Privaatrecht
Deel 1: Personen- en familierecht
Hoofdstuk 1: De mens
Examen: volledig meerkeuze, begrippen, basisconcepten goed kennen + vragen goed lezen
Afdeling 1: Bestaan van de fysieke persoon
Het bestaan
Centraal begrip: rechtssubject (RS)
- Wie: rechtspersonen (naamloze vennootschap, stichtingen, verenigingen) en mensen (fysieke
personen) personen die bestaan
- Drager van rechten en plichten (erven, ontvangen van schenkingen, erkenning
- Levens en levensvatbaar geboren
o Rechtspersoonlijkheid voor ongeboren kind: ongeboren kind moet verwekt zijn vóór
toekenning rechten en levend en levensvatbaar geboren worden. (artikel 4.4, 4.137)
Recht tussen 2 personen (RS) = vorderingsrecht (kan ook bedrijf + persoon)
Recht tussen persoon en zaak = zakelijk recht (naakte eigendom, vruchtgebruik)
Embryobescherming
Embryo hebben geen RP
- Mag niet: verkocht worden, gebruikt worden om te klonen, gebruikt worden voor genetica
(soort verbeteren)
- Eugenetica: bescherming tegen maken van kinderen en abortus omwille van
kwaliteitsredenen (vb: fysieke kenmerken voldoen niet)
Abortus
1990 kantelmoment wegneming van strafbaarheid onder voorwaarden
2018 afzonderlijke wetgeving voor verbreking zwangerschap
Een zwangere vrouw (vrijwillig) mag de arts (medische context) verzoeken om abortus te plegen
- Moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week na de bevruchting
- Politiek wil optrekken naar 18 weken (want er is abortustoerisme naar NL)
- Vrouw moet niet verklaring geven, er is geen medische noot zijn, het is eigen vrije keuze van
de vrouw!
- Alle mogelijkheden om zich te laten helpen bij opvoeding kind = voorlichtende rol
- Inlichten over medische risico’s
- Wachttermijn van 6 dagen
- Vrouw moet verklaring afleggen dat ze vastbesloten is
Na periode van 12 weken in BE: verkrachting is GEEN geldige reden om toch nog abortus uit te voeren
Zwangerschap kan enkel na 12 weken stopgezet worden indien de zwangerschap:
1
, - Een gevaar is voor de vrouw
- Kind gaat lijden aan uiterst zware kwaal die als ongeneselijk wordt bekend op moment van
diagnose
Alle voorwaarden zijn cumulatief !!
Dood
= einde van de fysieke persoon en einde RP
Problemen:
- Vaststelling overlijden: proces dat zich in de tijd kan uitstrekken
- Recht om rustig en menswaardig te sterven
- Rechtsstatuut lijk: geen verhandelbaar goed
Therapeutische hardnekkigheid:
- als behandeling te lang en zinloos wordt volgehouden en ze niet meer levensverlengend
maar eerder stervensverlengend is
- als men in zinloos geworden behandeling blijft volharden en behandeling niet in verhouding
is met verwachte resultaat voor patiënt
- als behandeling schadelijk is en levens of stervenskwaliteit aantast
diagnose hardnekkigheid: als uitvoeren van onderzoeken niet in verhouding staat tot wat men nog als
behandeling kan aanbieden
Geen wettelijk criterium om tijdstip van dood vast te stellen
Momenteel aanvaard criterium = hersendood voor transplantatie
- transplantatie van organen moet warm gebeurden (snel na dood) mag gebeuren als
persoon hersendood is (alle hersenfuncties zijn definitief uitgevallen, maar hart kan nog
kloppen)
- indien hersendood kan je die nog kunstmatig zuurstof geven etc
recht om rustig te sterven: rekening houden met strijdige inzichten
- onaantastbaarheid van het sterfbed: er mag niets op ogenblik van sterven (levenseinde
gepaard met heel veel pijn je mag eigenlijk niet ingrijpen in dat proces want
onaantastbaar)
- Euthanasie: je bent een rechtssubject (je lichaam is ook van jou). Juridisch geen
zelfbeschikking = FOUT, is er een beperkte maar in groeiende mate van zelfbeschikking
(vroeger vs nu)
Euthanasie
= het opzettelijk levensbeëindigen onthandelen door een andere dan de betrokkene op dienstverzoek
(art 5, art 15)
Therapeutische hardnekkigheid: als iemand terminaal is, in hoever mag je hier nog een chemokuur
geven aan iemand
Principieel strafbaar maar is niet strafbaar indien:
Arts pleegt geen misdrijf indien
2
, - Meerderjarigen
o Handelingsbekwame meerderjarige
o Oordeels bekwame
o Bewust zijn op moment van verzoek
o vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek
o Patiënt uitzichtloze toestand (medisch uitzichtloos) van aanhoudend en
ondraaglijk fysiek/psychisch lijden niet enkel mensen die terminaal zijn
- Minderjarigen
o Oordeels bekwame
o Bewust zijn op moment van verzoek
o vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek
o Medisch uitzichtloze toestand van aanhouden en ondragelijk fysisch lijden en
terminaal is
Er zijn formele vereisten
Wilsverklaring: mijn wil nu al op papier zetten en vragen dat de arts euthanasie toepast indien ik lijdt
aan een ernstige en ongeneselijke aandoening en niet meer bij bewustzijn ben + onomkeerbaar is
(art 4)
- Vb: zware hersenbloeding in onomkeerbare coma
- Niet zo nuttig want onomkeerbaar is moeilijk te bepalen
- Wat met dementen? Je moet bewust zijn bij moment van euthanasie mensen zouden zelfs
te vroeg euthanasie uitvoeren
Arts moet aangifte doen aan controlecommissie bij uitvoering van euthanasie
Euthanasie is geen mensenrecht momenteel
Artsen hebben geen medewerkingsplicht artsen kunnen weigeren
Medische handelingen zonder oogmerk te doden
Zinloze ingrepen voeren we niet uit ethisch draagvlak
- Verantwoord? Beslissing arts (of gerechtelijke procedure)
Kunstmatig in ‘leven’ houden
- Medische dood ingetreden (hersendood, transplantatie)
- Dood niet ingetreden, maar wel gevoed wordt of aan beademing blijven hopen?/geeft
geen zin meer geen oplossing, is een afweging
- Interventie mag enkel worden gestopt indien nutteloos
Recht van behandeling te weigeren
- Meerderjarigen: respecteren
- Minderjarigen: belangenconflict (recht op leven) gerechtelijke tussenkomst
3
,Rechtsstatuut van het lijk
Res sacra
- Niet verhandelbaar
- Respecteren van beschikkingen overledene (testament: lijk, begrafenis)
Afstand van lijk: in testament lichaam schenken aan wetenschap
Transplantatie
- Wet 1986
- Iedereen is potentiële donor tenzij je dit uitdrukkelijk verzet: opt out- systeem (voor dood of
nabestaanden)
- Onderscheid tussen transplantatie tussen een dood lichaam en van leven (tussen familie)
- Dood lichaam: anonimiteit van donorschap
- Anonimiteit is niet grondwettelijk rekening houdend met belang van kind
(vb: bij donatie van zaad)
- De anonimiteit van sperma is niet absoluut!
- Levend lichaam:
- Enkel bij meerderjarigen 18+
- Stemt er zelf mee in
- Wegneming mag geen ernstige gevolgen hebben voor donor/betrekking
heeft tot organen die niet regenereren enkel als ontvanger in
levensgevaar is + transplantatie van overledene geen bevredigend resultaat
geeft
- Vb: vader heeft nierproblemen match met gezin voor afstaan van nier
- Kan een minderjarige donor zijn voor broer of zus? JA als: geen ernstige gevolgen
heeft voor donor + organen kunnen regenereren
- Geen transplantatie indien oorzaak overleden niet gekend is (art 13)
Formaliteiten bij het overlijden (art 55)
- Aangifteverplichting aan ABS = ambtenaar burgerlijke stand
- Opmaken overlijdensakte
- Omstandig verslag geneesheer overlijdensattest
Begrafenis of crematie
- Regionaal geregeld
- Keuzevrijheid: uitgangspunt
Onzekerheid nopens het bestaan
Problemen:
- Afwezigheid: indien u niet meer verschijnt waar ik u verwacht (verblijfplaats of domicilie) en
ook niet weet waarom je daar niet verschijnt. Ik weet niet of u dood bent of leeft
- Vermoeden: vanaf 3 maand niets meer gehoord hebben van persoon (vermogen bij
bewindvoerder)
4
, - Verklaring van afwezigheid: na 5 jaar: verklaring wilt zeggen dat de persoon eigenlijk
overleden is
- Vermist: zekerheid over dood, maar niet gevonden
- Vb: vliegtuig ontploft boven Atlantische oceaan maar lijk niet gevonden
- Niet aanwezig zijn: van uitgaan dat iemand nog leeft maar niet te vinden in woonplaats
Menselijk lichaam
Geen voorwerp als anders
- Voorheen: publiekrechtelijk statuut: niet mijn lichaam maar van onze samenleving in het
geheel
- Geen zelfbeschikking over eigen lichaam
- Medische wetenschap
- Zeggenschap opeisen over lichaam
- Patiënten eisen meer rechten op om het lot van patiënt
Medische voorruitgang
- (her)gebruik van organen en substanties van menselijke oorsprong
- Testen van behandelingen en technieken op mensen
- Ontwikkelen en gebruik stamcellen (wet over experimenten op persoon)
- Ingrijpen op problemen menselijke vruchtbaarheid (wet)
- Restmateriaal vb: overbodige eicellen testen op gebeuren? Vernietigen?
Toegenomen zeggenschap over eigen lichaam
- Abortus
- Euthanasie
- Piercings/tatoeages
Zorg om patiënten
- Wet: rechten van de patiënt
Afdeling 3: Persoonlijkheidsrechten
Persoonlijkheidsrechten = rechten die in verband staan met uw persoonlijkheid, RP
- Identiteit geven, verhouding met andere personen (huwen, kinderen)
- Niet over patrimoniale rechten (niet in geld uitdrukbaar) + kan je niet verhandelen
EX: indien rechten geschonden zijn, kan er dan een vergoeding gekregen worden JA
Rechten kunnen niet verjaren: naam, geslacht, nationaliteit en woonplaats
- Naam: patriminaliteit? Doorbroken
- Geslacht: registratie wijzigen
5
,Privacy
= alles dat u nodig hebt aan ruimte om uzelf te zijn = bescherming van persoonsgegevens
Is een mensenrecht geëvolueerd naar grondwet
- Afgeschermd leven: blijf met uw neus uit mijn leven
- Omgang met anderen: communicatie, ruimte om te ontplooien
- Zelfbeschikking
- Informationele privacy
- Geautomatiseerde besluitvorming: op basis van gegevens kunnen komen tot besluitvorming,
losgekoppeld van mensen maar geïnformatiseerd is
Verwerking persoonsgegevens (manueel + elektronisch)
Basis: persoonsgegevens mogen niet verwerkt worden = informationele zelfbeschikking
- Uitzondering: toestemming vragen tot verwerking (registreren op website)
- Altijd recht tot inzage gegevens + recht tot correctie foute gegevens
Beginselen
- Erkenning van de “informationele zelfbeschikking”: enkel de titularis
- Principieel verwerkingsverbod + uitzonderingen
- Proportionaliteit van de verwerking
- Bijzondere beschermde gegevens
- Rechten datasubject: heeft verschillende rechten (bijv. correctie,toegang, informatie bij
opname)
- Aanmeldingsplicht: elektronische verwerkingen melden bij Gegevensbeschermingsautoriteit
bescherming communicatie en telecommunicatie = streng in België
- Verboden: inhoud gesprek niet registreren / onderscheppen
Zelfdeterminering
= RS bepaalt zelf zijn geestelijke ontwikkeling en lichamelijkheid
- Recht op woning, recht op arbeid erkenning bepaalde grondrechten
- Creatie van mij-ik niveau waarbinnen het individu zich kan ontwikkelen
Geestelijke ontplooiing
- Basisrechten (vrije meningsuiting, godsdienstvrijheid, vrijheid van vereniging)
- Minderjarigen: ouders maken keuze mbt geestelijke ontwikkeling
Lichamelijkheid en lichaamsmateriaal
- Geen eigen eigenaar van lichaam
- Je kan er niet op dezelfde manier beschikken als een voorwerp
Mag je zelfmoord plegen: het is geen misdrijf maar niet geoorloofd
Iemand anders verminken: nee geen toestemming geven over iets dat niet van u is
6
,Je hebt enkel beschikking over lichaam binnen maatschappelijke grenzen
Operaties: je verwijdert iets om jezelf beter te maken ( je hebt jezelf laten verminken?)
- Ze openen de integriteit van lichaam
- Contract met arts is geldig door finaliteit gezond maken
- Medische ingrepen met hoog risico: patiënt moet weten wat er fout kan lopen
(informatieplicht)
- Niemand kan je verplichten om ingreep onder te gaan (kunnen wel gevolgen zijn aan
weigering vb: wilt geen staal afgeven voor drugscontrole)
- Ongeval: verwondingen makkelijk op te lossen door kleine ingreep weigert
ontstaat groter probleem zal wss moeten instaan voor de kosten van groter
probleem
Gebroken neus door kickboksen
- Integriteit van lichaam geschonden
- Misdrijf gepleegd
- Bij sportactiviteit: niet de bedoeling en in positieve context
Organen en substanties
1. Snelle regeneratie en weinig relatie met menselijk lichaam vb: haar is niet meest sterke
uitdrukking van gezicht + groeit snel opnieuw aan
2. Snelle regeneratie en sterke relatie met menselijk lichaam vb: sperma en bloed
3. Organen: therapeutische doeleinden en geen winstoogmerk + toestemming
a. Wegneming: donor ernstige gevolgen niet, uitz indien receptor in levensgevaar is
b. Minderjarige: niet, uits indien geen nadeel en receptor broer of zus is
Geslacht
Er is nog altijd geen regeling uitgewerkt voor wat er met de transgenderwet moet gebeuren na de
vernietiging van de onherroepelijkheid van de aanvraag
Initieel/historisch: mensen zijn man of vrouw
nu: ?? Er bestaan schakeringen ertussen + juridisch herkennen
Morfologisch: geslacht bepaald op basis van uiterlijke kenmerken
- Nu: psychologisch: ik voel me meer man dan vrouw en wil zo doorgaan, hoe beleefd iemand
hun geslacht
Indien geslacht is vastgesteld is dit niet wijzigbaar?
Middenzone: interseksualiteit: tussen beide geslachtskenmerken
1. Mismatch tussen kenmerken en psychologische beleving
2. Genderidentiteit stemt niet overeen met fysieke geslacht
- Overgaan naar gevoelde geslacht
Moet dit lijden tot een ingrijpende fysieke wijziging?
- JA = inbreuk op integriteit, wijziging is: geslacht is gebaseerd op een verklaring!
7
, - 2017: juridisch geslacht vasthangen aan verklaring die u aflegt (moet niet perse ombouwen)
- Onherroepelijk karakter klopt nu NIET meer !!!!! (in boek p24 fout dus) je kan je bij
wijze van spreken om de dag laten veranderen van geslacht door verklaring
- Ze willen ook het binaire los te laten (onderscheid man en vrouw) tussen zone ‘ik weet het
niet wat ik ben’
Geen medische voorwaarden nodig voor officiële wijziging geslacht inbreuk op fysieke integriteit
Artikel 135!!
Genderdysforie = gevoel van onvrede met het geboortegeslacht, ook wel de sekse genoemd en
meestal ook het juridische geslacht. Dit komt bij genderdysfore personen niet overeen met hun
genderidentiteit, het geslacht dat ze ervaren.
X bestaat nog niet, derde mogelijkheid
8
,Hoofdstuk 2: De mens en zijn identificatie
Afdeling 1: identificatie en registratie van burgers
Identificatie en registratie: identiteit vastleggen op een wijze dat elk individu kan worden
onderscheiden van een ander
- Primaire identificatiegegevens vastgelegd in de wet art 44 oud bw (naam, voornaam)
Systeem van registratie via burgerlijke stand (= openbare dienst vastleggen (bindend) van
identificatiegegevens) art 164
Grondwet: maatschappelijk belang
4 principes identificatie
- Ambtenaar van burgerlijke stand maakt openbare akte op
- Elke persoon is voorwerp van akte van burgerlijke stand = verplicht
- Bewijswaarde! Vermeld in akte van burgerlijke stand absoluut bewijsmiddel
- Onveranderlijkheid, naam kan je niet zomaar wijzigen
- Correcties zijn mogelijk betrouwbaarheid
Systeem van registratie via burgerlijke stand
- Authentieke akten = opgesteld door notaris
a. Bewijskracht kan je niet aanvechten behalve valsheidsprocedure
- In gematerialiseerde vorm opgemaakt in Databank Akten Burgerlijke Stand (DABS)
- Bewaard via gekwalificeerde dienst van elektronische archivering
Verplicht voor: geboorte, huwelijk, nationaliteit en overlijden
Niet verplicht voor: echtscheiding, adoptie en erkenning
- Levenloos kind: akte voor registratie van burgerlijke stand naam wordt verbonden
verwerkingsproces makkelijker maken
Informatiesysteem: samenbrengen gegevens burgers op minder formele wijze
Wordt waargenomen door bevolkingsdienst bevolkingsregister bevolkingsregister
- Gemeente: dossier met informatie van elke persoon
- Kern van gegevens is woonplaats
Primaire identificatie: familienaam, voornaam, geografische woonplaats, rijksregisternummer?
Rijksregister: online (vroeger op papier)
- Rijksregisternummer: sleutel om toegang te krijgen tot info over jou
- Mailadres: officiële communicatie (niet primair)
Authenticatie: vraag of de identiteit waarmee ik mezelf voorstel aan de buitenwereld, of dit wel
effectief mijn identiteit is
Identificatie: je identificeert je als iemand, kan zijn dat dit niet jouw eigen identiteit is
- Elektronische identiteitskaart (eID)
9
, a. Identificeren om identiteit, nationaliteit, leeftijd te bewijzen
b. Zich authenticeren om identiteit, nationaliteit, leeftijd op elektronische wijze te
bewijzen
- Als meerderjarig persoon elektronisch. Elektronische handtekening heeft zelfde juridische
waarde als handgeschreven handtekening
Afdeling 2: Naam
Naam
Civielrechtelijke betekenis: omdat de persoon zich hierdoor van andere individuen uit de
maatschappij onderscheidt;
Publiekrechtelijke betekenis: ieder individu kan door zijn naam worden geïdentificeerd bij de
bestuurlijke instanties en bij het gerecht.
Patrilineariteit: grote omslag, niet iedereen heeft nog familienaam vader (p32!)
Eerst onderscheiden ahv naam, dan voornaam
Familienaam: patrilineaire afstammingsregel aangepast (keuzevrijheid)
Welke familienaam?
- Ofwel naam vader, ofwel naam moeder, ofwel samenstelling (niet meer dan 1 naam van
beide ouders, indien zij ook al dubbele namen hebben)
- Afst enkel langs moederszijde of alleen langs vaderszijde naam afstamming
- Volgorde vaststelling in beginsel geeninvloed
Vondeling: naam geven van ambtenaar aan wie het kind is toevertrouwd
2 moeders: moeder en meemoeder (volwaardige afstammingsband) evenveel zeggenschap als
‘vader’
Ouders kiezen naam op moment van aangifte geboorte
In geval van onenigheid (= weigeren keuze te maken) draagt het kind de naam van de vader en de
naam van de moeder naast elkaar in alfabetische volgorde met niet meer dan één naam voor elk
van hen
Kinderen vanaf 12 jaar kunnen inspraak hebben om naam te veranderen
Huwelijk heeft geen invloed op naamgeving
Levenloos kind
Kind overleden bij bevallen, na zwangerschap van 180 dagen (levensvatbaarheid vrucht/kind)
Ambtenaar van burgerlijke stand maakt een akte van levenloosheid op
Kind overleden bij bevalling van 140-179 dagen
ABS maakt akte op op verzoek van moeder/vader ….
Naamgeving - Art 59 oud:
voornaam geven we makkelijker toe (=minder maatschappelijk belang) indien verzocht,
naam van kind (180d) op verzoek
10
Deel 1: Personen- en familierecht
Hoofdstuk 1: De mens
Examen: volledig meerkeuze, begrippen, basisconcepten goed kennen + vragen goed lezen
Afdeling 1: Bestaan van de fysieke persoon
Het bestaan
Centraal begrip: rechtssubject (RS)
- Wie: rechtspersonen (naamloze vennootschap, stichtingen, verenigingen) en mensen (fysieke
personen) personen die bestaan
- Drager van rechten en plichten (erven, ontvangen van schenkingen, erkenning
- Levens en levensvatbaar geboren
o Rechtspersoonlijkheid voor ongeboren kind: ongeboren kind moet verwekt zijn vóór
toekenning rechten en levend en levensvatbaar geboren worden. (artikel 4.4, 4.137)
Recht tussen 2 personen (RS) = vorderingsrecht (kan ook bedrijf + persoon)
Recht tussen persoon en zaak = zakelijk recht (naakte eigendom, vruchtgebruik)
Embryobescherming
Embryo hebben geen RP
- Mag niet: verkocht worden, gebruikt worden om te klonen, gebruikt worden voor genetica
(soort verbeteren)
- Eugenetica: bescherming tegen maken van kinderen en abortus omwille van
kwaliteitsredenen (vb: fysieke kenmerken voldoen niet)
Abortus
1990 kantelmoment wegneming van strafbaarheid onder voorwaarden
2018 afzonderlijke wetgeving voor verbreking zwangerschap
Een zwangere vrouw (vrijwillig) mag de arts (medische context) verzoeken om abortus te plegen
- Moet gebeuren voor het einde van de twaalfde week na de bevruchting
- Politiek wil optrekken naar 18 weken (want er is abortustoerisme naar NL)
- Vrouw moet niet verklaring geven, er is geen medische noot zijn, het is eigen vrije keuze van
de vrouw!
- Alle mogelijkheden om zich te laten helpen bij opvoeding kind = voorlichtende rol
- Inlichten over medische risico’s
- Wachttermijn van 6 dagen
- Vrouw moet verklaring afleggen dat ze vastbesloten is
Na periode van 12 weken in BE: verkrachting is GEEN geldige reden om toch nog abortus uit te voeren
Zwangerschap kan enkel na 12 weken stopgezet worden indien de zwangerschap:
1
, - Een gevaar is voor de vrouw
- Kind gaat lijden aan uiterst zware kwaal die als ongeneselijk wordt bekend op moment van
diagnose
Alle voorwaarden zijn cumulatief !!
Dood
= einde van de fysieke persoon en einde RP
Problemen:
- Vaststelling overlijden: proces dat zich in de tijd kan uitstrekken
- Recht om rustig en menswaardig te sterven
- Rechtsstatuut lijk: geen verhandelbaar goed
Therapeutische hardnekkigheid:
- als behandeling te lang en zinloos wordt volgehouden en ze niet meer levensverlengend
maar eerder stervensverlengend is
- als men in zinloos geworden behandeling blijft volharden en behandeling niet in verhouding
is met verwachte resultaat voor patiënt
- als behandeling schadelijk is en levens of stervenskwaliteit aantast
diagnose hardnekkigheid: als uitvoeren van onderzoeken niet in verhouding staat tot wat men nog als
behandeling kan aanbieden
Geen wettelijk criterium om tijdstip van dood vast te stellen
Momenteel aanvaard criterium = hersendood voor transplantatie
- transplantatie van organen moet warm gebeurden (snel na dood) mag gebeuren als
persoon hersendood is (alle hersenfuncties zijn definitief uitgevallen, maar hart kan nog
kloppen)
- indien hersendood kan je die nog kunstmatig zuurstof geven etc
recht om rustig te sterven: rekening houden met strijdige inzichten
- onaantastbaarheid van het sterfbed: er mag niets op ogenblik van sterven (levenseinde
gepaard met heel veel pijn je mag eigenlijk niet ingrijpen in dat proces want
onaantastbaar)
- Euthanasie: je bent een rechtssubject (je lichaam is ook van jou). Juridisch geen
zelfbeschikking = FOUT, is er een beperkte maar in groeiende mate van zelfbeschikking
(vroeger vs nu)
Euthanasie
= het opzettelijk levensbeëindigen onthandelen door een andere dan de betrokkene op dienstverzoek
(art 5, art 15)
Therapeutische hardnekkigheid: als iemand terminaal is, in hoever mag je hier nog een chemokuur
geven aan iemand
Principieel strafbaar maar is niet strafbaar indien:
Arts pleegt geen misdrijf indien
2
, - Meerderjarigen
o Handelingsbekwame meerderjarige
o Oordeels bekwame
o Bewust zijn op moment van verzoek
o vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek
o Patiënt uitzichtloze toestand (medisch uitzichtloos) van aanhoudend en
ondraaglijk fysiek/psychisch lijden niet enkel mensen die terminaal zijn
- Minderjarigen
o Oordeels bekwame
o Bewust zijn op moment van verzoek
o vrijwillig, overwogen en herhaald verzoek
o Medisch uitzichtloze toestand van aanhouden en ondragelijk fysisch lijden en
terminaal is
Er zijn formele vereisten
Wilsverklaring: mijn wil nu al op papier zetten en vragen dat de arts euthanasie toepast indien ik lijdt
aan een ernstige en ongeneselijke aandoening en niet meer bij bewustzijn ben + onomkeerbaar is
(art 4)
- Vb: zware hersenbloeding in onomkeerbare coma
- Niet zo nuttig want onomkeerbaar is moeilijk te bepalen
- Wat met dementen? Je moet bewust zijn bij moment van euthanasie mensen zouden zelfs
te vroeg euthanasie uitvoeren
Arts moet aangifte doen aan controlecommissie bij uitvoering van euthanasie
Euthanasie is geen mensenrecht momenteel
Artsen hebben geen medewerkingsplicht artsen kunnen weigeren
Medische handelingen zonder oogmerk te doden
Zinloze ingrepen voeren we niet uit ethisch draagvlak
- Verantwoord? Beslissing arts (of gerechtelijke procedure)
Kunstmatig in ‘leven’ houden
- Medische dood ingetreden (hersendood, transplantatie)
- Dood niet ingetreden, maar wel gevoed wordt of aan beademing blijven hopen?/geeft
geen zin meer geen oplossing, is een afweging
- Interventie mag enkel worden gestopt indien nutteloos
Recht van behandeling te weigeren
- Meerderjarigen: respecteren
- Minderjarigen: belangenconflict (recht op leven) gerechtelijke tussenkomst
3
,Rechtsstatuut van het lijk
Res sacra
- Niet verhandelbaar
- Respecteren van beschikkingen overledene (testament: lijk, begrafenis)
Afstand van lijk: in testament lichaam schenken aan wetenschap
Transplantatie
- Wet 1986
- Iedereen is potentiële donor tenzij je dit uitdrukkelijk verzet: opt out- systeem (voor dood of
nabestaanden)
- Onderscheid tussen transplantatie tussen een dood lichaam en van leven (tussen familie)
- Dood lichaam: anonimiteit van donorschap
- Anonimiteit is niet grondwettelijk rekening houdend met belang van kind
(vb: bij donatie van zaad)
- De anonimiteit van sperma is niet absoluut!
- Levend lichaam:
- Enkel bij meerderjarigen 18+
- Stemt er zelf mee in
- Wegneming mag geen ernstige gevolgen hebben voor donor/betrekking
heeft tot organen die niet regenereren enkel als ontvanger in
levensgevaar is + transplantatie van overledene geen bevredigend resultaat
geeft
- Vb: vader heeft nierproblemen match met gezin voor afstaan van nier
- Kan een minderjarige donor zijn voor broer of zus? JA als: geen ernstige gevolgen
heeft voor donor + organen kunnen regenereren
- Geen transplantatie indien oorzaak overleden niet gekend is (art 13)
Formaliteiten bij het overlijden (art 55)
- Aangifteverplichting aan ABS = ambtenaar burgerlijke stand
- Opmaken overlijdensakte
- Omstandig verslag geneesheer overlijdensattest
Begrafenis of crematie
- Regionaal geregeld
- Keuzevrijheid: uitgangspunt
Onzekerheid nopens het bestaan
Problemen:
- Afwezigheid: indien u niet meer verschijnt waar ik u verwacht (verblijfplaats of domicilie) en
ook niet weet waarom je daar niet verschijnt. Ik weet niet of u dood bent of leeft
- Vermoeden: vanaf 3 maand niets meer gehoord hebben van persoon (vermogen bij
bewindvoerder)
4
, - Verklaring van afwezigheid: na 5 jaar: verklaring wilt zeggen dat de persoon eigenlijk
overleden is
- Vermist: zekerheid over dood, maar niet gevonden
- Vb: vliegtuig ontploft boven Atlantische oceaan maar lijk niet gevonden
- Niet aanwezig zijn: van uitgaan dat iemand nog leeft maar niet te vinden in woonplaats
Menselijk lichaam
Geen voorwerp als anders
- Voorheen: publiekrechtelijk statuut: niet mijn lichaam maar van onze samenleving in het
geheel
- Geen zelfbeschikking over eigen lichaam
- Medische wetenschap
- Zeggenschap opeisen over lichaam
- Patiënten eisen meer rechten op om het lot van patiënt
Medische voorruitgang
- (her)gebruik van organen en substanties van menselijke oorsprong
- Testen van behandelingen en technieken op mensen
- Ontwikkelen en gebruik stamcellen (wet over experimenten op persoon)
- Ingrijpen op problemen menselijke vruchtbaarheid (wet)
- Restmateriaal vb: overbodige eicellen testen op gebeuren? Vernietigen?
Toegenomen zeggenschap over eigen lichaam
- Abortus
- Euthanasie
- Piercings/tatoeages
Zorg om patiënten
- Wet: rechten van de patiënt
Afdeling 3: Persoonlijkheidsrechten
Persoonlijkheidsrechten = rechten die in verband staan met uw persoonlijkheid, RP
- Identiteit geven, verhouding met andere personen (huwen, kinderen)
- Niet over patrimoniale rechten (niet in geld uitdrukbaar) + kan je niet verhandelen
EX: indien rechten geschonden zijn, kan er dan een vergoeding gekregen worden JA
Rechten kunnen niet verjaren: naam, geslacht, nationaliteit en woonplaats
- Naam: patriminaliteit? Doorbroken
- Geslacht: registratie wijzigen
5
,Privacy
= alles dat u nodig hebt aan ruimte om uzelf te zijn = bescherming van persoonsgegevens
Is een mensenrecht geëvolueerd naar grondwet
- Afgeschermd leven: blijf met uw neus uit mijn leven
- Omgang met anderen: communicatie, ruimte om te ontplooien
- Zelfbeschikking
- Informationele privacy
- Geautomatiseerde besluitvorming: op basis van gegevens kunnen komen tot besluitvorming,
losgekoppeld van mensen maar geïnformatiseerd is
Verwerking persoonsgegevens (manueel + elektronisch)
Basis: persoonsgegevens mogen niet verwerkt worden = informationele zelfbeschikking
- Uitzondering: toestemming vragen tot verwerking (registreren op website)
- Altijd recht tot inzage gegevens + recht tot correctie foute gegevens
Beginselen
- Erkenning van de “informationele zelfbeschikking”: enkel de titularis
- Principieel verwerkingsverbod + uitzonderingen
- Proportionaliteit van de verwerking
- Bijzondere beschermde gegevens
- Rechten datasubject: heeft verschillende rechten (bijv. correctie,toegang, informatie bij
opname)
- Aanmeldingsplicht: elektronische verwerkingen melden bij Gegevensbeschermingsautoriteit
bescherming communicatie en telecommunicatie = streng in België
- Verboden: inhoud gesprek niet registreren / onderscheppen
Zelfdeterminering
= RS bepaalt zelf zijn geestelijke ontwikkeling en lichamelijkheid
- Recht op woning, recht op arbeid erkenning bepaalde grondrechten
- Creatie van mij-ik niveau waarbinnen het individu zich kan ontwikkelen
Geestelijke ontplooiing
- Basisrechten (vrije meningsuiting, godsdienstvrijheid, vrijheid van vereniging)
- Minderjarigen: ouders maken keuze mbt geestelijke ontwikkeling
Lichamelijkheid en lichaamsmateriaal
- Geen eigen eigenaar van lichaam
- Je kan er niet op dezelfde manier beschikken als een voorwerp
Mag je zelfmoord plegen: het is geen misdrijf maar niet geoorloofd
Iemand anders verminken: nee geen toestemming geven over iets dat niet van u is
6
,Je hebt enkel beschikking over lichaam binnen maatschappelijke grenzen
Operaties: je verwijdert iets om jezelf beter te maken ( je hebt jezelf laten verminken?)
- Ze openen de integriteit van lichaam
- Contract met arts is geldig door finaliteit gezond maken
- Medische ingrepen met hoog risico: patiënt moet weten wat er fout kan lopen
(informatieplicht)
- Niemand kan je verplichten om ingreep onder te gaan (kunnen wel gevolgen zijn aan
weigering vb: wilt geen staal afgeven voor drugscontrole)
- Ongeval: verwondingen makkelijk op te lossen door kleine ingreep weigert
ontstaat groter probleem zal wss moeten instaan voor de kosten van groter
probleem
Gebroken neus door kickboksen
- Integriteit van lichaam geschonden
- Misdrijf gepleegd
- Bij sportactiviteit: niet de bedoeling en in positieve context
Organen en substanties
1. Snelle regeneratie en weinig relatie met menselijk lichaam vb: haar is niet meest sterke
uitdrukking van gezicht + groeit snel opnieuw aan
2. Snelle regeneratie en sterke relatie met menselijk lichaam vb: sperma en bloed
3. Organen: therapeutische doeleinden en geen winstoogmerk + toestemming
a. Wegneming: donor ernstige gevolgen niet, uitz indien receptor in levensgevaar is
b. Minderjarige: niet, uits indien geen nadeel en receptor broer of zus is
Geslacht
Er is nog altijd geen regeling uitgewerkt voor wat er met de transgenderwet moet gebeuren na de
vernietiging van de onherroepelijkheid van de aanvraag
Initieel/historisch: mensen zijn man of vrouw
nu: ?? Er bestaan schakeringen ertussen + juridisch herkennen
Morfologisch: geslacht bepaald op basis van uiterlijke kenmerken
- Nu: psychologisch: ik voel me meer man dan vrouw en wil zo doorgaan, hoe beleefd iemand
hun geslacht
Indien geslacht is vastgesteld is dit niet wijzigbaar?
Middenzone: interseksualiteit: tussen beide geslachtskenmerken
1. Mismatch tussen kenmerken en psychologische beleving
2. Genderidentiteit stemt niet overeen met fysieke geslacht
- Overgaan naar gevoelde geslacht
Moet dit lijden tot een ingrijpende fysieke wijziging?
- JA = inbreuk op integriteit, wijziging is: geslacht is gebaseerd op een verklaring!
7
, - 2017: juridisch geslacht vasthangen aan verklaring die u aflegt (moet niet perse ombouwen)
- Onherroepelijk karakter klopt nu NIET meer !!!!! (in boek p24 fout dus) je kan je bij
wijze van spreken om de dag laten veranderen van geslacht door verklaring
- Ze willen ook het binaire los te laten (onderscheid man en vrouw) tussen zone ‘ik weet het
niet wat ik ben’
Geen medische voorwaarden nodig voor officiële wijziging geslacht inbreuk op fysieke integriteit
Artikel 135!!
Genderdysforie = gevoel van onvrede met het geboortegeslacht, ook wel de sekse genoemd en
meestal ook het juridische geslacht. Dit komt bij genderdysfore personen niet overeen met hun
genderidentiteit, het geslacht dat ze ervaren.
X bestaat nog niet, derde mogelijkheid
8
,Hoofdstuk 2: De mens en zijn identificatie
Afdeling 1: identificatie en registratie van burgers
Identificatie en registratie: identiteit vastleggen op een wijze dat elk individu kan worden
onderscheiden van een ander
- Primaire identificatiegegevens vastgelegd in de wet art 44 oud bw (naam, voornaam)
Systeem van registratie via burgerlijke stand (= openbare dienst vastleggen (bindend) van
identificatiegegevens) art 164
Grondwet: maatschappelijk belang
4 principes identificatie
- Ambtenaar van burgerlijke stand maakt openbare akte op
- Elke persoon is voorwerp van akte van burgerlijke stand = verplicht
- Bewijswaarde! Vermeld in akte van burgerlijke stand absoluut bewijsmiddel
- Onveranderlijkheid, naam kan je niet zomaar wijzigen
- Correcties zijn mogelijk betrouwbaarheid
Systeem van registratie via burgerlijke stand
- Authentieke akten = opgesteld door notaris
a. Bewijskracht kan je niet aanvechten behalve valsheidsprocedure
- In gematerialiseerde vorm opgemaakt in Databank Akten Burgerlijke Stand (DABS)
- Bewaard via gekwalificeerde dienst van elektronische archivering
Verplicht voor: geboorte, huwelijk, nationaliteit en overlijden
Niet verplicht voor: echtscheiding, adoptie en erkenning
- Levenloos kind: akte voor registratie van burgerlijke stand naam wordt verbonden
verwerkingsproces makkelijker maken
Informatiesysteem: samenbrengen gegevens burgers op minder formele wijze
Wordt waargenomen door bevolkingsdienst bevolkingsregister bevolkingsregister
- Gemeente: dossier met informatie van elke persoon
- Kern van gegevens is woonplaats
Primaire identificatie: familienaam, voornaam, geografische woonplaats, rijksregisternummer?
Rijksregister: online (vroeger op papier)
- Rijksregisternummer: sleutel om toegang te krijgen tot info over jou
- Mailadres: officiële communicatie (niet primair)
Authenticatie: vraag of de identiteit waarmee ik mezelf voorstel aan de buitenwereld, of dit wel
effectief mijn identiteit is
Identificatie: je identificeert je als iemand, kan zijn dat dit niet jouw eigen identiteit is
- Elektronische identiteitskaart (eID)
9
, a. Identificeren om identiteit, nationaliteit, leeftijd te bewijzen
b. Zich authenticeren om identiteit, nationaliteit, leeftijd op elektronische wijze te
bewijzen
- Als meerderjarig persoon elektronisch. Elektronische handtekening heeft zelfde juridische
waarde als handgeschreven handtekening
Afdeling 2: Naam
Naam
Civielrechtelijke betekenis: omdat de persoon zich hierdoor van andere individuen uit de
maatschappij onderscheidt;
Publiekrechtelijke betekenis: ieder individu kan door zijn naam worden geïdentificeerd bij de
bestuurlijke instanties en bij het gerecht.
Patrilineariteit: grote omslag, niet iedereen heeft nog familienaam vader (p32!)
Eerst onderscheiden ahv naam, dan voornaam
Familienaam: patrilineaire afstammingsregel aangepast (keuzevrijheid)
Welke familienaam?
- Ofwel naam vader, ofwel naam moeder, ofwel samenstelling (niet meer dan 1 naam van
beide ouders, indien zij ook al dubbele namen hebben)
- Afst enkel langs moederszijde of alleen langs vaderszijde naam afstamming
- Volgorde vaststelling in beginsel geeninvloed
Vondeling: naam geven van ambtenaar aan wie het kind is toevertrouwd
2 moeders: moeder en meemoeder (volwaardige afstammingsband) evenveel zeggenschap als
‘vader’
Ouders kiezen naam op moment van aangifte geboorte
In geval van onenigheid (= weigeren keuze te maken) draagt het kind de naam van de vader en de
naam van de moeder naast elkaar in alfabetische volgorde met niet meer dan één naam voor elk
van hen
Kinderen vanaf 12 jaar kunnen inspraak hebben om naam te veranderen
Huwelijk heeft geen invloed op naamgeving
Levenloos kind
Kind overleden bij bevallen, na zwangerschap van 180 dagen (levensvatbaarheid vrucht/kind)
Ambtenaar van burgerlijke stand maakt een akte van levenloosheid op
Kind overleden bij bevalling van 140-179 dagen
ABS maakt akte op op verzoek van moeder/vader ….
Naamgeving - Art 59 oud:
voornaam geven we makkelijker toe (=minder maatschappelijk belang) indien verzocht,
naam van kind (180d) op verzoek
10
