Samenva'ng inleiding privaatrecht
Leereenheid 1 t/m 14
Boek: Reader inleiding privaatrecht
Druk: 23e druk
Auteurs: Docenten van de Open Universiteit
Samenva1ng geschreven door: Lin Lindenbergh
Universiteit: Open Universiteit
Opleiding: Bachelor Rechtsgeleerdheid
Schooljaar: 2024 – 2025
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
1
Open Universiteit
, Tekst 1: een inleiding in het privaatrecht
1.1 Het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
Drie criteria voor het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht:
A. De subjecten die een rol spelen
B. Het belang dat gediend wordt
C. De wijze van handhaving van de regels
A. De subjecten die een rol spelen
Privaatrechtelijke rela;e: rela<e tussen burgers onderling.
Voorbeeld: persoon A verkoopt zijn huis aan persoon B.
Publiekrechtelijke rela;e:
- Bij de rechtsbetrekking is de overheid betrokken.
- Er is sprake van een rela<e tussen de overheid en een of meer burgers.
Voorbeeld: gemeente verleent aan iemand een omgevingsvergunning voor het bouwen van een huis.
Typische privaatrechtelijke handelingen:
- Koopovereenkomst
- Aannemingsovereenkomst
Let op: in deze gevallen is de overheid net als burgers onderworpen aan de regels van privaatrecht.
De overheid kan in twee kwaliteiten optreden:
- Privaatrechtelijke kwaliteit
- Publiekrechtelijke kwaliteit
Privaatrechtelijke kwaliteit: bevoegdheden uitoefenen die aan alle burgers toekomen.
Publiekrechtelijke kwaliteit: bevoegdheden uitoefenen die aan haar als overheid zijn toegekend.
B. Het belang dat gediend wordt
Kenmerkend voor het onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht:
- Publiekrecht regelt het algemeen belang.
- Privaatrecht regelt de belangen van afzonderlijke burgers waarbij dan het par<culier belang voorop
staat.
Uitgangspunt privaatrecht:
- Burgers mogen hun betrekkingen in beginsel naar eigen inzicht regelen.
- Het privaatrecht geeD regels voor zover burgers hun onderlinge betrekkingen niet hebben geregeld.
Uitgangspunt publiekrecht: geeD vooral dwingende gebods- en verbodsbepalingen ter ondersteuning van het
algemeen belang.
Voorbeeld: de Wet op de vaste boekenprijs. De overheid grijpt in een privaatrechtelijke rela<e in. Het wil
hiermee voorkomen dat bepaalde verkopers van boeken monopolyposi<es kunnen verwerven en behar<gt
daarmee het algemeen belang.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
2
Open Universiteit
, C. De wijze van handhaving van de regels
Aan wie wordt het ini;a;ef tot handhaving van privaatrechtelijke regels overgelaten?: aan de betrokken
individuen zelf.
Voorbeeld:
• A en B sluiten een koopovereenkomst voor een auto.
• B betaalt de verkoopprijs niet als A de auto aan B heeD overgedragen.
• Conclusie: het is dan aan A zelf om iets hiertegen te ondernemen. Hij zal voor de rechter een vordering
tot nakoming of schadevergoeding kunnen instellen tegen B.
Door wie wordt het publiekrecht gehandhaafd?: het omvat regels die door de overheid als overheid kunnen
worden gehandhaafd.
Voorbeeld: iemand heeD door zijn schuld aan een ander lichamelijk letsel toegebracht, dan is hij straHaar en
kan hij door het openbaar ministerie worden vervolgd op grond van art. 308 Sr. Het is niet het slachtoffer die
het ar<kel ten uitvoer brengt, maar het openbaar ministerie.
Wat wordt tot het publiekrecht gerekend?:
- Staatsrecht: regels die de inrich<ng betreffen van de overheid.
- Bestuursrecht: regels op grond waarvan de overheid mag ingrijpen in de levenssfeer van de burgers ter
regeling van de samenleving.
- Strafrecht: regels die aangeven welke gedragingen straHaar zijn en welke straffen door de rechter
kunnen worden opgelegd en regels die het procesrecht tot dit onderdeel betreffen.
1.2 Het onderscheid tussen materieel privaatrecht en formeel privaatrecht
Privaatrecht kan worden onderverdeeld in:
- Materieel privaatrecht
- Formeel privaatrecht
Materieel privaatrecht: zijn de regels die aan personen rechten en plichten toekennen.
Voorbeeld: Jan verkoopt zijn auto aan Piet. De regels die aangeven dat Jan recht heeD op betaling van de
koopprijs (art. 7:26 BW) en dat Jan verplicht is de eigendom van de auto over te dragen aan Piet (art. 7:9 BW),
zijn regels die behoren tot het materiële recht.
Voorbeelden van materieel privaatrecht:
- Art. 1:82 BW: echtgenoten zijn jegens elkaar verplicht de tot het gezin behorende minderjarige
kinderen te verzorgen en op te voeden en de kosten van die verzorging en opvoeding te dragen.
- Art. 3:216 BW: De vruchtgebruiker komen alle vruchten toe, die <jdens het vruchtgebruik afgescheiden
of opeisbaar worden. Bij de ves<ging van het vruchtgebruik kan nader worden bepaald wat met
betrekking tot het vruchtgebruik als vrucht moet worden beschouwd.
- Art. 5:39 BW: De eigenaar van een erf mag niet in een mate of op een wijze die volgens ar<kel 162 van
Boek 6 onrechtma<g is, aan eigenaars van andere erven hinder toebrengen door wijziging te brengen
in de loop, hoeveelheid of hoedanigheid van over zijn erf stromend water of van het grondwater, dan
wel door gebruik van water dat zich op zijn erf bevindt en in open gemeenschap staat met het water
op eens anders erf.
Waar kan je de regels van het materiële privaatrecht vinden?:
- Burgerlijk Wetboek
- Diverse afzonderlijke we[en zoals de Faillissementswet en de Auteurswet 1912
Formeel privaatrecht: hoe iemand, wiens recht geschonden is, zich tot de rechter kan wenden en hoe een
rechterlijk vonnis ten uitvoer kan worden gelegd.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
3
Open Universiteit
, Waar kan je de regels van het formele privaatrecht vinden?:
- Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Wet op de Rechterlijke organisa<e (RO)
- Diverse andere we[en zoals Faillisementswet, Wet op de rechtsbijstand en de Advocatenwet
Twee soorten rechtsregels bij materieel privaatrecht:
- Regelend recht
- Dwingend recht
Regels van regelend recht:
- Rechtsregels waarvan kan worden afgeweken.
- Het zijn regels die de wetgever heeD opgesteld om in bepaalde situa<es te gelden, voor zover niets
anders is geregeld.
Voorbeeld: art. 7:667 lid 7 BW: op grond waarvan een arbeidsovereenkomst niet van rechtswege eindigt
wegens het in het huwelijk treden van de werknemer of het aangaan van een geregistreerd partnerschap.
Dwingend recht: regels die door de wetgever zijn opgesteld en waarvan niet mag worden afgeweken.
Voorbeeld: art. 6:6 lid 1 BW: bepaalt dat wanneer een presta<e door twee of meer schuldenaren verschuldigd
is, ieder voor een gelijk deel verbonden is, tenzij uit wet, gewoonte of rechtshandeling voortvloeit dat zij voor
ongelijke delen of hoofdelijk verbonden zijn.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
4
Open Universiteit
Leereenheid 1 t/m 14
Boek: Reader inleiding privaatrecht
Druk: 23e druk
Auteurs: Docenten van de Open Universiteit
Samenva1ng geschreven door: Lin Lindenbergh
Universiteit: Open Universiteit
Opleiding: Bachelor Rechtsgeleerdheid
Schooljaar: 2024 – 2025
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
1
Open Universiteit
, Tekst 1: een inleiding in het privaatrecht
1.1 Het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
Drie criteria voor het onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht:
A. De subjecten die een rol spelen
B. Het belang dat gediend wordt
C. De wijze van handhaving van de regels
A. De subjecten die een rol spelen
Privaatrechtelijke rela;e: rela<e tussen burgers onderling.
Voorbeeld: persoon A verkoopt zijn huis aan persoon B.
Publiekrechtelijke rela;e:
- Bij de rechtsbetrekking is de overheid betrokken.
- Er is sprake van een rela<e tussen de overheid en een of meer burgers.
Voorbeeld: gemeente verleent aan iemand een omgevingsvergunning voor het bouwen van een huis.
Typische privaatrechtelijke handelingen:
- Koopovereenkomst
- Aannemingsovereenkomst
Let op: in deze gevallen is de overheid net als burgers onderworpen aan de regels van privaatrecht.
De overheid kan in twee kwaliteiten optreden:
- Privaatrechtelijke kwaliteit
- Publiekrechtelijke kwaliteit
Privaatrechtelijke kwaliteit: bevoegdheden uitoefenen die aan alle burgers toekomen.
Publiekrechtelijke kwaliteit: bevoegdheden uitoefenen die aan haar als overheid zijn toegekend.
B. Het belang dat gediend wordt
Kenmerkend voor het onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht:
- Publiekrecht regelt het algemeen belang.
- Privaatrecht regelt de belangen van afzonderlijke burgers waarbij dan het par<culier belang voorop
staat.
Uitgangspunt privaatrecht:
- Burgers mogen hun betrekkingen in beginsel naar eigen inzicht regelen.
- Het privaatrecht geeD regels voor zover burgers hun onderlinge betrekkingen niet hebben geregeld.
Uitgangspunt publiekrecht: geeD vooral dwingende gebods- en verbodsbepalingen ter ondersteuning van het
algemeen belang.
Voorbeeld: de Wet op de vaste boekenprijs. De overheid grijpt in een privaatrechtelijke rela<e in. Het wil
hiermee voorkomen dat bepaalde verkopers van boeken monopolyposi<es kunnen verwerven en behar<gt
daarmee het algemeen belang.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
2
Open Universiteit
, C. De wijze van handhaving van de regels
Aan wie wordt het ini;a;ef tot handhaving van privaatrechtelijke regels overgelaten?: aan de betrokken
individuen zelf.
Voorbeeld:
• A en B sluiten een koopovereenkomst voor een auto.
• B betaalt de verkoopprijs niet als A de auto aan B heeD overgedragen.
• Conclusie: het is dan aan A zelf om iets hiertegen te ondernemen. Hij zal voor de rechter een vordering
tot nakoming of schadevergoeding kunnen instellen tegen B.
Door wie wordt het publiekrecht gehandhaafd?: het omvat regels die door de overheid als overheid kunnen
worden gehandhaafd.
Voorbeeld: iemand heeD door zijn schuld aan een ander lichamelijk letsel toegebracht, dan is hij straHaar en
kan hij door het openbaar ministerie worden vervolgd op grond van art. 308 Sr. Het is niet het slachtoffer die
het ar<kel ten uitvoer brengt, maar het openbaar ministerie.
Wat wordt tot het publiekrecht gerekend?:
- Staatsrecht: regels die de inrich<ng betreffen van de overheid.
- Bestuursrecht: regels op grond waarvan de overheid mag ingrijpen in de levenssfeer van de burgers ter
regeling van de samenleving.
- Strafrecht: regels die aangeven welke gedragingen straHaar zijn en welke straffen door de rechter
kunnen worden opgelegd en regels die het procesrecht tot dit onderdeel betreffen.
1.2 Het onderscheid tussen materieel privaatrecht en formeel privaatrecht
Privaatrecht kan worden onderverdeeld in:
- Materieel privaatrecht
- Formeel privaatrecht
Materieel privaatrecht: zijn de regels die aan personen rechten en plichten toekennen.
Voorbeeld: Jan verkoopt zijn auto aan Piet. De regels die aangeven dat Jan recht heeD op betaling van de
koopprijs (art. 7:26 BW) en dat Jan verplicht is de eigendom van de auto over te dragen aan Piet (art. 7:9 BW),
zijn regels die behoren tot het materiële recht.
Voorbeelden van materieel privaatrecht:
- Art. 1:82 BW: echtgenoten zijn jegens elkaar verplicht de tot het gezin behorende minderjarige
kinderen te verzorgen en op te voeden en de kosten van die verzorging en opvoeding te dragen.
- Art. 3:216 BW: De vruchtgebruiker komen alle vruchten toe, die <jdens het vruchtgebruik afgescheiden
of opeisbaar worden. Bij de ves<ging van het vruchtgebruik kan nader worden bepaald wat met
betrekking tot het vruchtgebruik als vrucht moet worden beschouwd.
- Art. 5:39 BW: De eigenaar van een erf mag niet in een mate of op een wijze die volgens ar<kel 162 van
Boek 6 onrechtma<g is, aan eigenaars van andere erven hinder toebrengen door wijziging te brengen
in de loop, hoeveelheid of hoedanigheid van over zijn erf stromend water of van het grondwater, dan
wel door gebruik van water dat zich op zijn erf bevindt en in open gemeenschap staat met het water
op eens anders erf.
Waar kan je de regels van het materiële privaatrecht vinden?:
- Burgerlijk Wetboek
- Diverse afzonderlijke we[en zoals de Faillissementswet en de Auteurswet 1912
Formeel privaatrecht: hoe iemand, wiens recht geschonden is, zich tot de rechter kan wenden en hoe een
rechterlijk vonnis ten uitvoer kan worden gelegd.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
3
Open Universiteit
, Waar kan je de regels van het formele privaatrecht vinden?:
- Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv)
- Wet op de Rechterlijke organisa<e (RO)
- Diverse andere we[en zoals Faillisementswet, Wet op de rechtsbijstand en de Advocatenwet
Twee soorten rechtsregels bij materieel privaatrecht:
- Regelend recht
- Dwingend recht
Regels van regelend recht:
- Rechtsregels waarvan kan worden afgeweken.
- Het zijn regels die de wetgever heeD opgesteld om in bepaalde situa<es te gelden, voor zover niets
anders is geregeld.
Voorbeeld: art. 7:667 lid 7 BW: op grond waarvan een arbeidsovereenkomst niet van rechtswege eindigt
wegens het in het huwelijk treden van de werknemer of het aangaan van een geregistreerd partnerschap.
Dwingend recht: regels die door de wetgever zijn opgesteld en waarvan niet mag worden afgeweken.
Voorbeeld: art. 6:6 lid 1 BW: bepaalt dat wanneer een presta<e door twee of meer schuldenaren verschuldigd
is, ieder voor een gelijk deel verbonden is, tenzij uit wet, gewoonte of rechtshandeling voortvloeit dat zij voor
ongelijke delen of hoofdelijk verbonden zijn.
Lin Lindenbergh
Inleiding privaatrecht
4
Open Universiteit
