Inkomstenbelasting B
College 1
Box 1
Onderneming, ondernemer en medegerechtigde
- Inleiding tot belastbare winst uit onderneming
- Wat is een onderneming?
- Wie is een ondernemer?
- Wie is medegerechtigde?
à Indien geen onderneming/ondernemingsactiviteit, dan geen ondernemer of medegerechtigde,
dus geen sprake van belastingplicht voor box 1.
Structuur en raamwerk Wet IB 2001
• Belastingsubject: belastingplichtig uitsluitend natuurlijke personen
o Binnenlandse belastingplichtige: natuurlijke persoon die in Nederland woont
o Buitenlandse belastingplichtige: natuurlijke persoon die niet in Nederland woont,
maar die arbeid verricht/inkomen geniet in Nederland
• Zonder belastingsubject geen IB heffing
• Gesloten boxenstructuur
o Box 1: inkomen uit werk en woning
o Box 2: inkomen uit aanmerkelijk belang
o Box 3: vermogensrendementsheffing
• Bronvraag is in box 1 nog steeds van belang
Bronnen van inkomen in Box 1:
- Onderneming
- Arbeid
- Eigen woning
- Periodieke uitkeringen/lijfrenten
Schematische opbouw inkomstenbelasting
P.S.: De tarieven in 2020 voor box 1 < AOW-leeftijd: 37,35%-49,50%,
voor box 1 > AOW-leeftijd: 19,45%-37,35%-49,50% en voor box 2: 26,25%
AOW-leeftijd 2020 = 66 jaar en 4 maanden
1
,Inkomstenbelasting B
Formele vs. materiële tarieven
• Bij winst uit onderneming diverse faciliteiten, zoals ondernemersaftrek en MKB-
winstvrijstelling (een ondernemer betaalt nooit 49,50%, maar 86% van 49,50%)
Daardoor is het effectieve tarief lager dan het nominale tarief
• Bij inkomen uit aanmerkelijk belang ook rekening houden met eerder geheven
vennootschapsbelasting waardoor effectieve tarief hoger dan het nominale tarief
• Bij box 3 is effectieve tarief afhankelijk van het werkelijk gerealiseerde inkomen
Belastbaar inkomen uit werk en woning: inkomen uit werk en woning minus verliezen (art. 3.1 IB)
+ Belastbare winst uit onderneming (art. 3.3 en 3.4 IB)
+ Belastbaar loon
+ Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden
+ Belastbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen
+ Negatieve uitgaven voor inkomensvoorzieningen
+ Negatieve persoonsgebonden aftrekposten
- Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld
- Uitgaven voor inkomensvoorzieningen
- Persoonsgebonden aftrek
Kenmerken van een onderneming
Wat is een onderneming?
Eerste vraag; is er sprake van een bron van inkomen?
1. Deelname aan het economische verkeer
2. Voordeel beogen
3. Voordeel moet redelijkerwijs te verwachten zijn
➟ Vereiste 1 en 3 zijn belangrijker dan 2: bij geen oogmerk, toch IB heffing! (Bloedbank-arrest)
Onderneming =
Duurzame organisatie van kapitaal en arbeid, met behulp waarvan door deelname aan het
maatschappelijk productieproces een winstoogmerk wordt nagestreefd
Kenmerken:
- Duurzaamheid: met een lange levensduur
- Investeringsomvang: zekere mate van investering
- Ondernemersrisico: op voorhand geen zekerheid dat je met de organisatie opbrengst gaat
genereren waarmee je in je levensonderhoud kan voorzien
- Debiteurenrisico: risico dat je niet terugbetaald wordt
- Aantal opdrachtgevers: hoe meer, hoe beter; voor de zekerheid meer dan één, want anders
kan de Hoge Raad bepalen dat er sprake is van een gezaghouder en geen onderneming
- Presentatie/bekendheid: minder relevant; wel/niet in KvK ingeschreven, advertentie
- Meer dan normaal vermogensbeheer: het enkel verhuren van onroerende zaken is geen
ondernemingsactiviteit, pas als je meer rendement behaald dan wat je normaliter met het
verhuur van onroerende zaken zou behalen (pand verbouwen, onderhoudswerkzaamheden
verrichten)
2
,Inkomstenbelasting B
Stappen:
1. Natuurlijke persoon
2. Bron van inkomen
3. Onderneming
Belastingplichtige en onderneming
IB 2001 definieert verschillende gerechtigden tot een onderneming
- Ondernemer (art. 3.4 IB): hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven en
die rechtstreeks wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming
- Medegerechtigde/niet-ondernemer (art. 3.3 IB): de winst die de belastingplichtige, anders
dan als ondernemer of aandeelhouder, als medegerechtigde tot het vermogen van een
onderneming geniet uit een of meer ondernemingen
Begripsbepaling verschilt van Wet IB 1964:
Jurisprudentie gewezen onder IB 1964 (periode 1964-2000) niet onverkort toepasbaar!
Wie kwalificeert als ondernemer?
• Tekst 2001: hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven en die rechtstreeks
wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming
• Tekst 1964: hij voor wiens rekening een onderneming wordt gedreven, daaronder begrepen
hij die, anders dan als aandeelhouder, medegerechtigd is tot het ondernemingsvermogen
“1) Hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven; én 2) die rechtstreeks wordt
verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming”
1. De feitelijke ondernemer of als er een gerechtigheid is tot die onderneming (een deel van
de winst genieten)
2. De belastingplichtige kan voor de verbintenissen (alle verplichtingen die binnen de
onderneming zijn aangegaan; minimaal 2) worden aangesproken (nu en in de toekomst)
a. Hoofdelijke aansprakelijkheid; de schuldeiser van de verbintenis kan de
belastingplichtige op elk moment rechtstreeks aanspreken
“Een onderneming wordt voor rekening en risico van een belastingplichtige gedreven als…”
➥ Als de belastingplichtige op een of andere manier gerechtigd is tot de winst (jaarwinst plus
meerwaarde) van de onderneming, daaronder begrepen gerechtigheid tot de stille reserves en
goodwill bij liquidatie van de onderneming.
Een natuurlijke persoon kan ondernemer zijn door actief de onderneming uit te oefenen, maar ook
door financieren van die onderneming, mits er sprake is van gerechtigheid tot de winst.
Art. 3.5 IB:
- Zelfstandig uitgeoefend beroep = onderneming
- Zelfstandig beroepsbeoefenaar = ondernemer
o Jurisprudentie Hoge Raad: elk zelfstandig beroep/elke zelfstandige
beroepsbeoefenaar voldoet automatisch aan de voorwaarde “rechtstreeks
o verbonden worden voor verbintenissen”
3
, Inkomstenbelasting B
College 2
Bijzondere verhoudingen tot de onderneming onder de IB 2001
- De echtgenoot (BNB 1954/333)
o De echtgenote heeft een afgeleid recht, dus zij wordt geen ondernemer door de
huwelijksvermogensrecht, ook al is zij gerechtigd tot de ondernemingsvermogen
o 2001: de echtgenote voldoet niet aan voorwaarde #1 (en #2)
- De erfgenaam (B. 8332; BNB 1990/134)
o Slechts zijn relatie als erfgenaam maakt de erfgenaam geen ondernemer
o De erfgenaam moet ook de intentie hebben om de onderneming voort te zetten
o 2001: de echtgenote voldoet niet aan voorwaarde #1 (en #2)
- Verhuur van de onderneming (BNB 1955/216)
o De verhuurder - degene die een onderneming drijft en op een of andere moment
besluit om niet meer zelf de onderneming te drijven, maar te verhuren aan een
ander - blijft een ondernemer; hij is nog steeds gerechtigd tot de winst
o 2001: de verhuurder voldoet aan #1, maar niet altijd aan voorwaarde #2
o De verhuurder moet in een verhuurovereenkomsten regelen dat hij verplicht is om
het gehuurde en vermogensbestanddelen in stand te houden (als iets stuk gaat, dan
moet de verhuurder dat vervangen); als dit niet in de overeenkomst wordt geregeld,
dan is de verhuurder niet rechtstreeks verbonden voor de verbintenissen en dus
geen ondernemer; de verhuurder is op zijn minst een medegerechtigde
o De huurder - degene die de onderneming drijft - is een ondernemer
- Huurverkoop van de onderneming (BNB 1981/143)
o De intentie is om het genot en het eigendom over te dragen
o Huurverkoper moet afrekenen over de stille reserve en goodwill
o Stakingswinst = contante waarde van de huurkoop termijnen - boekwaarde
o De onderneming wordt voortgezet door de huurkoper
o Juridische eigendom van de onderneming blijft bij de huurverkoper tot de laatste
betaling, de economische eigendom/risico wordt wel overgedragen
o De huurverkoper is na huurverkoop niet meer gerechtigd tot de winst, dus hij is
geen medegerechtigde en geen ondernemer
o Uitstel van winstneming bij gerede kans dat exploitatie weer voor rekening
overdrager komt; vanaf dit moment is de huurverkoper weer een ondernemer
o De huurkoper - degene die de onderneming drijft - is een ondernemer
- Overdracht tegen winstrecht (BNB 1957/266)
o Een ondernemer dracht zijn onderneming over en de tegenprestatie is een
winstrecht
o De winstrechtgenieter zou in principe niet verbonden willen worden voor de
verbintenissen, dus hij voldoet niet aan voorwaarde #2
o Hij is wel gerechtigd tot de winst, dus hij is een medegerechtigde, ook al heeft hij
geen recht op de meerwaarde (art. 3.3 lid 2 IB)
o De overnemer - degene die de onderneming heeft gekocht - is een ondernemer
4
College 1
Box 1
Onderneming, ondernemer en medegerechtigde
- Inleiding tot belastbare winst uit onderneming
- Wat is een onderneming?
- Wie is een ondernemer?
- Wie is medegerechtigde?
à Indien geen onderneming/ondernemingsactiviteit, dan geen ondernemer of medegerechtigde,
dus geen sprake van belastingplicht voor box 1.
Structuur en raamwerk Wet IB 2001
• Belastingsubject: belastingplichtig uitsluitend natuurlijke personen
o Binnenlandse belastingplichtige: natuurlijke persoon die in Nederland woont
o Buitenlandse belastingplichtige: natuurlijke persoon die niet in Nederland woont,
maar die arbeid verricht/inkomen geniet in Nederland
• Zonder belastingsubject geen IB heffing
• Gesloten boxenstructuur
o Box 1: inkomen uit werk en woning
o Box 2: inkomen uit aanmerkelijk belang
o Box 3: vermogensrendementsheffing
• Bronvraag is in box 1 nog steeds van belang
Bronnen van inkomen in Box 1:
- Onderneming
- Arbeid
- Eigen woning
- Periodieke uitkeringen/lijfrenten
Schematische opbouw inkomstenbelasting
P.S.: De tarieven in 2020 voor box 1 < AOW-leeftijd: 37,35%-49,50%,
voor box 1 > AOW-leeftijd: 19,45%-37,35%-49,50% en voor box 2: 26,25%
AOW-leeftijd 2020 = 66 jaar en 4 maanden
1
,Inkomstenbelasting B
Formele vs. materiële tarieven
• Bij winst uit onderneming diverse faciliteiten, zoals ondernemersaftrek en MKB-
winstvrijstelling (een ondernemer betaalt nooit 49,50%, maar 86% van 49,50%)
Daardoor is het effectieve tarief lager dan het nominale tarief
• Bij inkomen uit aanmerkelijk belang ook rekening houden met eerder geheven
vennootschapsbelasting waardoor effectieve tarief hoger dan het nominale tarief
• Bij box 3 is effectieve tarief afhankelijk van het werkelijk gerealiseerde inkomen
Belastbaar inkomen uit werk en woning: inkomen uit werk en woning minus verliezen (art. 3.1 IB)
+ Belastbare winst uit onderneming (art. 3.3 en 3.4 IB)
+ Belastbaar loon
+ Belastbaar resultaat uit overige werkzaamheden
+ Belastbare periodieke uitkeringen en verstrekkingen
+ Negatieve uitgaven voor inkomensvoorzieningen
+ Negatieve persoonsgebonden aftrekposten
- Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld
- Uitgaven voor inkomensvoorzieningen
- Persoonsgebonden aftrek
Kenmerken van een onderneming
Wat is een onderneming?
Eerste vraag; is er sprake van een bron van inkomen?
1. Deelname aan het economische verkeer
2. Voordeel beogen
3. Voordeel moet redelijkerwijs te verwachten zijn
➟ Vereiste 1 en 3 zijn belangrijker dan 2: bij geen oogmerk, toch IB heffing! (Bloedbank-arrest)
Onderneming =
Duurzame organisatie van kapitaal en arbeid, met behulp waarvan door deelname aan het
maatschappelijk productieproces een winstoogmerk wordt nagestreefd
Kenmerken:
- Duurzaamheid: met een lange levensduur
- Investeringsomvang: zekere mate van investering
- Ondernemersrisico: op voorhand geen zekerheid dat je met de organisatie opbrengst gaat
genereren waarmee je in je levensonderhoud kan voorzien
- Debiteurenrisico: risico dat je niet terugbetaald wordt
- Aantal opdrachtgevers: hoe meer, hoe beter; voor de zekerheid meer dan één, want anders
kan de Hoge Raad bepalen dat er sprake is van een gezaghouder en geen onderneming
- Presentatie/bekendheid: minder relevant; wel/niet in KvK ingeschreven, advertentie
- Meer dan normaal vermogensbeheer: het enkel verhuren van onroerende zaken is geen
ondernemingsactiviteit, pas als je meer rendement behaald dan wat je normaliter met het
verhuur van onroerende zaken zou behalen (pand verbouwen, onderhoudswerkzaamheden
verrichten)
2
,Inkomstenbelasting B
Stappen:
1. Natuurlijke persoon
2. Bron van inkomen
3. Onderneming
Belastingplichtige en onderneming
IB 2001 definieert verschillende gerechtigden tot een onderneming
- Ondernemer (art. 3.4 IB): hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven en
die rechtstreeks wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming
- Medegerechtigde/niet-ondernemer (art. 3.3 IB): de winst die de belastingplichtige, anders
dan als ondernemer of aandeelhouder, als medegerechtigde tot het vermogen van een
onderneming geniet uit een of meer ondernemingen
Begripsbepaling verschilt van Wet IB 1964:
Jurisprudentie gewezen onder IB 1964 (periode 1964-2000) niet onverkort toepasbaar!
Wie kwalificeert als ondernemer?
• Tekst 2001: hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven en die rechtstreeks
wordt verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming
• Tekst 1964: hij voor wiens rekening een onderneming wordt gedreven, daaronder begrepen
hij die, anders dan als aandeelhouder, medegerechtigd is tot het ondernemingsvermogen
“1) Hij voor rekening van wie een onderneming wordt gedreven; én 2) die rechtstreeks wordt
verbonden voor verbintenissen betreffende die onderneming”
1. De feitelijke ondernemer of als er een gerechtigheid is tot die onderneming (een deel van
de winst genieten)
2. De belastingplichtige kan voor de verbintenissen (alle verplichtingen die binnen de
onderneming zijn aangegaan; minimaal 2) worden aangesproken (nu en in de toekomst)
a. Hoofdelijke aansprakelijkheid; de schuldeiser van de verbintenis kan de
belastingplichtige op elk moment rechtstreeks aanspreken
“Een onderneming wordt voor rekening en risico van een belastingplichtige gedreven als…”
➥ Als de belastingplichtige op een of andere manier gerechtigd is tot de winst (jaarwinst plus
meerwaarde) van de onderneming, daaronder begrepen gerechtigheid tot de stille reserves en
goodwill bij liquidatie van de onderneming.
Een natuurlijke persoon kan ondernemer zijn door actief de onderneming uit te oefenen, maar ook
door financieren van die onderneming, mits er sprake is van gerechtigheid tot de winst.
Art. 3.5 IB:
- Zelfstandig uitgeoefend beroep = onderneming
- Zelfstandig beroepsbeoefenaar = ondernemer
o Jurisprudentie Hoge Raad: elk zelfstandig beroep/elke zelfstandige
beroepsbeoefenaar voldoet automatisch aan de voorwaarde “rechtstreeks
o verbonden worden voor verbintenissen”
3
, Inkomstenbelasting B
College 2
Bijzondere verhoudingen tot de onderneming onder de IB 2001
- De echtgenoot (BNB 1954/333)
o De echtgenote heeft een afgeleid recht, dus zij wordt geen ondernemer door de
huwelijksvermogensrecht, ook al is zij gerechtigd tot de ondernemingsvermogen
o 2001: de echtgenote voldoet niet aan voorwaarde #1 (en #2)
- De erfgenaam (B. 8332; BNB 1990/134)
o Slechts zijn relatie als erfgenaam maakt de erfgenaam geen ondernemer
o De erfgenaam moet ook de intentie hebben om de onderneming voort te zetten
o 2001: de echtgenote voldoet niet aan voorwaarde #1 (en #2)
- Verhuur van de onderneming (BNB 1955/216)
o De verhuurder - degene die een onderneming drijft en op een of andere moment
besluit om niet meer zelf de onderneming te drijven, maar te verhuren aan een
ander - blijft een ondernemer; hij is nog steeds gerechtigd tot de winst
o 2001: de verhuurder voldoet aan #1, maar niet altijd aan voorwaarde #2
o De verhuurder moet in een verhuurovereenkomsten regelen dat hij verplicht is om
het gehuurde en vermogensbestanddelen in stand te houden (als iets stuk gaat, dan
moet de verhuurder dat vervangen); als dit niet in de overeenkomst wordt geregeld,
dan is de verhuurder niet rechtstreeks verbonden voor de verbintenissen en dus
geen ondernemer; de verhuurder is op zijn minst een medegerechtigde
o De huurder - degene die de onderneming drijft - is een ondernemer
- Huurverkoop van de onderneming (BNB 1981/143)
o De intentie is om het genot en het eigendom over te dragen
o Huurverkoper moet afrekenen over de stille reserve en goodwill
o Stakingswinst = contante waarde van de huurkoop termijnen - boekwaarde
o De onderneming wordt voortgezet door de huurkoper
o Juridische eigendom van de onderneming blijft bij de huurverkoper tot de laatste
betaling, de economische eigendom/risico wordt wel overgedragen
o De huurverkoper is na huurverkoop niet meer gerechtigd tot de winst, dus hij is
geen medegerechtigde en geen ondernemer
o Uitstel van winstneming bij gerede kans dat exploitatie weer voor rekening
overdrager komt; vanaf dit moment is de huurverkoper weer een ondernemer
o De huurkoper - degene die de onderneming drijft - is een ondernemer
- Overdracht tegen winstrecht (BNB 1957/266)
o Een ondernemer dracht zijn onderneming over en de tegenprestatie is een
winstrecht
o De winstrechtgenieter zou in principe niet verbonden willen worden voor de
verbintenissen, dus hij voldoet niet aan voorwaarde #2
o Hij is wel gerechtigd tot de winst, dus hij is een medegerechtigde, ook al heeft hij
geen recht op de meerwaarde (art. 3.3 lid 2 IB)
o De overnemer - degene die de onderneming heeft gekocht - is een ondernemer
4
