WIJSBEGEERTE
SAMENVATTING WIJSBEGEERTE
Vak: wijsbegeerte, 1e fase LOBW en RevaKi 2024-2025
Handboek: Denken over lichamen (herwerkte uitgave)
Prof: Andreas De Block
Combinatie van handboek, PowerPoint en notities uit hoorcollege
1
, WIJSBEGEERTE
INHOUDSTAFEL
Roos = namen
Rood = begrippen
Blauw = opsommingen
Donker = kerngedachten
Hoofdstuk 7 – 8 – 9 – 10: enkel slides
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE.............................................................5
Inleiding................................................................................................5
1. Drie aspecten: attitude, methodologie, domein...............................5
2. Vier deeldomeinen............................................................................8
3. Een zeer korte geschiedenis van de westerse filosofie...................10
4. Besluit.............................................................................................11
HOOFDSTUK 2: Mechanisering en doelgerichtheid.................................13
Inleiding..............................................................................................13
1. De mechanisering van het wereldbeeld.........................................13
2. Kant en teleologie...........................................................................15
3. Darwin en het Darwinisme.............................................................16
4. Domheid en doelgerichtheid..........................................................16
5. Functies en normen in de natuur....................................................18
6. Besluit.............................................................................................19
HOOFDSTUK 3: Lichaam en geest...........................................................20
Inleiding..............................................................................................20
1. Fysisch spul en geestesspul: Descartes’ dualisme.........................20
2. Dualisme na Descartes...................................................................22
3. De mens is een machine................................................................23
4. Van materialisme naar fysicalisme.................................................24
2
, WIJSBEGEERTE
5. Besluit.............................................................................................26
HOOFDSTUK 4: lijden en dood................................................................28
2. Lijden is geen pretje.......................................................................28
1. Oplossingen voor de dood..............................................................31
3. Is de dood een kwaad?...................................................................31
4. Is onsterfelijkheid een oplossing?...................................................32
HOOFDSTUK 5: WETENSCHAP EN PSEUDOWETENSCHAP.......................34
1. Het demarcatieprobleem................................................................34
2. Drie problematische oplossingen....................................................34
3. Karl Popper: zoeken naar weerlegging...........................................35
4. Thomas Kuhn: paradigma’s en revoluties.......................................37
5. Besluit.............................................................................................40
HOOFDSTUK 6: Wetenschappelijke kennis..............................................42
1. Wetenschappen en hun methode...................................................42
2. Hume en Popper: zoeken naar oorzaken........................................43
3. Over theoretische observaties en geloof in theorie........................44
4. Succes in de biomedische wetenschappen....................................44
5. Toeval gebruiken om toeval uit te schakelen..................................44
6. Besluit.............................................................................................44
HOOFDSTUK 7: ZIEKTE............................................................................47
Inleiding..............................................................................................47
1. Normativisme.................................................................................47
2. Naturalisme en hybridisme.............................................................48
3. Pluralisme.......................................................................................51
4. Eliminativisme................................................................................51
HOOFDSTUK 8: Medicalisering................................................................53
Inleiding..............................................................................................53
Medicaliseren en pathologiseren........................................................53
Voor- en nadelen van medicalisering..................................................55
Gevalstudie: obesitas.........................................................................56
3
, WIJSBEGEERTE
HOOFDSTUK 9: Wetenschap en waarden................................................58
0. Hoe werkt wetenschap?..................................................................58
1. Objectiviteit en waarden.................................................................59
2. Waarden, ontdekking en verantwoording.......................................60
3. Inductief risico................................................................................61
HOOFDSTUK 10: verbetering..................................................................64
Verbeteren als medicaliseren.............................................................64
Is verbetering immoreel?....................................................................65
Mens is verbeteraar............................................................................67
4
, WIJSBEGEERTE
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE
Inleiding
- Onmogelijke vragen, kan geen eensluidend en sluitend antwoord
gegeven kan worden
o Bv wat is filosofie?
- Moeilijk: filosofische kenmerken die voorkomen bij alle filosofen en
hun opvattingen, en enkel bij filosofen en hun opvattingen
- Toch proberen eigenheid van filosofie te schetsen
o 3 aspecten van de filosofie: attitude, methodologie, domein
o 4 filosofische deeldomeinen
o Geschiedenis van de filosofie
Een definitie
- Etymologie: afbakenen, afgrenzen -> filosofie afbakenen van andere
disciplines
- Intensionele definitie zoeken
o = betekenis geven aan de verzameling
o <-> extensioneel: elementen van de verzameling opsommen
- Kenmerken en eigenschappen die te vinden zijn bij ALLE filosofen en
opvattingen en ALLEEN MAAR bij filosofen en hun opvattingen
- Dit hoofdstuk: mislukte pogingen tot het definiëren van filosofie ->
toch bijleren, meer grip
o Proberen definiëren adhv
Methode (1.1)
Domein (1.1)
Deeldisciplines (1.2)
Geschiedenis (1.3)
1. Drie aspecten: attitude, methodologie, domein
Doel: filosofie afbakenen van aangrenzende kennisdomeinen
Attitude
- Kritisch denken: filosofen stellen zich kritisch op tegenover
concepten die in het dagelijkse leven als vanzelfsprekend worden
beschouwd, nemen niet zomaar alles aan
5
, WIJSBEGEERTE
o Descartes: ons gezichtsvermogen bedriegt ons vaak (bv
optische illusie) -> onze kennis bedriegt ons
- MAAR niet uniek voor filosofie: ook in de wetenschap + filosofie is
niet enkel kritisch
PowerPoint
- Whitehead: filosofie = verwondering naar wijsheid, stopt niet
o MAAR ook bij anderen (bv kinderen)
- Schopenhauer en Kierkegaard: filosofie = vertwijfeling (wanneer
vanzelfsprekendheid van leven verdwijnt, niet meer weten hoe en
wat)
o MAAR ook bij anderen
Methoden
- = zijn er methoden die enkel worden gebruikt door filosofen, en niet
door wetenschappers?
o Bv geen labowerk MAAR geldt ook voor geschiedkundigen,
klinische psychologen…
- Filosofen gebruiken veel methoden MAAR niet uniek voor de filosofie
+ niet gebruikt in al het filosofisch werk
Methodologische instrumenten
MAAR niet alle filosofie + niet enkel filosofie
- Intuïties
o Verschillende betekenissen
Vroeger: kennis die onmiddellijk wordt verkregen,
onmiddellijk vatten van iets wat duidelijk is
Bv Descartes: heldere en welonderscheiden
ideeën (niet te betwijfelen)
“Je pense donc je suis”: het is vanzelfsprekend dat
ik leef zolang ik denk
Recent: negatief: spontante overtuigingen die we in onze
eigen geest aantreffen wanneer we over een bepaald
onderwerp beginnen denken
= common sense / gezond verstand
6
SAMENVATTING WIJSBEGEERTE
Vak: wijsbegeerte, 1e fase LOBW en RevaKi 2024-2025
Handboek: Denken over lichamen (herwerkte uitgave)
Prof: Andreas De Block
Combinatie van handboek, PowerPoint en notities uit hoorcollege
1
, WIJSBEGEERTE
INHOUDSTAFEL
Roos = namen
Rood = begrippen
Blauw = opsommingen
Donker = kerngedachten
Hoofdstuk 7 – 8 – 9 – 10: enkel slides
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE.............................................................5
Inleiding................................................................................................5
1. Drie aspecten: attitude, methodologie, domein...............................5
2. Vier deeldomeinen............................................................................8
3. Een zeer korte geschiedenis van de westerse filosofie...................10
4. Besluit.............................................................................................11
HOOFDSTUK 2: Mechanisering en doelgerichtheid.................................13
Inleiding..............................................................................................13
1. De mechanisering van het wereldbeeld.........................................13
2. Kant en teleologie...........................................................................15
3. Darwin en het Darwinisme.............................................................16
4. Domheid en doelgerichtheid..........................................................16
5. Functies en normen in de natuur....................................................18
6. Besluit.............................................................................................19
HOOFDSTUK 3: Lichaam en geest...........................................................20
Inleiding..............................................................................................20
1. Fysisch spul en geestesspul: Descartes’ dualisme.........................20
2. Dualisme na Descartes...................................................................22
3. De mens is een machine................................................................23
4. Van materialisme naar fysicalisme.................................................24
2
, WIJSBEGEERTE
5. Besluit.............................................................................................26
HOOFDSTUK 4: lijden en dood................................................................28
2. Lijden is geen pretje.......................................................................28
1. Oplossingen voor de dood..............................................................31
3. Is de dood een kwaad?...................................................................31
4. Is onsterfelijkheid een oplossing?...................................................32
HOOFDSTUK 5: WETENSCHAP EN PSEUDOWETENSCHAP.......................34
1. Het demarcatieprobleem................................................................34
2. Drie problematische oplossingen....................................................34
3. Karl Popper: zoeken naar weerlegging...........................................35
4. Thomas Kuhn: paradigma’s en revoluties.......................................37
5. Besluit.............................................................................................40
HOOFDSTUK 6: Wetenschappelijke kennis..............................................42
1. Wetenschappen en hun methode...................................................42
2. Hume en Popper: zoeken naar oorzaken........................................43
3. Over theoretische observaties en geloof in theorie........................44
4. Succes in de biomedische wetenschappen....................................44
5. Toeval gebruiken om toeval uit te schakelen..................................44
6. Besluit.............................................................................................44
HOOFDSTUK 7: ZIEKTE............................................................................47
Inleiding..............................................................................................47
1. Normativisme.................................................................................47
2. Naturalisme en hybridisme.............................................................48
3. Pluralisme.......................................................................................51
4. Eliminativisme................................................................................51
HOOFDSTUK 8: Medicalisering................................................................53
Inleiding..............................................................................................53
Medicaliseren en pathologiseren........................................................53
Voor- en nadelen van medicalisering..................................................55
Gevalstudie: obesitas.........................................................................56
3
, WIJSBEGEERTE
HOOFDSTUK 9: Wetenschap en waarden................................................58
0. Hoe werkt wetenschap?..................................................................58
1. Objectiviteit en waarden.................................................................59
2. Waarden, ontdekking en verantwoording.......................................60
3. Inductief risico................................................................................61
HOOFDSTUK 10: verbetering..................................................................64
Verbeteren als medicaliseren.............................................................64
Is verbetering immoreel?....................................................................65
Mens is verbeteraar............................................................................67
4
, WIJSBEGEERTE
HOOFDSTUK 1: WAT IS FILOSOFIE
Inleiding
- Onmogelijke vragen, kan geen eensluidend en sluitend antwoord
gegeven kan worden
o Bv wat is filosofie?
- Moeilijk: filosofische kenmerken die voorkomen bij alle filosofen en
hun opvattingen, en enkel bij filosofen en hun opvattingen
- Toch proberen eigenheid van filosofie te schetsen
o 3 aspecten van de filosofie: attitude, methodologie, domein
o 4 filosofische deeldomeinen
o Geschiedenis van de filosofie
Een definitie
- Etymologie: afbakenen, afgrenzen -> filosofie afbakenen van andere
disciplines
- Intensionele definitie zoeken
o = betekenis geven aan de verzameling
o <-> extensioneel: elementen van de verzameling opsommen
- Kenmerken en eigenschappen die te vinden zijn bij ALLE filosofen en
opvattingen en ALLEEN MAAR bij filosofen en hun opvattingen
- Dit hoofdstuk: mislukte pogingen tot het definiëren van filosofie ->
toch bijleren, meer grip
o Proberen definiëren adhv
Methode (1.1)
Domein (1.1)
Deeldisciplines (1.2)
Geschiedenis (1.3)
1. Drie aspecten: attitude, methodologie, domein
Doel: filosofie afbakenen van aangrenzende kennisdomeinen
Attitude
- Kritisch denken: filosofen stellen zich kritisch op tegenover
concepten die in het dagelijkse leven als vanzelfsprekend worden
beschouwd, nemen niet zomaar alles aan
5
, WIJSBEGEERTE
o Descartes: ons gezichtsvermogen bedriegt ons vaak (bv
optische illusie) -> onze kennis bedriegt ons
- MAAR niet uniek voor filosofie: ook in de wetenschap + filosofie is
niet enkel kritisch
PowerPoint
- Whitehead: filosofie = verwondering naar wijsheid, stopt niet
o MAAR ook bij anderen (bv kinderen)
- Schopenhauer en Kierkegaard: filosofie = vertwijfeling (wanneer
vanzelfsprekendheid van leven verdwijnt, niet meer weten hoe en
wat)
o MAAR ook bij anderen
Methoden
- = zijn er methoden die enkel worden gebruikt door filosofen, en niet
door wetenschappers?
o Bv geen labowerk MAAR geldt ook voor geschiedkundigen,
klinische psychologen…
- Filosofen gebruiken veel methoden MAAR niet uniek voor de filosofie
+ niet gebruikt in al het filosofisch werk
Methodologische instrumenten
MAAR niet alle filosofie + niet enkel filosofie
- Intuïties
o Verschillende betekenissen
Vroeger: kennis die onmiddellijk wordt verkregen,
onmiddellijk vatten van iets wat duidelijk is
Bv Descartes: heldere en welonderscheiden
ideeën (niet te betwijfelen)
“Je pense donc je suis”: het is vanzelfsprekend dat
ik leef zolang ik denk
Recent: negatief: spontante overtuigingen die we in onze
eigen geest aantreffen wanneer we over een bepaald
onderwerp beginnen denken
= common sense / gezond verstand
6
