Samenvatting Nederlands recht begrepen (inleiding recht)

1

,Hoofdstuk 1 HET RECHT
Het doel van het recht: het ordenen van de samenleving en het geven van regels om conflicten
op te lossen, zodat de orde kan terugkeren. De omschrijving van het recht: het recht is het
geheel van rechtsregels dat de samenleving ordent.

1.3 Rechtsgebieden
Staatsrecht: geeft regels voor de organisatie van de Staat in ‘ruste’. Het biedt een beschrijving
van de organen van de Staat, hun onderlinge verkeer en de relatie tussen burger en overheid.
Het Staatrecht is te vinden in het eerste deel van de wettenbundel: staats- en bestuursrecht.
Bestuursrecht: geeft regels over de bestuurstaak van de overheid in ‘actie’. Het biedt een
beschrijving van de relatie tussen burger en overheid. Het Bestuursrecht is te vinden in het
tweede deel van de wettenbundel: staats- en bestuursrecht.
Strafrecht: geeft regels t.b.v. straf op verboden gedragingen. De wetgever neemt een
gedraging op in het strafrecht en de rechter beslist of er een straf wordt gegeven.
Burgerlijk recht (civiel of privaat): geeft regels omtrent de relatie tussen burgers onderling.
Bestaat uit het burgerlijk wetboek, personen- en familierecht, vermogensrecht, erfrecht en
rechtspersonen recht. Is opgenomen in de wettenbundel: burgerlijk (proces) recht.
o Personen- en familierecht (BW 1): geeft regels over personen en familie.
o Rechtspersonen recht (BW 2): geeft regels over organisaties die zelfstandig aan het
rechtsverkeer deelnemen.
o Vermogensrecht (BW 3): beschrijft rechten die waaruit een vermogen is opgebouwd,
en de rechten en plichten die uit het vermogensrecht voortvloeien.
o Erfrecht (BW 4): geeft regels omtrent het vermogen van een overledenen.

1.4 Publiekrecht en privaatrecht
Het betreft publiekrecht als de overheid een geheel eigen taak/positie heeft in een bepaald
rechtsgebied heeft. Het staatsrecht, het bestuursrecht en het strafrecht behoren tot het
publiekrecht. Het publiekrecht bevat wetten die overheidsorganen in staat stellen de
samenleving te ordenen.
In het burgerlijkrecht heeft de overheid geen specifieke taak, want het betreft de relaties tussen
burgers onderling. Het burgerlijkrecht behoort tot het privaatrecht.
Privaat → burgerlijk (civiel) recht
Publiek → staats, burgerlijk en strafrecht

1.5 Materieel recht en formeel recht
Het materieel recht beschrijft rechten en plichten. Het formeel recht beschrijft hoe het materieel
recht gehandhaafd wordt. Formeel recht wordt ook wel procesrecht genoemd.
Materieel recht → rechten en plichten
Formeel recht → handhaving materieel recht (ook wel procesrecht)

1.6 Overige indelingen van het recht
Het nationaal recht biedt regels op het grondgebied van het betreffende land. Het
internationale recht biedt regels dat de rechtsrelatie tussen verschillende staten regelt. Deze
rechtsrelaties worden vastgelegd in verdragen.
Het objectieve recht is het geheel van rechtsregels. De rechten en bevoegdheden die aan het
objectieve recht kan worden ontleend is het subjectieve recht.

2

,PUBLIEKRECHT

Hoofdstuk 2 RECHTSBRONNEN
Rechtsbronnen zijn de vindplaatsen van het recht. Er zijn vier rechtsbronnen: het internationaal
verdrag, de wet, de jurisprudentie en de gewoonte.

2.2 Het internationale verdrag
Internationale verdragen maken deel uit van het Nederlandse nationale verdrag. Denk hierbij
ook aan de Europese Unie, waarbij de richtlijnen en de verordeningen voor een steeds groter
deel het nationale recht bepalen.

2.3 De wet
De wet is de belangrijkste wetsbron. Wetten worden door een wetgever gemaakt. Een
overheidsregel met algemene werking wordt een ‘wet’ genoemd en is tevens een besluit
afkomstig van regering en volksvertegenwoordiging samen. Er zijn ‘wetten in formele zin’ en
‘wetten in materiele zin’.

Wetten in formele zin
Een wet in formele zin is een besluit afkomstig van de regering en volksvertegenwoordiging
tezamen, dat volgens een vaste procedure tot stand is gekomen. De hoogste wetgever is de
regering en volksvertegenwoordiging tezamen. De naam van een wet in formele zin bevat altijd
de term ‘wet’.

Wetten in materiële zin
Een wet in materiële zin is de verzamelnaam voor alle algemeen verbindende voorschriften.
Ongeacht wie de wet heeft gemaakt.
o De regering en de volksvertegenwoordiging (wet)
o De regering (algemeen verbindend voorschrift)
o De minister (ministeriële regeling)
o Provinciale staten (provinciale verordening)
o Waterschap (waterschapsverordening)
Wet in formele zin → besluit afkomstig van de hoogste wetgever, regering en
volksvertegenwoordiger, via een vaste procedure.
Wet in materiële zin → algemeen verbindend. Voor iedereen of voor een bepaalde groep
mensen.

Overlapping
De meeste wetten in formele zin hebben algemene werking en zijn ook wetten in materiële zin.
Dat zijn alle wetten die afkomstig zijn van de hoogste wetgever, de regering en
volksvertegenwoordiging samen, via een bepaalde procedure en die algemeen geldend zijn.
Denk hierbij aan het Wetboek van strafrecht en het Burgerlijk Wetboek.
Bij wetten in materiële zin die geen wet in formele zin zijn, kan gedacht worden aan
gemeentelijke verordeningen en ministeriële regelingen.

Wetten in formele zin schept kaders, uitwerking in wetten in materiële zin
Wetten in formele zin scheppen de kaders, want de hoogste wetgever, regering en
volksvertegenwoordiging samen, maken de hoofdregels.
De uitwerking van de wetten in formele zin wordt overgelaten aan de ‘lagere’ overheden en is
te vinden in de wetten in materiële zin.



3

, 2.4 De jurisprudentie
De jurisprudentie is de verzamelnaam van alle rechterlijke uitspraken die onze rechters in de
loop van de jaren hebben gedaan. In rechterlijke uitspraken staan niet alleen oplossingen,
maar wordt ook uitleg gegeven aan wetteksten.

2.5 De gewoonte
Het gewoonterecht staat niet in de wet. Het is een gebruik dat echt is ingeburgerd en dat door
betrokkenen als ‘recht’ ervaren wordt. Dit zie je veel terug in het Staatsrecht en het
Burgerlijkrecht.




4