UITGEBREIDE SAMENVATTING WETENSCHAPSTHEORIE
HOORCOLLEGE 1 – INTRODUCTIE IN DE WETENSCHAPSTHEORIE
Wetenschapstheorie: onderzoekt de fundamentele aard en methoden van de
wetenschap. Het omvat 3 belangrijke deelgebieden:
Wetenschapsfilosofie: onderzoekt de grondslagen, methoden en implicaties van
wetenschap (Popper, Kuhn & Lakatos)
Wetenschapssociologie: bestudeert hoe sociale factoren en structuren de
ontwikkeling en praktijk van wetenschap beïnvloeden (Merton, Latour)
Wetenschapsgeschiedenis: analyseert de historische ontwikkeling van
wetenschappelijke ideeën en praktijken (Kuhn)
2 dimensies van vragen:
- Normatieve vragen. ‘Hoe hoort het eigenlijk in de wetenschap?’. Gaat over
idealen en voorschriften. Hoe de wetenschap zou moeten werken. Bevat oordelen
over de juiste methoden, ethische normen en de doelen van wetenschap.
- Descriptieve vragen. ‘Hoe gaat het daadwerkelijk in de wetenschap?’. Beschrijft
hoe wetenschap daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Focust op praktijk, observatie en
beschrijving van wetenschappelijke activiteiten en processen.
De normatieve perspectieven beïnvloeden hoe we de descriptieve realiteit interpreteren.
Onze ideeën over hoe iets zou moeten zijn, beïnvloeden hoe we kijken naar hoe dingen
daadwerkelijk zijn.
Omgekeerd kan de descriptieve realiteit ons begrip van de normatieve idealen
informeren en aanpassen. Wat we zien in de praktijk kan ons helpen onze idealen bij te
stellen.
Weten en doen:
o Weten: wetenschap zien als een verzameling van kennis. De klassieke manier
van kijken naar wetenschap richt zich op theorieën, concepten en het vergaren
van kennis
o Doen: wetenschap zien als een vorm van praktijk. Richt zich op het uitvoeren van
experimenten, veldwerk en alledaagse praktijk van wetenschappers. Dit
perspectief wordt vaak benadrukt door historici, wetenschappers en sociologen,
omdat het laat zien hoe kennis daadwerkelijk tot stand komt door interactie en
activiteiten.
Logisch empirisme: stroming die begon in Wenen. Ze waren bezorgd over filosofieën
die zij betekenisloos vonden. Ze wilden filosofie meer op wetenschap laten lijken door
betekenisvolle uitspraken te doen. Ze probeerden te definiëren wanneer een uitspraak
betekenis heeft en wanneer niet, door middel van strikt wetenschappelijke methoden.
Betekenisvolle uitspraken: uitspraken zijn betekenisvol als je kunt vaststellen of ze
waar of onwaar zijn door ze te testen en te verifiëren.
Dit heet het verificatiecriterium
, Operationalisatie: je moet een procedure kunnen uitvoeren om de uitspraak te
testen
‘Water kookt bij 100 graden Celsius’ is een betekenisvolle uitspraak omdat we dit
kunnen testen en verifiëren
Betekenisloze uitspraak: uitspraken die niet kunnen worden geverifieerd, zoals
uitspraken over ethiek en esthetiek.
‘Het leven is mooi’ kan niet op dezelfde manier worden geverifieerd als
wetenschappelijke uitspraken en is daarom volgens de empiristen betekenisloos.
Een demarcatiecriterium maakt onderscheidt tussen betekenisvolle en betekenisloze
uitspraken binnen de filosofie. Het doel hiervan is om een grens te trekken tussen wat als
wetenschappelijke filosofie kan worden beschouwd en wat niet.
Wetenschap = directe observaties + logica
- Directe observaties: de empirische basis van de wetenschap
o Wetenschappers verzamelen gegevens door middel van observaties en
experimenten. Bijvoorbeeld het observeren van natuurlijke fenomenen
zoals het gedrag van dieren of chemische reacties.
- Logica: gebruik van rationeel denken om de verzamelde gegevens te analyseren
en te interpreteren
o Logische redenering helpt bij het vormen van theorieën die de
waargenomen feiten verklaren. Bijvoorbeeld het gebruik van wiskundige
modellen om natuurkundige fenomenen te beschrijven.
De basis van empiristen is observaties (zien wat er is). Later probeer je alle observaties
aan elkaar te koppelen in de vorm van een theorie, dit gebeurt door middel van logisch
redeneren.
= een vorm van inductie (vorm van gevolgtrekking). Inductie: vorm van redeneren
waarbij men van specifieke observaties naar een algemene conclusie gaat (alle zwanen
die ik gezien heb waren wit, dus alle zwanen zijn wit.
Inductie in de wetenschap
Observaties: wetenschappers verzamelen data door experimenten en
observaties (in alle experimenten komt zuurstof vrij bij fotosynthese)
Theorie: de verzamelde data worden gebruikt om een theorie te ontwikkelen of te
ondersteunen (fotosynthese produceert zuurstof)
David Hume kaartte een fundamenteel probleem aan met inductieve redenering, het
inductieprobleem. Hij stelde dat inductie, hoewel het veel wordt gebruikt in het
dagelijks leven en in de wetenschap, niet logisch te verantwoorden is.
Op basis van een beperkt aantal waarnemingen, zou je niet logisch concluderen
dat dit in alle gevallen zo is
o Het feit dat alle zwanen tot nu toe wit waren, betekent niet dat er geen
zwarte zwanen bestaan
Inductie is niet rationeel te verantwoorden; een conclusie is niet zeker, maar wel
waarschijnlijk
, o We hebben waargenomen dat de zon elke dag opkomt, maar dit
garandeert niet dat de zon morgen ook op zal komen
Hume argumenteerde dat inductie meer een gewoonte is dan een rationele
methode
o We hebben een beperkt aantal waarnemingen, dus we gaan er maar vanuit
dat het in alle gevallen zo is. We gaan er van uit dat de wereld uniform is,
dat er dus geen variaties zijn. Het uniformiteitsprincipe is gebaseerd op
inductieve redenering
Karl Popper kwam al snel met een wetenschapsopvatting die radicaal tegen die van de
logisch empiristen in ging. ‘Als je wetenschap baseert op inductie, heb je nooit zekerheid
voor een uitspraak’. ‘A scientist puts forward statements, or systems of statements, and
tests them step by step.’ Dit is volgens Popper hoe wetenschappers echt te werk zouden
moeten gaan.
Deductie: van algemene theorieën naar specifieke voorspellingen. Hierbij worden er dus
conclusies getrokken die logisch volgen uit bepaalde premissen
‘Alle mensen zijn sterfelijk’
‘Socrates is een mens’
‘Socrates is onsterfelijk’
Deductieve redenering is dus nuttig omdat het zekerheid biedt als de premissen waar
zijn. Het is echter belangrijk om te onthouden dat als de premissen niet waar zijn of als
de redenering ongeldig is, dit kan leiden tot onjuiste conclusies.
Deductie op basis van falsificatie, ook wel bekend als modus tollens, is een krachtige
methode die Popper heeft benadrukt als essentieel voor wetenschappelijke vooruitgang.
Theorie voorspelt een bepaalde observatie X. Als X niet optreedt, is de theorie onjuist.
In het kort:
Inductie: data in overeenstemming met theorie = theorie is juist. Veel gebruik in
wetenschap
Deductie: theorie voorspelt X, X treedt niet op = theorie is niet juist. Op basis van
falsificatie
Inference to the best explanation: redeneerproces waarbij een verklaring wordt
gekozen die het meest waarschijnlijk de gegeven feiten verklaart. Manier van redeneren
die van data naar de beste, meest waarschijnlijke theorie gaat. Wordt vaak toegepast bij
het ontwikkelen en evalueren van wetenschappelijke theorieën.
De theorie die de observatie kan verklaren met behulp van de minste elementen, is de
beste theorie.
Overtuiging van subjectieve waarschijnlijkheid = Bayesiaanse statistiek. Hierbij stel je
continue je overtuigingen bij op basis van de data die je binnenkrijgt. Dan kom je tot een
nieuwe overtuiging en is dat de overtuiging die je bijstelt.
HOORCOLLEGE 1 – INTRODUCTIE IN DE WETENSCHAPSTHEORIE
Wetenschapstheorie: onderzoekt de fundamentele aard en methoden van de
wetenschap. Het omvat 3 belangrijke deelgebieden:
Wetenschapsfilosofie: onderzoekt de grondslagen, methoden en implicaties van
wetenschap (Popper, Kuhn & Lakatos)
Wetenschapssociologie: bestudeert hoe sociale factoren en structuren de
ontwikkeling en praktijk van wetenschap beïnvloeden (Merton, Latour)
Wetenschapsgeschiedenis: analyseert de historische ontwikkeling van
wetenschappelijke ideeën en praktijken (Kuhn)
2 dimensies van vragen:
- Normatieve vragen. ‘Hoe hoort het eigenlijk in de wetenschap?’. Gaat over
idealen en voorschriften. Hoe de wetenschap zou moeten werken. Bevat oordelen
over de juiste methoden, ethische normen en de doelen van wetenschap.
- Descriptieve vragen. ‘Hoe gaat het daadwerkelijk in de wetenschap?’. Beschrijft
hoe wetenschap daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Focust op praktijk, observatie en
beschrijving van wetenschappelijke activiteiten en processen.
De normatieve perspectieven beïnvloeden hoe we de descriptieve realiteit interpreteren.
Onze ideeën over hoe iets zou moeten zijn, beïnvloeden hoe we kijken naar hoe dingen
daadwerkelijk zijn.
Omgekeerd kan de descriptieve realiteit ons begrip van de normatieve idealen
informeren en aanpassen. Wat we zien in de praktijk kan ons helpen onze idealen bij te
stellen.
Weten en doen:
o Weten: wetenschap zien als een verzameling van kennis. De klassieke manier
van kijken naar wetenschap richt zich op theorieën, concepten en het vergaren
van kennis
o Doen: wetenschap zien als een vorm van praktijk. Richt zich op het uitvoeren van
experimenten, veldwerk en alledaagse praktijk van wetenschappers. Dit
perspectief wordt vaak benadrukt door historici, wetenschappers en sociologen,
omdat het laat zien hoe kennis daadwerkelijk tot stand komt door interactie en
activiteiten.
Logisch empirisme: stroming die begon in Wenen. Ze waren bezorgd over filosofieën
die zij betekenisloos vonden. Ze wilden filosofie meer op wetenschap laten lijken door
betekenisvolle uitspraken te doen. Ze probeerden te definiëren wanneer een uitspraak
betekenis heeft en wanneer niet, door middel van strikt wetenschappelijke methoden.
Betekenisvolle uitspraken: uitspraken zijn betekenisvol als je kunt vaststellen of ze
waar of onwaar zijn door ze te testen en te verifiëren.
Dit heet het verificatiecriterium
, Operationalisatie: je moet een procedure kunnen uitvoeren om de uitspraak te
testen
‘Water kookt bij 100 graden Celsius’ is een betekenisvolle uitspraak omdat we dit
kunnen testen en verifiëren
Betekenisloze uitspraak: uitspraken die niet kunnen worden geverifieerd, zoals
uitspraken over ethiek en esthetiek.
‘Het leven is mooi’ kan niet op dezelfde manier worden geverifieerd als
wetenschappelijke uitspraken en is daarom volgens de empiristen betekenisloos.
Een demarcatiecriterium maakt onderscheidt tussen betekenisvolle en betekenisloze
uitspraken binnen de filosofie. Het doel hiervan is om een grens te trekken tussen wat als
wetenschappelijke filosofie kan worden beschouwd en wat niet.
Wetenschap = directe observaties + logica
- Directe observaties: de empirische basis van de wetenschap
o Wetenschappers verzamelen gegevens door middel van observaties en
experimenten. Bijvoorbeeld het observeren van natuurlijke fenomenen
zoals het gedrag van dieren of chemische reacties.
- Logica: gebruik van rationeel denken om de verzamelde gegevens te analyseren
en te interpreteren
o Logische redenering helpt bij het vormen van theorieën die de
waargenomen feiten verklaren. Bijvoorbeeld het gebruik van wiskundige
modellen om natuurkundige fenomenen te beschrijven.
De basis van empiristen is observaties (zien wat er is). Later probeer je alle observaties
aan elkaar te koppelen in de vorm van een theorie, dit gebeurt door middel van logisch
redeneren.
= een vorm van inductie (vorm van gevolgtrekking). Inductie: vorm van redeneren
waarbij men van specifieke observaties naar een algemene conclusie gaat (alle zwanen
die ik gezien heb waren wit, dus alle zwanen zijn wit.
Inductie in de wetenschap
Observaties: wetenschappers verzamelen data door experimenten en
observaties (in alle experimenten komt zuurstof vrij bij fotosynthese)
Theorie: de verzamelde data worden gebruikt om een theorie te ontwikkelen of te
ondersteunen (fotosynthese produceert zuurstof)
David Hume kaartte een fundamenteel probleem aan met inductieve redenering, het
inductieprobleem. Hij stelde dat inductie, hoewel het veel wordt gebruikt in het
dagelijks leven en in de wetenschap, niet logisch te verantwoorden is.
Op basis van een beperkt aantal waarnemingen, zou je niet logisch concluderen
dat dit in alle gevallen zo is
o Het feit dat alle zwanen tot nu toe wit waren, betekent niet dat er geen
zwarte zwanen bestaan
Inductie is niet rationeel te verantwoorden; een conclusie is niet zeker, maar wel
waarschijnlijk
, o We hebben waargenomen dat de zon elke dag opkomt, maar dit
garandeert niet dat de zon morgen ook op zal komen
Hume argumenteerde dat inductie meer een gewoonte is dan een rationele
methode
o We hebben een beperkt aantal waarnemingen, dus we gaan er maar vanuit
dat het in alle gevallen zo is. We gaan er van uit dat de wereld uniform is,
dat er dus geen variaties zijn. Het uniformiteitsprincipe is gebaseerd op
inductieve redenering
Karl Popper kwam al snel met een wetenschapsopvatting die radicaal tegen die van de
logisch empiristen in ging. ‘Als je wetenschap baseert op inductie, heb je nooit zekerheid
voor een uitspraak’. ‘A scientist puts forward statements, or systems of statements, and
tests them step by step.’ Dit is volgens Popper hoe wetenschappers echt te werk zouden
moeten gaan.
Deductie: van algemene theorieën naar specifieke voorspellingen. Hierbij worden er dus
conclusies getrokken die logisch volgen uit bepaalde premissen
‘Alle mensen zijn sterfelijk’
‘Socrates is een mens’
‘Socrates is onsterfelijk’
Deductieve redenering is dus nuttig omdat het zekerheid biedt als de premissen waar
zijn. Het is echter belangrijk om te onthouden dat als de premissen niet waar zijn of als
de redenering ongeldig is, dit kan leiden tot onjuiste conclusies.
Deductie op basis van falsificatie, ook wel bekend als modus tollens, is een krachtige
methode die Popper heeft benadrukt als essentieel voor wetenschappelijke vooruitgang.
Theorie voorspelt een bepaalde observatie X. Als X niet optreedt, is de theorie onjuist.
In het kort:
Inductie: data in overeenstemming met theorie = theorie is juist. Veel gebruik in
wetenschap
Deductie: theorie voorspelt X, X treedt niet op = theorie is niet juist. Op basis van
falsificatie
Inference to the best explanation: redeneerproces waarbij een verklaring wordt
gekozen die het meest waarschijnlijk de gegeven feiten verklaart. Manier van redeneren
die van data naar de beste, meest waarschijnlijke theorie gaat. Wordt vaak toegepast bij
het ontwikkelen en evalueren van wetenschappelijke theorieën.
De theorie die de observatie kan verklaren met behulp van de minste elementen, is de
beste theorie.
Overtuiging van subjectieve waarschijnlijkheid = Bayesiaanse statistiek. Hierbij stel je
continue je overtuigingen bij op basis van de data die je binnenkrijgt. Dan kom je tot een
nieuwe overtuiging en is dat de overtuiging die je bijstelt.
