Hoofdstuk 8 Deelnemingen
8.1 Inleiding
Groepsstructuur => Er is sprake van een groep als meerdere
rechtspersonen en vennootschappen met elkaar verbonden zijn en onder
een centrale leiding staan.
Groepsmaatschappijen => De rechtspersonen en vennootschapen die
deel uitmaken van de groep.
Deelneming => Sprake als een rechtspersoon of vennootschap alleen of
samen met een of meer dochtermaatschappijen voor eigen rekening
kapitaal verschaft aan een rechtspersoon teneinde met die rechtspersoon
duurzaam verbonden te zijn ten dienste van de eigen werkzaamheid
(artikel 2:24c BW).
Deelneming als voldaan wordt aan drie criteria:
1. Kapitaalverschaffing
2. Voor eigen rekening
3. Duurzame verbondenheid ten dienste van de eigen werkzaamheid
Naast de drie criteria bestaat er ook nog een zogenaamd wettelijk
vermoeden als er sprake is van invloed van betekenis. Er is sprake van
invloed van betekenis als er voor 20% of meer alleen of samen met een of
meer dochtermaatschappijen wordt deelgenomen in het geplaatste
kapitaal.
8.2 Soorten deelnemingen
De Nederlandse wet- en regelgeving onderscheidt de onderstaande
soorten deelnemingen:
Dochtermaatschappijen
Joint ventures
Geassocieerde deelnemingen
Overige deelnemingen
Dochtermaatschappij => Als de deelnemende onderneming de
zeggenschap heeft over de deelneming.
Dochtermaatschappij volgens artikel 2:24a lid 1 BW:
a) Een rechtspersoon waarin de (andere) rechtspersoon of een of meer
van zijn dochtermaatschappijen (van die andere rechtspersoon), al
dan niet krachtens overeenkomst met andere stemgerechtigden,
alleen of samen meer dan de helft van de stemrechten in de
algemene vergadering kunnen uitoefenen, dan wel;
b) Een rechtspersoon waarvan de (andere) rechtspersoon of een of
meer van zijn dochtermaatschappijen (van die andere
rechtspersoon) lid of aandeelhouder zijn en al dan niet krachtens
overeenkomst met andere stemgerechtigden, alleen of samen meer
dan de helft van de bestuurders of de commissarissen kunnen
benoemen of ontslaan, ook indien alle stemgerechtigden stemmen.
,Moedermaatschappij => De maatschappij die de stemrechten of
benoemingsbevoegdheden heeft.
Joint venture => Als activiteiten als gevolg van een overeenkomst tot
samenwerking (tussen een beperkt aantal deelnemers), met andere
rechtspersonen of vennootschappen zodanig worden uitgevoerd dat de
zeggenschap gezamenlijk wordt uitgeoefend. Bijvoorbeeld aannemers die
gezamenlijk werk uitvoeren in een speciaal hiervoor opgerichte
rechtspersoon.
Geassocieerde deelneming => Als de deelnemende onderneming invloed
van betekenis heeft, en de deelneming niet is aan te merken als
dochtermaatschappij of joint venture.
Overige deelneming => Kapitaalbelang van minder dan 20%, als wordt
voldaan aan de drie criteria van een deelneming.
Belegging => Kapitaalbelang van minder dan 20%, waarbij niet wordt
voldaan aan de drie criteria van een deelneming.
Belegging die duurzaam wordt aangehouden > financiële vaste activa
Kortlopende belegging > vlottende activa
Begrippen van belang bij deelnemingen:
Van middellijke deelneming is sprake als de deelname in het kapitaal via
een dochtermaatschappij loopt.
Het begrip groepsmaatschappij valt bijna altijd in combinatie met de
begrippen deelneming en dochtermaatschappij, omdat een
groepsmaatschappij meestal ook een deelneming en een
dochtermaatschappij is.
Uitgangspunt dat een dochtermaatschappij tevens een deelneming en een
groepsmaatschappij is. De jaarrekening van de groepsmaatschappij is
onderdeel van de geconsolideerde jaarrekening van de groep.
Om te bepalen of een deelneming ook een dochtermaatschappij is, moet
worden gekeken naar het aantal aandelen waaraan stemrechten zijn
verbonden. Eigen ingekochte aandelen tellen niet mee bij het bepalen van
de stemverhouding of bij het vaststellen van de bevoegdheid om
bestuurders of commissarissen te benoemen of te ontslaan.
International Accounting Standard Board (IASB) => Een organisatie waarin
accountants van de hele wereld zijn verenigd en die standaarden uitgeeft
voor de vastlegging.
Viertal kapitaalbelangen volgens de IASB:
Subsidiaries; komt overeen met het Nederlandse begrip
dochtermaatschappij, verschil in waardering.
Joint ventures; komt overeen met het Nederlandse begrip joint
ventures, verschil in waardering.
Associates; komt overeen met het Nederlandse begrip
geassocieerde deelneming, verschil in waardering
, Financial assets; deelneming belang minder dan 20%
8.3 Waardering van deelnemingen en overige kapitaalbelangen
Waardering deelnemingen volgens de wet- en regelgeving artikel 2:389
BW:
Deelnemingen in maatschappijen waarin de rechtspersoon invloed
van betekenis uitoefent, worden verantwoord volgens de
vermogensmutatiemethode.
Uitgangspunt bij vermogensmutatiemethode is de
nettovermogenswaarde.
De zichtbare intrinsieke waarde is toegestaan als er onvoldoende
gegevens zijn om de nettovermogenswaarde toe te passen.
De deelneming waarbij sprake is van invloed van betekenis mag
anders (tegen de verkrijgingsprijs of actuele waarde) worden
gewaardeerd als hiervoor een gegronde reden is. Een gegronde
reden is bijvoorbeeld dat de deelneming deel uitmaakt van een
internationaal concern, waarbij waardering volgens aanschafprijs of
reële waarde toegepast wordt.
Waardering deelneming bij aankoop
Bij aankoop deelneming moet de verkrijgingsprijs worden bepaald.
Verkrijgingsprijs volgens RJ 214.305 => Het geldbedrag c.q. de
markwaarde (reële waarde) van de tegenprestatie die door de
deelnemende rechtspersoon wordt verstrekt in ruil voor het kapitaalbelang
in de deelneming, plus eventuele kosten die direct toerekenbaar zijn aan
het verkrijgen van de deelneming (advieskosten, kosten uitgifte aandelen,
financieringskosten).
Deelnemingen waarbij de deelnemende onderneming invloed van
betekenis kan uitoefenen worden gewaardeerd volgens
vermogensmutatiemethode. Bij eerste vastlegging wordt eventueel een
bedrag voor betaalde goodwill afgesplitst van de verkrijgingsprijs.
Deelnemingen waarbij de deelnemende onderneming geen invloed van
betekenis (belang minder dan 20%) kan uitoefenen, worden gewaardeerd
tegen de verkrijgingsprijs of tegen de actuele waarde.
Volgens de BAW is waardering van deelnemingen tegen actuele waarde
niet toegestaan voor deelnemingen waarop invloed van betekenis kan
worden uitgeoefend.
IFRS schrijft voor dat alleen de kosten geactiveerd mogen worden die
verband houden met de uitgifte van aandelen en schuldpapier om de
aankoop van de deelneming te financieren. Alle overige kosten moeten
direct ten laste van het resultaat.
Journaalpost aankoop deelneming in deelnemende onderneming:
030 Deelneming
(055 Goodwill indien aanwezig)
, 400 Aankoopkosten deelneming
Aan 100 Rabobank
Aan 140 Crediteuren
Waardering deelneming na aankoop
Waardering deelneming na de aankoop is afhankelijk van de mate van
zeggenschap die kan worden uitgeoefend. Als de deelnemende
onderneming invloed van betekenis heeft, wordt bij de waardering de
vermogensmutatiemethode toegepast. De boekwaarde van de deelneming
wordt gebaseerd op het eigen vermogen van de deelneming.
Als de deelneming winst maakt > toename eigen vermogen deelneming >
toename boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming >
boeken resultaat deelneming bij deelnemende onderneming.
Volgens de IFRS worden deelnemingen waarop “power to control” van
toepassing is, gewaardeerd tegen de aanschafprijs of reële waarde. Bij
waardering tegen de reële waarde (of te wel marktwaarde) wordt de
meerwaarde opgenomen in een herwaarderingsreserve. Een waardedaling
beneden de aanschafprijs leidt tot het direct nemen van verlies.
Journaalpost behaalde resultaat deelneming in deelnemende
onderneming:
030 Deelneming
Aan 950 Resultaat deelneming
Deelneming keert dividend uit => eigen vermogen deelneming neemt af
=> boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming neemt af.
Journaalpost betaalbaar gestelde dividend in deelneming:
099 Winst boekjaar
Aan 189 Te betalen dividend
Journaalpost betaalbaar gestelde dividend door deelneming in
deelnemende onderneming:
133 Te vorderen dividend
Aan 030 Deelneming
Herwaardering pand van de deelneming => toename
herwaarderingsreserve en hoger eigen vermogen deelneming => leidt tot
hogere boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming, omdat de
intrinsieke waarde van de deelneming toeneemt.
Journaalpost herwaardering pand in deelneming:
010 Pand
Aan 092 Herwaarderingsreserve pand
Journaalpost herwaardering pand deelneming in deelnemende
onderneming:
8.1 Inleiding
Groepsstructuur => Er is sprake van een groep als meerdere
rechtspersonen en vennootschappen met elkaar verbonden zijn en onder
een centrale leiding staan.
Groepsmaatschappijen => De rechtspersonen en vennootschapen die
deel uitmaken van de groep.
Deelneming => Sprake als een rechtspersoon of vennootschap alleen of
samen met een of meer dochtermaatschappijen voor eigen rekening
kapitaal verschaft aan een rechtspersoon teneinde met die rechtspersoon
duurzaam verbonden te zijn ten dienste van de eigen werkzaamheid
(artikel 2:24c BW).
Deelneming als voldaan wordt aan drie criteria:
1. Kapitaalverschaffing
2. Voor eigen rekening
3. Duurzame verbondenheid ten dienste van de eigen werkzaamheid
Naast de drie criteria bestaat er ook nog een zogenaamd wettelijk
vermoeden als er sprake is van invloed van betekenis. Er is sprake van
invloed van betekenis als er voor 20% of meer alleen of samen met een of
meer dochtermaatschappijen wordt deelgenomen in het geplaatste
kapitaal.
8.2 Soorten deelnemingen
De Nederlandse wet- en regelgeving onderscheidt de onderstaande
soorten deelnemingen:
Dochtermaatschappijen
Joint ventures
Geassocieerde deelnemingen
Overige deelnemingen
Dochtermaatschappij => Als de deelnemende onderneming de
zeggenschap heeft over de deelneming.
Dochtermaatschappij volgens artikel 2:24a lid 1 BW:
a) Een rechtspersoon waarin de (andere) rechtspersoon of een of meer
van zijn dochtermaatschappijen (van die andere rechtspersoon), al
dan niet krachtens overeenkomst met andere stemgerechtigden,
alleen of samen meer dan de helft van de stemrechten in de
algemene vergadering kunnen uitoefenen, dan wel;
b) Een rechtspersoon waarvan de (andere) rechtspersoon of een of
meer van zijn dochtermaatschappijen (van die andere
rechtspersoon) lid of aandeelhouder zijn en al dan niet krachtens
overeenkomst met andere stemgerechtigden, alleen of samen meer
dan de helft van de bestuurders of de commissarissen kunnen
benoemen of ontslaan, ook indien alle stemgerechtigden stemmen.
,Moedermaatschappij => De maatschappij die de stemrechten of
benoemingsbevoegdheden heeft.
Joint venture => Als activiteiten als gevolg van een overeenkomst tot
samenwerking (tussen een beperkt aantal deelnemers), met andere
rechtspersonen of vennootschappen zodanig worden uitgevoerd dat de
zeggenschap gezamenlijk wordt uitgeoefend. Bijvoorbeeld aannemers die
gezamenlijk werk uitvoeren in een speciaal hiervoor opgerichte
rechtspersoon.
Geassocieerde deelneming => Als de deelnemende onderneming invloed
van betekenis heeft, en de deelneming niet is aan te merken als
dochtermaatschappij of joint venture.
Overige deelneming => Kapitaalbelang van minder dan 20%, als wordt
voldaan aan de drie criteria van een deelneming.
Belegging => Kapitaalbelang van minder dan 20%, waarbij niet wordt
voldaan aan de drie criteria van een deelneming.
Belegging die duurzaam wordt aangehouden > financiële vaste activa
Kortlopende belegging > vlottende activa
Begrippen van belang bij deelnemingen:
Van middellijke deelneming is sprake als de deelname in het kapitaal via
een dochtermaatschappij loopt.
Het begrip groepsmaatschappij valt bijna altijd in combinatie met de
begrippen deelneming en dochtermaatschappij, omdat een
groepsmaatschappij meestal ook een deelneming en een
dochtermaatschappij is.
Uitgangspunt dat een dochtermaatschappij tevens een deelneming en een
groepsmaatschappij is. De jaarrekening van de groepsmaatschappij is
onderdeel van de geconsolideerde jaarrekening van de groep.
Om te bepalen of een deelneming ook een dochtermaatschappij is, moet
worden gekeken naar het aantal aandelen waaraan stemrechten zijn
verbonden. Eigen ingekochte aandelen tellen niet mee bij het bepalen van
de stemverhouding of bij het vaststellen van de bevoegdheid om
bestuurders of commissarissen te benoemen of te ontslaan.
International Accounting Standard Board (IASB) => Een organisatie waarin
accountants van de hele wereld zijn verenigd en die standaarden uitgeeft
voor de vastlegging.
Viertal kapitaalbelangen volgens de IASB:
Subsidiaries; komt overeen met het Nederlandse begrip
dochtermaatschappij, verschil in waardering.
Joint ventures; komt overeen met het Nederlandse begrip joint
ventures, verschil in waardering.
Associates; komt overeen met het Nederlandse begrip
geassocieerde deelneming, verschil in waardering
, Financial assets; deelneming belang minder dan 20%
8.3 Waardering van deelnemingen en overige kapitaalbelangen
Waardering deelnemingen volgens de wet- en regelgeving artikel 2:389
BW:
Deelnemingen in maatschappijen waarin de rechtspersoon invloed
van betekenis uitoefent, worden verantwoord volgens de
vermogensmutatiemethode.
Uitgangspunt bij vermogensmutatiemethode is de
nettovermogenswaarde.
De zichtbare intrinsieke waarde is toegestaan als er onvoldoende
gegevens zijn om de nettovermogenswaarde toe te passen.
De deelneming waarbij sprake is van invloed van betekenis mag
anders (tegen de verkrijgingsprijs of actuele waarde) worden
gewaardeerd als hiervoor een gegronde reden is. Een gegronde
reden is bijvoorbeeld dat de deelneming deel uitmaakt van een
internationaal concern, waarbij waardering volgens aanschafprijs of
reële waarde toegepast wordt.
Waardering deelneming bij aankoop
Bij aankoop deelneming moet de verkrijgingsprijs worden bepaald.
Verkrijgingsprijs volgens RJ 214.305 => Het geldbedrag c.q. de
markwaarde (reële waarde) van de tegenprestatie die door de
deelnemende rechtspersoon wordt verstrekt in ruil voor het kapitaalbelang
in de deelneming, plus eventuele kosten die direct toerekenbaar zijn aan
het verkrijgen van de deelneming (advieskosten, kosten uitgifte aandelen,
financieringskosten).
Deelnemingen waarbij de deelnemende onderneming invloed van
betekenis kan uitoefenen worden gewaardeerd volgens
vermogensmutatiemethode. Bij eerste vastlegging wordt eventueel een
bedrag voor betaalde goodwill afgesplitst van de verkrijgingsprijs.
Deelnemingen waarbij de deelnemende onderneming geen invloed van
betekenis (belang minder dan 20%) kan uitoefenen, worden gewaardeerd
tegen de verkrijgingsprijs of tegen de actuele waarde.
Volgens de BAW is waardering van deelnemingen tegen actuele waarde
niet toegestaan voor deelnemingen waarop invloed van betekenis kan
worden uitgeoefend.
IFRS schrijft voor dat alleen de kosten geactiveerd mogen worden die
verband houden met de uitgifte van aandelen en schuldpapier om de
aankoop van de deelneming te financieren. Alle overige kosten moeten
direct ten laste van het resultaat.
Journaalpost aankoop deelneming in deelnemende onderneming:
030 Deelneming
(055 Goodwill indien aanwezig)
, 400 Aankoopkosten deelneming
Aan 100 Rabobank
Aan 140 Crediteuren
Waardering deelneming na aankoop
Waardering deelneming na de aankoop is afhankelijk van de mate van
zeggenschap die kan worden uitgeoefend. Als de deelnemende
onderneming invloed van betekenis heeft, wordt bij de waardering de
vermogensmutatiemethode toegepast. De boekwaarde van de deelneming
wordt gebaseerd op het eigen vermogen van de deelneming.
Als de deelneming winst maakt > toename eigen vermogen deelneming >
toename boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming >
boeken resultaat deelneming bij deelnemende onderneming.
Volgens de IFRS worden deelnemingen waarop “power to control” van
toepassing is, gewaardeerd tegen de aanschafprijs of reële waarde. Bij
waardering tegen de reële waarde (of te wel marktwaarde) wordt de
meerwaarde opgenomen in een herwaarderingsreserve. Een waardedaling
beneden de aanschafprijs leidt tot het direct nemen van verlies.
Journaalpost behaalde resultaat deelneming in deelnemende
onderneming:
030 Deelneming
Aan 950 Resultaat deelneming
Deelneming keert dividend uit => eigen vermogen deelneming neemt af
=> boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming neemt af.
Journaalpost betaalbaar gestelde dividend in deelneming:
099 Winst boekjaar
Aan 189 Te betalen dividend
Journaalpost betaalbaar gestelde dividend door deelneming in
deelnemende onderneming:
133 Te vorderen dividend
Aan 030 Deelneming
Herwaardering pand van de deelneming => toename
herwaarderingsreserve en hoger eigen vermogen deelneming => leidt tot
hogere boekwaarde deelneming bij deelnemende onderneming, omdat de
intrinsieke waarde van de deelneming toeneemt.
Journaalpost herwaardering pand in deelneming:
010 Pand
Aan 092 Herwaarderingsreserve pand
Journaalpost herwaardering pand deelneming in deelnemende
onderneming:
