Succesvol ouder worden op het werk
Door de vergrijzing, hogere levensverwachting en stijgende pensioenleeftijd wordt het
steeds belangrijker om mensen duurzaam inzetbaar te houden. Het artikel belicht dit vanuit
een positief psychologisch perspectief, met aandacht voor theorieën, definities en
evidence-based interventies.
Werkvermogen (Work Ability Index, WAI)
● WAI meet de mate waarin een werknemer psychisch, fysiek en sociaal in staat is om
te (blijven) werken.
● Scores:
○ Slecht (7–27)
○ Matig (28–36)
○ Goed (37–43)
○ Uitstekend (44–49)
● Oudere werknemers (65+) scoren opvallend goed, mogelijk door een healthy worker
effect.
Belangrijke theorieën en modellen
1. Rowe & Kahn’s model (1987)
Succesvol ouder worden =
1. Voorkomen van ziekte
2. Actief blijven (werk of vrijwilligerswerk)
3. Behoud van cognitieve en fysieke functies
→ Later uitgebreid met zingeving en spiritualiteit.
2. Positieve Gezondheid (Huber, 2012)
Gezondheid ≠ afwezigheid van ziekte, maar het vermogen om met fysieke, emotionele en
sociale uitdagingen om te gaan. Inclusief:
● Lichaamsfuncties
● Mentaal welbevinden
, ● Zingeving
● Dagelijks functioneren
● Meedoen
3. Selectie, Optimalisatie en Compensatie-model (Baltes & Baltes, 1990)
● Selectie: focus op kerntaken
● Optimalisatie: bijv. ergonomie verbeteren
● Compensatie: hulpmiddelen inzetten of meer tijd nemen
4. Motivationele Theorie van Levensloopontwikkeling (Heckhausen et al., 2010)
Vier controle-strategieën:
● Primaire selectie
● Primaire compensatie
● Secundaire selectie
● Secundaire compensatie
5. Socio-emotionele selectiviteitstheorie (Carstensen, 2006)
● Jongeren: focus op lange termijn en kennisontwikkeling
● Ouderen: focus op korte termijn en emotioneel betekenisvolle doelen
● Tijdsperspectief is beïnvloedbaar (vb. autonomie → ruimer perspectief)
6. Use-it-or-lose-it-hypothese (Salthouse, 2006)
● Mentale activiteit helpt cognitieve functies behouden.
● Een cognitief uitdagende werkomgeving ondersteunt dit.
Zelfregulatie & Job Crafting
Oudere werknemers passen hun werk zelf aan via:
● Sterke-punten craften (gebruik maken van je kwaliteiten)
● Interesse craften (taken aanpassen aan je interesses) → Leidt tot betere
persoon-taak fit.
,Evidence-based interventies
Werkgevers en overheid kunnen ondersteunen via:
● Autonomie, feedback, sociale steun
● Gezondheidsbevorderende maatregelen (zoals vitaliteitsprogramma’s)
● HRM-instrumenten gericht op ontwikkeling en inzetbaarheid
● Leiderschap: participatief en coachend
Voorbeelden van effectieve interventies:
● Job crafting workshops (Kooij et al., 2017)
● Vitaliteitsprogramma’s (Strijk et al., 2012)
● Gezondheidsbevordering (Hughes et al., 2011)
Fitmodel (zie figuur 4 in artikel)
Integraal model voor succesvol ouder worden op het werk, met aandacht voor:
1. Werkomgeving (autonomie, uitdaging)
2. Zelfmanagement en strategieën
3. HRM-beleid (ontwikkeling, gezondheid)
4. Leiderschap (voorbeeldfunctie, steunend)
Lessons learned
● Succesvol ouder worden is een actief proces, geen vanzelfsprekendheid.
● Positieve ontwikkeling over de tijd is mogelijk, mits er aandacht is voor:
○ Werkinhoud en aanpassingen
○ Mentale en fysieke gezondheid
○ Zelfregulerende strategieën
○ Organisatorische ondersteuning
, Succesvol ouder worden via zelfmanagement
Door de vergrijzing en stijgende pensioenleeftijd moeten werkenden langer inzetbaar blijven.
Zelfmanagement wordt gezien als cruciale vaardigheid om duurzaam inzetbaar te blijven
gedurende de levensloop.
Drie pijlers van zelfmanagement op het werk
1. Zelfreflectief vermogen: zelfbewustzijn, zelfconcept, monitoring en evaluatie.
2. Veerkracht en adaptief vermogen: omgaan met veranderingen, doelen bijstellen,
betekenis geven.
3. Zelfeffectiviteit en handelingsvaardigheid: vertrouwen en vermogen om
actieplannen uit te voeren.
Zie Figuur 1 in het artikel voor een visuele weergave van deze drie
componenten.
Belangrijke theorieën en modellen
1. Rowe & Kahn (1987) - McArthur-model
● Succesvol ouder worden = fysiek/cognitief vermogen behouden, actief blijven, ziekte
voorkomen.
● Later uitgebreid met zingeving/spiritualiteit.
2. Positieve Gezondheid (Huber, 2012)
● Gezondheid als aanpassingsvermogen, niet als afwezigheid van ziekte.
3. SOC-model (Baltes & Baltes, 1990)
● Selectie: focussen op belangrijkste taken
● Optimalisatie: vaardigheden verbeteren
● Compensatie: aanpassen of ondersteunen waar nodig
4. Motivational Theory of Life-Span Development (Heckhausen et al., 2010)
● Primaire controle: omgeving beïnvloeden
● Secundaire controle: jezelf aanpassen
Door de vergrijzing, hogere levensverwachting en stijgende pensioenleeftijd wordt het
steeds belangrijker om mensen duurzaam inzetbaar te houden. Het artikel belicht dit vanuit
een positief psychologisch perspectief, met aandacht voor theorieën, definities en
evidence-based interventies.
Werkvermogen (Work Ability Index, WAI)
● WAI meet de mate waarin een werknemer psychisch, fysiek en sociaal in staat is om
te (blijven) werken.
● Scores:
○ Slecht (7–27)
○ Matig (28–36)
○ Goed (37–43)
○ Uitstekend (44–49)
● Oudere werknemers (65+) scoren opvallend goed, mogelijk door een healthy worker
effect.
Belangrijke theorieën en modellen
1. Rowe & Kahn’s model (1987)
Succesvol ouder worden =
1. Voorkomen van ziekte
2. Actief blijven (werk of vrijwilligerswerk)
3. Behoud van cognitieve en fysieke functies
→ Later uitgebreid met zingeving en spiritualiteit.
2. Positieve Gezondheid (Huber, 2012)
Gezondheid ≠ afwezigheid van ziekte, maar het vermogen om met fysieke, emotionele en
sociale uitdagingen om te gaan. Inclusief:
● Lichaamsfuncties
● Mentaal welbevinden
, ● Zingeving
● Dagelijks functioneren
● Meedoen
3. Selectie, Optimalisatie en Compensatie-model (Baltes & Baltes, 1990)
● Selectie: focus op kerntaken
● Optimalisatie: bijv. ergonomie verbeteren
● Compensatie: hulpmiddelen inzetten of meer tijd nemen
4. Motivationele Theorie van Levensloopontwikkeling (Heckhausen et al., 2010)
Vier controle-strategieën:
● Primaire selectie
● Primaire compensatie
● Secundaire selectie
● Secundaire compensatie
5. Socio-emotionele selectiviteitstheorie (Carstensen, 2006)
● Jongeren: focus op lange termijn en kennisontwikkeling
● Ouderen: focus op korte termijn en emotioneel betekenisvolle doelen
● Tijdsperspectief is beïnvloedbaar (vb. autonomie → ruimer perspectief)
6. Use-it-or-lose-it-hypothese (Salthouse, 2006)
● Mentale activiteit helpt cognitieve functies behouden.
● Een cognitief uitdagende werkomgeving ondersteunt dit.
Zelfregulatie & Job Crafting
Oudere werknemers passen hun werk zelf aan via:
● Sterke-punten craften (gebruik maken van je kwaliteiten)
● Interesse craften (taken aanpassen aan je interesses) → Leidt tot betere
persoon-taak fit.
,Evidence-based interventies
Werkgevers en overheid kunnen ondersteunen via:
● Autonomie, feedback, sociale steun
● Gezondheidsbevorderende maatregelen (zoals vitaliteitsprogramma’s)
● HRM-instrumenten gericht op ontwikkeling en inzetbaarheid
● Leiderschap: participatief en coachend
Voorbeelden van effectieve interventies:
● Job crafting workshops (Kooij et al., 2017)
● Vitaliteitsprogramma’s (Strijk et al., 2012)
● Gezondheidsbevordering (Hughes et al., 2011)
Fitmodel (zie figuur 4 in artikel)
Integraal model voor succesvol ouder worden op het werk, met aandacht voor:
1. Werkomgeving (autonomie, uitdaging)
2. Zelfmanagement en strategieën
3. HRM-beleid (ontwikkeling, gezondheid)
4. Leiderschap (voorbeeldfunctie, steunend)
Lessons learned
● Succesvol ouder worden is een actief proces, geen vanzelfsprekendheid.
● Positieve ontwikkeling over de tijd is mogelijk, mits er aandacht is voor:
○ Werkinhoud en aanpassingen
○ Mentale en fysieke gezondheid
○ Zelfregulerende strategieën
○ Organisatorische ondersteuning
, Succesvol ouder worden via zelfmanagement
Door de vergrijzing en stijgende pensioenleeftijd moeten werkenden langer inzetbaar blijven.
Zelfmanagement wordt gezien als cruciale vaardigheid om duurzaam inzetbaar te blijven
gedurende de levensloop.
Drie pijlers van zelfmanagement op het werk
1. Zelfreflectief vermogen: zelfbewustzijn, zelfconcept, monitoring en evaluatie.
2. Veerkracht en adaptief vermogen: omgaan met veranderingen, doelen bijstellen,
betekenis geven.
3. Zelfeffectiviteit en handelingsvaardigheid: vertrouwen en vermogen om
actieplannen uit te voeren.
Zie Figuur 1 in het artikel voor een visuele weergave van deze drie
componenten.
Belangrijke theorieën en modellen
1. Rowe & Kahn (1987) - McArthur-model
● Succesvol ouder worden = fysiek/cognitief vermogen behouden, actief blijven, ziekte
voorkomen.
● Later uitgebreid met zingeving/spiritualiteit.
2. Positieve Gezondheid (Huber, 2012)
● Gezondheid als aanpassingsvermogen, niet als afwezigheid van ziekte.
3. SOC-model (Baltes & Baltes, 1990)
● Selectie: focussen op belangrijkste taken
● Optimalisatie: vaardigheden verbeteren
● Compensatie: aanpassen of ondersteunen waar nodig
4. Motivational Theory of Life-Span Development (Heckhausen et al., 2010)
● Primaire controle: omgeving beïnvloeden
● Secundaire controle: jezelf aanpassen
