Samenvatting: Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding.
Leerdoelen: Onderwerpen centraal
1. Beoordelen van het huidige 1. Pedagogische civil society
jeugdbeleid, gebruikmakend 2. Opvoeding als
van inzichten uit de gedragstherapie
literatuur; 3. Jeugdbeleid en
2. Adviseren van toekomstverbetering
beleidsmakers over het 4. Contextuele interventies
beleid kindermisbruik; 5. Kindermishandeling
3. Analyseren van de 6. Rol van opvoedingsexperts
pedagogische context van 7. Opvoeding als
een jongere; samenlevingsbelang
4. Toepassen van gevorderde 8. Positief opvoed en
gespreks- en opgroeiklimaat
luistertechnieken bij de 9. Tien competenties jeugd- en
analyse van een gezinsgeneralist
pedagogisch probleem; 10. Vredespedagogiek
5. Uitleggen aan collega-
professionals wat de
bijdrage kan zijn van de
pedagogische civil society
aan het verbeteren van de
wereld;
6. Voorlichting geven over de
opvoeding en de
gemeenschappelijke
7. verantwoordelijkheid van
burgers hierin;
8. Ontwikkelen en toepassen
van een advies voor een
jongere over diens
opvoeding en opgroeien in
de huidige maatschappij.
Hoofdstuk 1:
1.1 Opvoeding als gedragstherapie.
,Je kunt je kind niets bijbrengen zonder het zo nu en dan te dwarsbomen, zegt Saventer. En omgekeerd
willen opvoeders soms dingen van kinderen die te veel gevraagd zijn.
Utrechtse pedagoog Langeveld betitelde dit soort ingebakken spanningen als de antinomieën van
de opvoeding.
1. Een daarvan is de spanning tussen vrijheid en binding.
Kinderen hebben de behoefte aan vrijheid met van alles en nog wat te experimenteren. Terwijl
volwassenen die experimenteer ruimte willen beperken zodat ze niet in onveilige situaties belanden.
2. Een andere spanning is de spanning tussen ideaal en werkelijkheid:
Mensen die opvoeden moeten voortdurend de balans zoeken tussen de mogelijkheden en behoeften
van het kind en de vereisten voor de toekomst.
3. En ten slotte is er spanning tussen het belang van cultuuroverdracht en cultuurvernieuwing.
Kinderen moeten worden ingeleid in de bestaande cultuur, de waarden, normen, gewoonten van de
samenleving. Anderzijds moeten ze ook de kans krijgen zich te ontwikkelen tot kritische burgers die
met elkaar hun leven en toekomst mogen vormgeven.
Effective parenting = uit instructie hoe je ongewenst gedrag kunt vervangen door gewenst gedrag.
Echter het gaat nooit over fundamentele en normatieve kwesties aan de opvoeding.
Ander woord hiervoor is gedragsregulering.
Gedragsregulering heeft alleen weinig te maken met opvoeden, want opvoeden gaat over veel
complexere zaken zoals de vormgeving van de persoonlijkheid, en het ontdekken van de identiteit.
Bij zulke situaties hebben opvoeders het meeste aan:
1. Wijsheid
2. Gezag
3. Moed
4. Geduld
5. Ervaring
Gezaghebbende opvoedingspsychologen als James Garbarino, Richard Lerner en William Damon
hebben laten zien dat we kinderen, jongeren en ouders ernstig tekort doen door kortademige
gedragsbenadering die de opvoeding in zijn greep heeft gekregen. Hun onderzoek gaat onder andere
over de vraag waarom zoveel jongeren zich vervreemd voelen van de samenleving en nauwelijks echte
verbondenheid ervaren.
Het is dan ook zo dat het aanpakken van individuele gedragsstoornissen een complexe zaak is. Maar in
de samenleving genieten – indien beschikbaar – eenvoudige en snelle oplossingen de voorkeur. (Zoals
ADHD bestrijden met Ritalin ipv. te kijken naar omstandigheden).
Opvoeding draait om meer dan gedragsregulering:
, - Vorming persoonlijkheid
- Ontdekken identiteit
- Ontdekken zin van je bestaan
- Je plaats in cultuur en samenleving
1.2 Versimpeling en polarisatie.
De politiek heeft zich altijd met de opvoeding bemoeit. Dit is logisch want opvoeden is niet alleen een
privéaangelegenheid maar ook een zaak voor de samenleving. Hoe je er ook tegen aan kijkt, de wijze
van opvoeden heeft niet alleen effecten op het individu, maar ook op dienst sociaal functioneren.
Savanna- effect = Savanna was een jong meisje dat mishandeld werd. In deze zaak is de jeugdzorg
ernstige nalatigheid verweten, omdat duidelijke signalen zijn genegeerd en niet doortastend is
gehandeld. Hierdoor hebben jeugdzorgmedewerkers snel de neiging een OTS toe te passen of een
uithuisplaatsing.
Als het misgaat bij de jongeren worden ouders terecht gewezen. Terwijl dit ook aan het publieke
domein kan liggen. De centrale gedachte is dat de opvoeding thuis en op school te ‘soft’ is geworden.
Dat het toezicht op straat te vriendelijk is, zodat jongeren zich in het publieke domein niet aan
geboden houden. Zelfs door politieke groeperingen die de autonomie van het gezin of het individu
hoog in het vaandel dragen worden maatregelen geëist om de vrijheid van de opvoeding eerder te
kunnen inperken.
Probleem door jeugd: overlast.
Gaandeweg ontdekten gemeenten dat het interactieve karakter van het verschijnsel: er is geen
overslast van jongeren zonder dat de buurtbewoners zich aan het gedrag storen.
Juist de interactie of het gebrek daarvan ontbreekt en blijkt het probleem te zijn.
Polarisatie brengt ernstige risico’s met zich mee. Het belangrijkste gevaar is dat polarisatie groepen
tegen elkaar opzet.
Een ander belangrijk effect van polarisatie is dat de kwaliteit van argumenten vaak ondergeschikt raakt
aan de beoogde doel; namelijk het domineren en zoveel mogelijk schaden van de tegenpartij.
1.3 Isaiah Berlin en de twee opvattingen van vrijheid.
Zijn uitgangspunt is de waarde van pluraliteit.
Hij maakt in dat licht een onderscheid tussen negatieve en positieve vrijheid.
1. Negatieve vrijheid =
, - Gaat over de vraag wat de ruimte voor individuen of groepen is om te doen wat ze zelf willen.
(Niet belemmerd door anderen) Hoe sterker bijvoorbeeld het individu beschermd is tegen
staatsinvloeden des te groter is de negatieve vrijheid.
2. Positieve vrijheid =
- Heeft te maken met de behoefte van mensen om hun eigen leven een bepaalde richting of
inhoud te geven, zelfstandig of samen met anderen in een gemeenschap of samenleving.
Negatieve vrijheid heeft een betrekking op de begrenzing van anderen, terwijl positieve vrijheid gaat
over inhoudelijke invulling van het leven en het samenleven.
Het probleem is dan ook dat deze twee vrijheden ernstig met elkaar in botsing kunnen komen.
Dat is ook wat er gebeurt onder invloed van totalitaire ideologieën; maar ook in een democratie wil de
overheid zich soms wel eens sterk bemoeien met wat zich achter de voordeur afspeelt.
Omgekeerd zijn er ook samenlevingen waarin de vrijheidsruimte van elk individu zo absoluut word
opgevat, dat hij voortdurend in botsing komt met het recht op zelfbeschikking, en dus met de positieve
vrijheid van anderen.
Hans Blokland noemt dit emancipatie dilemma.
Wanneer men te veel druk legt op negatieve vrijheid, ontneemt men mensen de mogelijkheid, om
interactie met hun omgeving, hun vermogen tot autonomie te ontwikkelen. Wanneer men daarentegen
te veel nadruk legt op het ontwikkelen van het vermogen tot autonomie, op scholing, educatie etc. dat
komt de negatieve vrijheid weer in het gedrang. En die negatieve vrijheid heeft men nodig om gebruik
te kunnen maken van zijn vermogen tot zelfbepaling.
Dat er in het publieke en politieke debat weinig aandacht voor positieve vrijheid is, betekent niet dat er
op dit terrein geen activiteit is. In 2005 is actief burgerschap en sociale cohesie een kerndoel geworden
in het onderwijs.
1.4 Bevrijding van het opvoedingsdebat.
Schematisch gesteld: opvoeding die wordt gedomineerd door begrenzing en waarin kinderen weinig
ondersteuning en ontwikkelingsruimte krijgen, levert weliswaar gehoorzaamheid op maar meestal
weinig autonomie en kritisch sociaal engagement. En omgekeerd: als er in opvoeding veel ruimte
wordt geboden maar weinig grenzen worden gesteld, dan leren kinderen daardoor zichzelf als het
centrum van de wereld te zien en houden ze weinig rekening met anderen.
Inperken van negatieve vrijheid leidt dus zo tot het kapen van positieve vrijheid. Maar er is ook een
meer constructieve relatie tussen deze twee vrijheden mogelijk.
Een maatschappelijk opvoedingsklimaat dat veel belang hecht aan en ruimte schept voor actieve
democratische participatie voor kinderen en jongeren draagt bij aan de invulling van positieve vrijheid
Leerdoelen: Onderwerpen centraal
1. Beoordelen van het huidige 1. Pedagogische civil society
jeugdbeleid, gebruikmakend 2. Opvoeding als
van inzichten uit de gedragstherapie
literatuur; 3. Jeugdbeleid en
2. Adviseren van toekomstverbetering
beleidsmakers over het 4. Contextuele interventies
beleid kindermisbruik; 5. Kindermishandeling
3. Analyseren van de 6. Rol van opvoedingsexperts
pedagogische context van 7. Opvoeding als
een jongere; samenlevingsbelang
4. Toepassen van gevorderde 8. Positief opvoed en
gespreks- en opgroeiklimaat
luistertechnieken bij de 9. Tien competenties jeugd- en
analyse van een gezinsgeneralist
pedagogisch probleem; 10. Vredespedagogiek
5. Uitleggen aan collega-
professionals wat de
bijdrage kan zijn van de
pedagogische civil society
aan het verbeteren van de
wereld;
6. Voorlichting geven over de
opvoeding en de
gemeenschappelijke
7. verantwoordelijkheid van
burgers hierin;
8. Ontwikkelen en toepassen
van een advies voor een
jongere over diens
opvoeding en opgroeien in
de huidige maatschappij.
Hoofdstuk 1:
1.1 Opvoeding als gedragstherapie.
,Je kunt je kind niets bijbrengen zonder het zo nu en dan te dwarsbomen, zegt Saventer. En omgekeerd
willen opvoeders soms dingen van kinderen die te veel gevraagd zijn.
Utrechtse pedagoog Langeveld betitelde dit soort ingebakken spanningen als de antinomieën van
de opvoeding.
1. Een daarvan is de spanning tussen vrijheid en binding.
Kinderen hebben de behoefte aan vrijheid met van alles en nog wat te experimenteren. Terwijl
volwassenen die experimenteer ruimte willen beperken zodat ze niet in onveilige situaties belanden.
2. Een andere spanning is de spanning tussen ideaal en werkelijkheid:
Mensen die opvoeden moeten voortdurend de balans zoeken tussen de mogelijkheden en behoeften
van het kind en de vereisten voor de toekomst.
3. En ten slotte is er spanning tussen het belang van cultuuroverdracht en cultuurvernieuwing.
Kinderen moeten worden ingeleid in de bestaande cultuur, de waarden, normen, gewoonten van de
samenleving. Anderzijds moeten ze ook de kans krijgen zich te ontwikkelen tot kritische burgers die
met elkaar hun leven en toekomst mogen vormgeven.
Effective parenting = uit instructie hoe je ongewenst gedrag kunt vervangen door gewenst gedrag.
Echter het gaat nooit over fundamentele en normatieve kwesties aan de opvoeding.
Ander woord hiervoor is gedragsregulering.
Gedragsregulering heeft alleen weinig te maken met opvoeden, want opvoeden gaat over veel
complexere zaken zoals de vormgeving van de persoonlijkheid, en het ontdekken van de identiteit.
Bij zulke situaties hebben opvoeders het meeste aan:
1. Wijsheid
2. Gezag
3. Moed
4. Geduld
5. Ervaring
Gezaghebbende opvoedingspsychologen als James Garbarino, Richard Lerner en William Damon
hebben laten zien dat we kinderen, jongeren en ouders ernstig tekort doen door kortademige
gedragsbenadering die de opvoeding in zijn greep heeft gekregen. Hun onderzoek gaat onder andere
over de vraag waarom zoveel jongeren zich vervreemd voelen van de samenleving en nauwelijks echte
verbondenheid ervaren.
Het is dan ook zo dat het aanpakken van individuele gedragsstoornissen een complexe zaak is. Maar in
de samenleving genieten – indien beschikbaar – eenvoudige en snelle oplossingen de voorkeur. (Zoals
ADHD bestrijden met Ritalin ipv. te kijken naar omstandigheden).
Opvoeding draait om meer dan gedragsregulering:
, - Vorming persoonlijkheid
- Ontdekken identiteit
- Ontdekken zin van je bestaan
- Je plaats in cultuur en samenleving
1.2 Versimpeling en polarisatie.
De politiek heeft zich altijd met de opvoeding bemoeit. Dit is logisch want opvoeden is niet alleen een
privéaangelegenheid maar ook een zaak voor de samenleving. Hoe je er ook tegen aan kijkt, de wijze
van opvoeden heeft niet alleen effecten op het individu, maar ook op dienst sociaal functioneren.
Savanna- effect = Savanna was een jong meisje dat mishandeld werd. In deze zaak is de jeugdzorg
ernstige nalatigheid verweten, omdat duidelijke signalen zijn genegeerd en niet doortastend is
gehandeld. Hierdoor hebben jeugdzorgmedewerkers snel de neiging een OTS toe te passen of een
uithuisplaatsing.
Als het misgaat bij de jongeren worden ouders terecht gewezen. Terwijl dit ook aan het publieke
domein kan liggen. De centrale gedachte is dat de opvoeding thuis en op school te ‘soft’ is geworden.
Dat het toezicht op straat te vriendelijk is, zodat jongeren zich in het publieke domein niet aan
geboden houden. Zelfs door politieke groeperingen die de autonomie van het gezin of het individu
hoog in het vaandel dragen worden maatregelen geëist om de vrijheid van de opvoeding eerder te
kunnen inperken.
Probleem door jeugd: overlast.
Gaandeweg ontdekten gemeenten dat het interactieve karakter van het verschijnsel: er is geen
overslast van jongeren zonder dat de buurtbewoners zich aan het gedrag storen.
Juist de interactie of het gebrek daarvan ontbreekt en blijkt het probleem te zijn.
Polarisatie brengt ernstige risico’s met zich mee. Het belangrijkste gevaar is dat polarisatie groepen
tegen elkaar opzet.
Een ander belangrijk effect van polarisatie is dat de kwaliteit van argumenten vaak ondergeschikt raakt
aan de beoogde doel; namelijk het domineren en zoveel mogelijk schaden van de tegenpartij.
1.3 Isaiah Berlin en de twee opvattingen van vrijheid.
Zijn uitgangspunt is de waarde van pluraliteit.
Hij maakt in dat licht een onderscheid tussen negatieve en positieve vrijheid.
1. Negatieve vrijheid =
, - Gaat over de vraag wat de ruimte voor individuen of groepen is om te doen wat ze zelf willen.
(Niet belemmerd door anderen) Hoe sterker bijvoorbeeld het individu beschermd is tegen
staatsinvloeden des te groter is de negatieve vrijheid.
2. Positieve vrijheid =
- Heeft te maken met de behoefte van mensen om hun eigen leven een bepaalde richting of
inhoud te geven, zelfstandig of samen met anderen in een gemeenschap of samenleving.
Negatieve vrijheid heeft een betrekking op de begrenzing van anderen, terwijl positieve vrijheid gaat
over inhoudelijke invulling van het leven en het samenleven.
Het probleem is dan ook dat deze twee vrijheden ernstig met elkaar in botsing kunnen komen.
Dat is ook wat er gebeurt onder invloed van totalitaire ideologieën; maar ook in een democratie wil de
overheid zich soms wel eens sterk bemoeien met wat zich achter de voordeur afspeelt.
Omgekeerd zijn er ook samenlevingen waarin de vrijheidsruimte van elk individu zo absoluut word
opgevat, dat hij voortdurend in botsing komt met het recht op zelfbeschikking, en dus met de positieve
vrijheid van anderen.
Hans Blokland noemt dit emancipatie dilemma.
Wanneer men te veel druk legt op negatieve vrijheid, ontneemt men mensen de mogelijkheid, om
interactie met hun omgeving, hun vermogen tot autonomie te ontwikkelen. Wanneer men daarentegen
te veel nadruk legt op het ontwikkelen van het vermogen tot autonomie, op scholing, educatie etc. dat
komt de negatieve vrijheid weer in het gedrang. En die negatieve vrijheid heeft men nodig om gebruik
te kunnen maken van zijn vermogen tot zelfbepaling.
Dat er in het publieke en politieke debat weinig aandacht voor positieve vrijheid is, betekent niet dat er
op dit terrein geen activiteit is. In 2005 is actief burgerschap en sociale cohesie een kerndoel geworden
in het onderwijs.
1.4 Bevrijding van het opvoedingsdebat.
Schematisch gesteld: opvoeding die wordt gedomineerd door begrenzing en waarin kinderen weinig
ondersteuning en ontwikkelingsruimte krijgen, levert weliswaar gehoorzaamheid op maar meestal
weinig autonomie en kritisch sociaal engagement. En omgekeerd: als er in opvoeding veel ruimte
wordt geboden maar weinig grenzen worden gesteld, dan leren kinderen daardoor zichzelf als het
centrum van de wereld te zien en houden ze weinig rekening met anderen.
Inperken van negatieve vrijheid leidt dus zo tot het kapen van positieve vrijheid. Maar er is ook een
meer constructieve relatie tussen deze twee vrijheden mogelijk.
Een maatschappelijk opvoedingsklimaat dat veel belang hecht aan en ruimte schept voor actieve
democratische participatie voor kinderen en jongeren draagt bij aan de invulling van positieve vrijheid
