Topic Health Communication: From Theory to
Practice - samenvatting artikelen
Lecture 1 Introduction to the Field of Health Communication
Samenvatting: Science Communication – Ho & Yu (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication geven Ho en Yu (2023)
een overzicht van het vakgebied wetenschapscommunicatie en de rol die het speelt in het overbrengen
van wetenschappelijke informatie naar het brede publiek, met een specifieke focus op gezondheid.
Wetenschapscommunicatie wordt gedefinieerd als het proces waarbij informatie over wetenschap
wordt overgedragen aan niet-experts, met als doel het bevorderen van begrip, acceptatie en in
sommige gevallen gedragsverandering.
Het artikel maakt een belangrijk onderscheid tussen communicatie van wetenschap en communicatie
over wetenschap.
● Communicatie van wetenschap gaat over het uitleggen van wetenschappelijke bevindingen
aan het publiek, bijvoorbeeld via nieuwsberichten, campagnes of voorlichtingsmateriaal over
gezondheidskwesties zoals vaccinaties of voeding. Dit type communicatie richt zich vooral op
het overdragen van feiten en wetenschappelijke inzichten.
● Communicatie over wetenschap is breder en gaat over de dialoog tussen wetenschap en
samenleving. Hierbij kunnen maatschappelijke waarden en belangen, maar ook meningen
over wat "goede wetenschap" is, een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan discussies over
genetische modificatie, klimaatverandering of nieuwe medische technologieën.
Ho en Yu benadrukken dat wetenschapscommunicatie niet neutraal is: het gaat niet alleen om het
doorgeven van informatie, maar ook om het opbouwen van vertrouwen en het managen van
onzekerheid. Vooral in de gezondheidscontext is dit cruciaal, omdat mensen beslissingen moeten
nemen over hun eigen gezondheid, vaak op basis van complexe informatie. De manier waarop
wetenschappelijke feiten worden gepresenteerd (bijvoorbeeld via statistieken, verhalen of metaforen)
kan invloed hebben op hoe mensen deze informatie begrijpen en erop reageren.
Het artikel bespreekt ook de uitdagingen van wetenschapscommunicatie in het digitale tijdperk. Social
media en online platforms hebben de verspreiding van wetenschappelijke kennis versneld, maar
tegelijkertijd ook geleid tot een overvloed aan informatie, waarbij misinformatie en desinformatie een
groot probleem vormen. Dit kan leiden tot wantrouwen in wetenschappers en instanties, zoals te zien
was tijdens de COVID-19-pandemie.
Verder besteden Ho en Yu aandacht aan het belang van publieksparticipatie. In plaats van een
eenzijdige overdracht van informatie (het zogenaamde "deficit model"), pleiten ze voor een meer
dialogisch model, waarin burgers en wetenschappers samenkomen om kwesties te bespreken. Dit kan
bijvoorbeeld via publieksbijeenkomsten, burgerfora of participatieve projecten zoals "citizen science",
waarbij burgers actief bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek.
Tot slot benadrukken de auteurs dat succesvolle wetenschapscommunicatie contextafhankelijk is: wat
werkt, hangt af van factoren zoals culturele waarden, bestaande attitudes, mediagebruik en het
,vertrouwen dat mensen hebben in wetenschappers of instanties. Ze roepen op tot interdisciplinaire
samenwerking tussen wetenschappers, communicatiespecialisten en beleidsmakers om effectieve
communicatiestrategieën te ontwikkelen die wetenschappelijke informatie op een toegankelijke en
betrouwbare manier overbrengen, vooral in het domein van gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
- Wetenschapscommunicatie = overdracht van wetenschappelijke informatie aan niet-experts
- Twee vormen: communicatie van wetenschap (uitleggen) vs. communicatie over wetenschap
(dialoog)
- Vertrouwen en onzekerheid spelen een grote rol
- Misinformatie is een grote uitdaging in het digitale tijdperk
- Participatie en dialoog zijn essentieel voor effectieve communicatie
- Context en culturele factoren bepalen hoe boodschappen worden ontvangen
Samenvatting: Health Consciousness – Acharya & Lee (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication bespreken Acharya en
Lee (2023) het concept gezondheidsbewustzijn (health consciousness) als een belangrijke
psychologische factor die invloed heeft op gezondheidsgedrag en communicatie.
Gezondheidsbewustzijn verwijst naar de mate waarin mensen actief bezig zijn met hun gezondheid,
zich bewust zijn van hun gezondheidstoestand en bereid zijn om informatie te zoeken en
gezondheidsbevorderend gedrag te vertonen. Het is een belangrijke voorspeller van hoe mensen
omgaan met gezondheid en ziekterisico’s.
De auteurs beschrijven gezondheidsbewustzijn als een multidimensionaal construct dat bestaat uit:
1. Cognitieve aspecten – zoals kennis over gezondheid en ziektes.
2. Affectieve aspecten – zoals gevoelens over gezondheid, bijvoorbeeld bezorgdheid of
motivatie om gezond te blijven.
3. Gedragsaspecten – zoals het zoeken van informatie, preventieve maatregelen nemen of
medische controles ondergaan.
Mensen met een hoog gezondheidsbewustzijn hebben vaak een grotere motivatie om gezond te leven,
letten beter op symptomen, en zijn eerder geneigd om gezondheidsinformatie te zoeken of advies op
te volgen. Dit kan leiden tot gezonder gedrag, zoals beter eten, meer bewegen, of regelmatiger naar de
dokter gaan.
Een belangrijk inzicht uit het artikel is dat gezondheidsbewustzijn samenhangt met communicatie:
● Mensen met een hoger gezondheidsbewustzijn zijn actiever in het zoeken naar
gezondheidsinformatie, bijvoorbeeld via artsen, internet of sociale media.
● Ze zijn ook gevoeliger voor gezondheidsboodschappen, bijvoorbeeld in campagnes of
advertenties. Dit maakt gezondheidsbewustzijn een belangrijke factor in
doelgroepsegmentatie: bij het ontwerpen van campagnes is het cruciaal om te weten hoe
bewust mensen al zijn van hun gezondheid. Een boodschap die inspeelt op gezondheid
1
, (bijvoorbeeld ‘Stop met roken voor je gezondheid!’) kan beter werken bij mensen met een
hoger gezondheidsbewustzijn dan bij mensen die er niet mee bezig zijn.
Acharya en Lee bespreken daarnaast dat gezondheidsbewustzijn beïnvloed wordt door individuele en
sociale factoren, zoals leeftijd, geslacht, opleiding, cultuur en sociale normen. Mensen met een hogere
opleiding of een hoger inkomen zijn bijvoorbeeld vaak meer bezig met hun gezondheid, omdat ze
betere toegang hebben tot informatie en gezondheidszorg.
Een belangrijke toepassing van het begrip gezondheidsbewustzijn is in
gezondheidscommunicatiecampagnes. Campagnes moeten niet alleen informatief zijn, maar ook
inspelen op het bewustzijnsniveau van hun doelgroep. Voor mensen met een laag
gezondheidsbewustzijn kan het nodig zijn om eerst basisinformatie te geven of bewustwording te
creëren, terwijl voor mensen met een hoog gezondheidsbewustzijn meer gedetailleerde of
actiegerichte boodschappen nodig zijn.
Tot slot bespreken de auteurs dat technologie (zoals apps, wearables en online communities) kan
helpen om gezondheidsbewustzijn te versterken. Technologie maakt het makkelijker om informatie te
vinden, voortgang bij te houden en in contact te komen met anderen die bezig zijn met gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
- Gezondheidsbewustzijn = mate waarin mensen bezig zijn met hun gezondheid (cognitief,
emotioneel, gedragsmatig)
- Voorspelt hoe mensen omgaan met gezondheidsinformatie en -boodschappen
- Belangrijk in doelgroepsegmentatie: mensen met hoger gezondheidsbewustzijn reageren
anders op campagnes dan mensen met laag bewustzijn
- Beïnvloed door demografische en sociale factoren (opleiding, inkomen, cultuur)
- Technologie speelt een steeds grotere rol in het vergroten van gezondheidsbewustzijn
2
, Samenvatting: Physical Activity/Exercise – Glowacki et al. (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication bespreken Glowacki,
Beattie, Slattery en Magsamen-Conrad (2023) de rol van lichamelijke activiteit en beweging (physical
activity/exercise) in gezondheid en hoe communicatie daar een belangrijke rol in speelt. Het artikel
richt zich op het bevorderen van een actieve leefstijl, de uitdagingen in gezondheidscommunicatie
rondom bewegen, en strategieën om effectief te communiceren over dit thema.
De auteurs benadrukken dat lichamelijke activiteit cruciaal is voor zowel fysieke als mentale
gezondheid. Regelmatig bewegen verlaagt het risico op chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten,
diabetes en obesitas, en heeft een positief effect op mentale gezondheid, zoals het verminderen van
stress en angst. Toch voldoet wereldwijd een groot deel van de bevolking niet aan de aanbevolen
beweegrichtlijnen, vaak door barrières zoals tijdgebrek, motivatie, of beperkte toegang tot veilige
plekken om te bewegen.
Een belangrijk concept in het artikel is dat gezondheidscommunicatie over beweging meer is dan
alleen het verstrekken van informatie. Effectieve communicatie moet mensen motiveren en
ondersteunen om daadwerkelijk gezonder gedrag te vertonen. Hiervoor is het belangrijk om rekening
te houden met:
● Doelgroepsegmentatie: Niet iedereen heeft dezelfde behoeften. Voor sommige mensen werkt
een motiverende boodschap ("Bewegen is leuk en goed voor je!") beter, terwijl anderen meer
baat hebben bij concrete tips of gedragsplannen ("Doe elke dag 30 minuten een wandeling").
● Sociale en culturele factoren: In sommige culturen is actief zijn vanzelfsprekend, terwijl in
andere culturen of sociale groepen juist veel zittend gedrag voorkomt. Communicatie moet
aansluiten bij deze context.
● Framing van de boodschap: Positief framen ("Bewegen geeft je meer energie") kan
motiverender zijn dan negatieve waarschuwingen ("Te weinig bewegen verhoogt je
ziekterisico").
Het artikel gaat ook in op de rol van technologie en media in het promoten van lichamelijke activiteit.
Denk aan apps, wearables, sociale media challenges (zoals #10kStepsADay) en online communities.
Deze digitale hulpmiddelen kunnen mensen ondersteunen in het stellen van doelen, het bijhouden van
voortgang, en het vinden van sociale steun.
Daarnaast bespreken de auteurs het belang van interpersoonlijke communicatie, zoals gesprekken met
vrienden, familie of zorgprofessionals. Artsen en andere zorgverleners spelen een belangrijke rol in
het adviseren over bewegen, maar niet alle zorgverleners voelen zich even comfortabel of goed
voorbereid om hierover te praten. Training in effectieve gespreksvoering kan helpen om bewegen
vaker en beter aan de orde te stellen in de gezondheidszorg.
Tot slot benoemt het artikel dat campagnes en interventies over beweging vaak beter werken als ze
interactief en participatief zijn. Mensen willen niet alleen informatie ontvangen, maar ook meedenken,
vragen stellen en ervaringen delen. Dit benadrukt het belang van empowerment: mensen in staat
stellen om zelf de regie te nemen over hun gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
3
Practice - samenvatting artikelen
Lecture 1 Introduction to the Field of Health Communication
Samenvatting: Science Communication – Ho & Yu (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication geven Ho en Yu (2023)
een overzicht van het vakgebied wetenschapscommunicatie en de rol die het speelt in het overbrengen
van wetenschappelijke informatie naar het brede publiek, met een specifieke focus op gezondheid.
Wetenschapscommunicatie wordt gedefinieerd als het proces waarbij informatie over wetenschap
wordt overgedragen aan niet-experts, met als doel het bevorderen van begrip, acceptatie en in
sommige gevallen gedragsverandering.
Het artikel maakt een belangrijk onderscheid tussen communicatie van wetenschap en communicatie
over wetenschap.
● Communicatie van wetenschap gaat over het uitleggen van wetenschappelijke bevindingen
aan het publiek, bijvoorbeeld via nieuwsberichten, campagnes of voorlichtingsmateriaal over
gezondheidskwesties zoals vaccinaties of voeding. Dit type communicatie richt zich vooral op
het overdragen van feiten en wetenschappelijke inzichten.
● Communicatie over wetenschap is breder en gaat over de dialoog tussen wetenschap en
samenleving. Hierbij kunnen maatschappelijke waarden en belangen, maar ook meningen
over wat "goede wetenschap" is, een rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan discussies over
genetische modificatie, klimaatverandering of nieuwe medische technologieën.
Ho en Yu benadrukken dat wetenschapscommunicatie niet neutraal is: het gaat niet alleen om het
doorgeven van informatie, maar ook om het opbouwen van vertrouwen en het managen van
onzekerheid. Vooral in de gezondheidscontext is dit cruciaal, omdat mensen beslissingen moeten
nemen over hun eigen gezondheid, vaak op basis van complexe informatie. De manier waarop
wetenschappelijke feiten worden gepresenteerd (bijvoorbeeld via statistieken, verhalen of metaforen)
kan invloed hebben op hoe mensen deze informatie begrijpen en erop reageren.
Het artikel bespreekt ook de uitdagingen van wetenschapscommunicatie in het digitale tijdperk. Social
media en online platforms hebben de verspreiding van wetenschappelijke kennis versneld, maar
tegelijkertijd ook geleid tot een overvloed aan informatie, waarbij misinformatie en desinformatie een
groot probleem vormen. Dit kan leiden tot wantrouwen in wetenschappers en instanties, zoals te zien
was tijdens de COVID-19-pandemie.
Verder besteden Ho en Yu aandacht aan het belang van publieksparticipatie. In plaats van een
eenzijdige overdracht van informatie (het zogenaamde "deficit model"), pleiten ze voor een meer
dialogisch model, waarin burgers en wetenschappers samenkomen om kwesties te bespreken. Dit kan
bijvoorbeeld via publieksbijeenkomsten, burgerfora of participatieve projecten zoals "citizen science",
waarbij burgers actief bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek.
Tot slot benadrukken de auteurs dat succesvolle wetenschapscommunicatie contextafhankelijk is: wat
werkt, hangt af van factoren zoals culturele waarden, bestaande attitudes, mediagebruik en het
,vertrouwen dat mensen hebben in wetenschappers of instanties. Ze roepen op tot interdisciplinaire
samenwerking tussen wetenschappers, communicatiespecialisten en beleidsmakers om effectieve
communicatiestrategieën te ontwikkelen die wetenschappelijke informatie op een toegankelijke en
betrouwbare manier overbrengen, vooral in het domein van gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
- Wetenschapscommunicatie = overdracht van wetenschappelijke informatie aan niet-experts
- Twee vormen: communicatie van wetenschap (uitleggen) vs. communicatie over wetenschap
(dialoog)
- Vertrouwen en onzekerheid spelen een grote rol
- Misinformatie is een grote uitdaging in het digitale tijdperk
- Participatie en dialoog zijn essentieel voor effectieve communicatie
- Context en culturele factoren bepalen hoe boodschappen worden ontvangen
Samenvatting: Health Consciousness – Acharya & Lee (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication bespreken Acharya en
Lee (2023) het concept gezondheidsbewustzijn (health consciousness) als een belangrijke
psychologische factor die invloed heeft op gezondheidsgedrag en communicatie.
Gezondheidsbewustzijn verwijst naar de mate waarin mensen actief bezig zijn met hun gezondheid,
zich bewust zijn van hun gezondheidstoestand en bereid zijn om informatie te zoeken en
gezondheidsbevorderend gedrag te vertonen. Het is een belangrijke voorspeller van hoe mensen
omgaan met gezondheid en ziekterisico’s.
De auteurs beschrijven gezondheidsbewustzijn als een multidimensionaal construct dat bestaat uit:
1. Cognitieve aspecten – zoals kennis over gezondheid en ziektes.
2. Affectieve aspecten – zoals gevoelens over gezondheid, bijvoorbeeld bezorgdheid of
motivatie om gezond te blijven.
3. Gedragsaspecten – zoals het zoeken van informatie, preventieve maatregelen nemen of
medische controles ondergaan.
Mensen met een hoog gezondheidsbewustzijn hebben vaak een grotere motivatie om gezond te leven,
letten beter op symptomen, en zijn eerder geneigd om gezondheidsinformatie te zoeken of advies op
te volgen. Dit kan leiden tot gezonder gedrag, zoals beter eten, meer bewegen, of regelmatiger naar de
dokter gaan.
Een belangrijk inzicht uit het artikel is dat gezondheidsbewustzijn samenhangt met communicatie:
● Mensen met een hoger gezondheidsbewustzijn zijn actiever in het zoeken naar
gezondheidsinformatie, bijvoorbeeld via artsen, internet of sociale media.
● Ze zijn ook gevoeliger voor gezondheidsboodschappen, bijvoorbeeld in campagnes of
advertenties. Dit maakt gezondheidsbewustzijn een belangrijke factor in
doelgroepsegmentatie: bij het ontwerpen van campagnes is het cruciaal om te weten hoe
bewust mensen al zijn van hun gezondheid. Een boodschap die inspeelt op gezondheid
1
, (bijvoorbeeld ‘Stop met roken voor je gezondheid!’) kan beter werken bij mensen met een
hoger gezondheidsbewustzijn dan bij mensen die er niet mee bezig zijn.
Acharya en Lee bespreken daarnaast dat gezondheidsbewustzijn beïnvloed wordt door individuele en
sociale factoren, zoals leeftijd, geslacht, opleiding, cultuur en sociale normen. Mensen met een hogere
opleiding of een hoger inkomen zijn bijvoorbeeld vaak meer bezig met hun gezondheid, omdat ze
betere toegang hebben tot informatie en gezondheidszorg.
Een belangrijke toepassing van het begrip gezondheidsbewustzijn is in
gezondheidscommunicatiecampagnes. Campagnes moeten niet alleen informatief zijn, maar ook
inspelen op het bewustzijnsniveau van hun doelgroep. Voor mensen met een laag
gezondheidsbewustzijn kan het nodig zijn om eerst basisinformatie te geven of bewustwording te
creëren, terwijl voor mensen met een hoog gezondheidsbewustzijn meer gedetailleerde of
actiegerichte boodschappen nodig zijn.
Tot slot bespreken de auteurs dat technologie (zoals apps, wearables en online communities) kan
helpen om gezondheidsbewustzijn te versterken. Technologie maakt het makkelijker om informatie te
vinden, voortgang bij te houden en in contact te komen met anderen die bezig zijn met gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
- Gezondheidsbewustzijn = mate waarin mensen bezig zijn met hun gezondheid (cognitief,
emotioneel, gedragsmatig)
- Voorspelt hoe mensen omgaan met gezondheidsinformatie en -boodschappen
- Belangrijk in doelgroepsegmentatie: mensen met hoger gezondheidsbewustzijn reageren
anders op campagnes dan mensen met laag bewustzijn
- Beïnvloed door demografische en sociale factoren (opleiding, inkomen, cultuur)
- Technologie speelt een steeds grotere rol in het vergroten van gezondheidsbewustzijn
2
, Samenvatting: Physical Activity/Exercise – Glowacki et al. (2023)
In hun bijdrage aan The International Encyclopedia of Health Communication bespreken Glowacki,
Beattie, Slattery en Magsamen-Conrad (2023) de rol van lichamelijke activiteit en beweging (physical
activity/exercise) in gezondheid en hoe communicatie daar een belangrijke rol in speelt. Het artikel
richt zich op het bevorderen van een actieve leefstijl, de uitdagingen in gezondheidscommunicatie
rondom bewegen, en strategieën om effectief te communiceren over dit thema.
De auteurs benadrukken dat lichamelijke activiteit cruciaal is voor zowel fysieke als mentale
gezondheid. Regelmatig bewegen verlaagt het risico op chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten,
diabetes en obesitas, en heeft een positief effect op mentale gezondheid, zoals het verminderen van
stress en angst. Toch voldoet wereldwijd een groot deel van de bevolking niet aan de aanbevolen
beweegrichtlijnen, vaak door barrières zoals tijdgebrek, motivatie, of beperkte toegang tot veilige
plekken om te bewegen.
Een belangrijk concept in het artikel is dat gezondheidscommunicatie over beweging meer is dan
alleen het verstrekken van informatie. Effectieve communicatie moet mensen motiveren en
ondersteunen om daadwerkelijk gezonder gedrag te vertonen. Hiervoor is het belangrijk om rekening
te houden met:
● Doelgroepsegmentatie: Niet iedereen heeft dezelfde behoeften. Voor sommige mensen werkt
een motiverende boodschap ("Bewegen is leuk en goed voor je!") beter, terwijl anderen meer
baat hebben bij concrete tips of gedragsplannen ("Doe elke dag 30 minuten een wandeling").
● Sociale en culturele factoren: In sommige culturen is actief zijn vanzelfsprekend, terwijl in
andere culturen of sociale groepen juist veel zittend gedrag voorkomt. Communicatie moet
aansluiten bij deze context.
● Framing van de boodschap: Positief framen ("Bewegen geeft je meer energie") kan
motiverender zijn dan negatieve waarschuwingen ("Te weinig bewegen verhoogt je
ziekterisico").
Het artikel gaat ook in op de rol van technologie en media in het promoten van lichamelijke activiteit.
Denk aan apps, wearables, sociale media challenges (zoals #10kStepsADay) en online communities.
Deze digitale hulpmiddelen kunnen mensen ondersteunen in het stellen van doelen, het bijhouden van
voortgang, en het vinden van sociale steun.
Daarnaast bespreken de auteurs het belang van interpersoonlijke communicatie, zoals gesprekken met
vrienden, familie of zorgprofessionals. Artsen en andere zorgverleners spelen een belangrijke rol in
het adviseren over bewegen, maar niet alle zorgverleners voelen zich even comfortabel of goed
voorbereid om hierover te praten. Training in effectieve gespreksvoering kan helpen om bewegen
vaker en beter aan de orde te stellen in de gezondheidszorg.
Tot slot benoemt het artikel dat campagnes en interventies over beweging vaak beter werken als ze
interactief en participatief zijn. Mensen willen niet alleen informatie ontvangen, maar ook meedenken,
vragen stellen en ervaringen delen. Dit benadrukt het belang van empowerment: mensen in staat
stellen om zelf de regie te nemen over hun gezondheid.
Belangrijkste punten voor je tentamen:
3
