Samenvatting Wonen in Nederland VWO
H1: De Lage Landen bij de zee
H1.1: Koffers pakken…
Blijft het veilig?
► De kust met onderwateroever, strand, duinen en dijken beschermt het laaggelegen polder
land tegen overstroming. Waakt de overheid voldoende over onze veiligheid?
Een veilig gevoel
► Bewoners van kustgebied in Nederland voelen zich volgens Rijkswaterstaat veilig.
● De burger vertrouwt erop dat de overheid de bevolking zal beschermen tegen
dijkdoorbraken en overstromingen. Velen hebben geen idee van kustveiligheid en van de
risico’s die zeespiegelstijging en bodemdaling met zich meebrengen: hun
overstromingsrisicobewustzijn is laag.
● De kans dat delen van ons land zullen onderlopen is weliswaar klein, maar dat wil niet
zeggen dat overstromingen onmogelijk zijn. Stevige beschermingsmiddelen zijn dijkringen,
gebieden worden beschermd tegen het buitenwater door een primaire waterkering of door
hoge gronden. Een waterkering is een object dat oppervlaktewater moet tegenhouden,
bijvoorbeeld een dijk, sluis, dam of duin.
● Twee derde van het Nederlandse grondgebied wordt beschermd door primaire
waterkeringen, waarvan het beheer voornamelijk in handen van de waterschappen is. Een
waterschap is een regionale overheidsinstantie die tot taak heeft om de waterhuishouding te
regelen.
Overstromingsrisico
► Kans op overstromingen kan verkleind worden door meer geld te steken in het verhogen
van dijken of duinen, het verbreden van het strand of het aanvullen met zand.
● Hoe groter de mogelijke waterschade is, hoe beter een gebied moet worden beschermd.
● De schade die een overstroming aanricht, kan verschillen. Het hangt af van de oppervlakte
van de dijkring, hoe ver deze beneden zeeniveau ligt, hoeveel inwoners het gebied telt en
van de investeringen die er zijn gedaan (figuur 1.3).
● Risico van overstroming hangt af van de kans dat een overstroming plaatsvindt en de
gevolgen. Als er veel slachtoffers en schade is, dan is het een groot risico.
● Voor Nederland komt het grootste overstromingsgevaar van zee.
Van koelkast tot broeikas
► Doordat broeikasgassen zoals CO2 en methaan in de atmosfeer terechtkomen, wordt de
dampkring extra opgewarmd, dit leidt tot klimaatverandering.
● Door temperatuurstijging smelten ijskappen in de poolgebieden en zet het zeewater uit →
zeespiegelstijging. Het KNMI gebruikt twee scenario’s voor de toekomst (figuur 1.4).
, ● Het weer in ons deel van Europa wordt wat extremer, het gaat meer regenen en ook het
neerslagregiem, de verdeling van de hoeveelheid neerslag over een bepaalde periode, zal
veranderen. De zomers zullen droger worden, er zullen watertekorten ontstaan, de kans op
zware buien wordt groter, winters worden natter.
■ Het zal hier niet vaker of harder gaan stormen, ook de windrichting verandert niet veel.
Rijzende zeespiegel en verdwijnend zand
► Voor Nederland zijn de gevolgen van klimaatverandering van groot belang voor het
waterbeheer. De Nederlandse kust nu kan alleen in stand blijven onder de volgende
voorwaarden:
- Zeebodem moet flauw aflopen.
- Stroming moet voldoende zand aanvoeren.
- Verschil tussen hoogwater en laagwater mag niet te groot zijn.
- Kust moet niet worden geteisterd door zware stormen.
- Geen snelle zeespiegelstijging.
● In figuur 1.7 zijn een aantal verwachte effecten geïllustreerd. Het wordt duidelijk dat het
afslagpunt landinwaarts opschuift wanneer het water hoger staat. Op een moment biedt de
zeereep (duinstrook die direct aan het strand grenst) niet genoeg bescherming meer.
Kustafslag
► Tegenwoordig is kustafslag normaal geworden.
● De verhoging van de gemiddelde waterstand op zee is ook van invloed op het
Waddengebied. Ze komen waarschijnlijk permanent onder water te staan en het ecosysteem
zal verdwijnen.
● Niet overal langs de kust treedt zandverlies op, ook plekken waar zandvoorraad aangroeit.
Te zien in figuur 1.9.
De Deltawerken
► Na de watersnoodramp van 1953 wilde Nederland een herhaling voorkomen. Na
invoering van de Deltawet kon het Deltaproject van start gaan.
● De dijken in Zuidwest-Nederland werden op Deltahoogte gebracht, er werden dammen
aangelegd en er werden wegen en bruggen gebouwd. De Maeslantkering was het grootste
project.
● Het voornaamste doel was het vergroten van de veiligheid. Er waren ook bijkomende
voordelen: zoetwaterbekkens ontstonden door afgesloten zeegaten. Ook profiteerde de
scheepvaart van het wegvallen van de grote verschillen tussen hoog- en laagwater en van
aanleg nieuwe waterwegen.
Een zoute delta
► Plannen voor afdammen Oosterschelde riep weerstand op, oplossing: doorlaatsluizen,
alleen bij extreme waterstanden dicht.
► Natuurlijke overgangen tussen rivieren en zee verdwenen en dus ook de planten en
dieren. De volgende maatregelen kwamen tot stand:
● De Brouwersdam moest weer gedeeltelijk open → water kreeg weer zuurstof.
● Haringvlietsluizen gingen op een kier open → natuurlijk overgangsgebied.
● Geld voor aanvullende werkzaamheden kwam uit het Deltafonds.
H1: De Lage Landen bij de zee
H1.1: Koffers pakken…
Blijft het veilig?
► De kust met onderwateroever, strand, duinen en dijken beschermt het laaggelegen polder
land tegen overstroming. Waakt de overheid voldoende over onze veiligheid?
Een veilig gevoel
► Bewoners van kustgebied in Nederland voelen zich volgens Rijkswaterstaat veilig.
● De burger vertrouwt erop dat de overheid de bevolking zal beschermen tegen
dijkdoorbraken en overstromingen. Velen hebben geen idee van kustveiligheid en van de
risico’s die zeespiegelstijging en bodemdaling met zich meebrengen: hun
overstromingsrisicobewustzijn is laag.
● De kans dat delen van ons land zullen onderlopen is weliswaar klein, maar dat wil niet
zeggen dat overstromingen onmogelijk zijn. Stevige beschermingsmiddelen zijn dijkringen,
gebieden worden beschermd tegen het buitenwater door een primaire waterkering of door
hoge gronden. Een waterkering is een object dat oppervlaktewater moet tegenhouden,
bijvoorbeeld een dijk, sluis, dam of duin.
● Twee derde van het Nederlandse grondgebied wordt beschermd door primaire
waterkeringen, waarvan het beheer voornamelijk in handen van de waterschappen is. Een
waterschap is een regionale overheidsinstantie die tot taak heeft om de waterhuishouding te
regelen.
Overstromingsrisico
► Kans op overstromingen kan verkleind worden door meer geld te steken in het verhogen
van dijken of duinen, het verbreden van het strand of het aanvullen met zand.
● Hoe groter de mogelijke waterschade is, hoe beter een gebied moet worden beschermd.
● De schade die een overstroming aanricht, kan verschillen. Het hangt af van de oppervlakte
van de dijkring, hoe ver deze beneden zeeniveau ligt, hoeveel inwoners het gebied telt en
van de investeringen die er zijn gedaan (figuur 1.3).
● Risico van overstroming hangt af van de kans dat een overstroming plaatsvindt en de
gevolgen. Als er veel slachtoffers en schade is, dan is het een groot risico.
● Voor Nederland komt het grootste overstromingsgevaar van zee.
Van koelkast tot broeikas
► Doordat broeikasgassen zoals CO2 en methaan in de atmosfeer terechtkomen, wordt de
dampkring extra opgewarmd, dit leidt tot klimaatverandering.
● Door temperatuurstijging smelten ijskappen in de poolgebieden en zet het zeewater uit →
zeespiegelstijging. Het KNMI gebruikt twee scenario’s voor de toekomst (figuur 1.4).
, ● Het weer in ons deel van Europa wordt wat extremer, het gaat meer regenen en ook het
neerslagregiem, de verdeling van de hoeveelheid neerslag over een bepaalde periode, zal
veranderen. De zomers zullen droger worden, er zullen watertekorten ontstaan, de kans op
zware buien wordt groter, winters worden natter.
■ Het zal hier niet vaker of harder gaan stormen, ook de windrichting verandert niet veel.
Rijzende zeespiegel en verdwijnend zand
► Voor Nederland zijn de gevolgen van klimaatverandering van groot belang voor het
waterbeheer. De Nederlandse kust nu kan alleen in stand blijven onder de volgende
voorwaarden:
- Zeebodem moet flauw aflopen.
- Stroming moet voldoende zand aanvoeren.
- Verschil tussen hoogwater en laagwater mag niet te groot zijn.
- Kust moet niet worden geteisterd door zware stormen.
- Geen snelle zeespiegelstijging.
● In figuur 1.7 zijn een aantal verwachte effecten geïllustreerd. Het wordt duidelijk dat het
afslagpunt landinwaarts opschuift wanneer het water hoger staat. Op een moment biedt de
zeereep (duinstrook die direct aan het strand grenst) niet genoeg bescherming meer.
Kustafslag
► Tegenwoordig is kustafslag normaal geworden.
● De verhoging van de gemiddelde waterstand op zee is ook van invloed op het
Waddengebied. Ze komen waarschijnlijk permanent onder water te staan en het ecosysteem
zal verdwijnen.
● Niet overal langs de kust treedt zandverlies op, ook plekken waar zandvoorraad aangroeit.
Te zien in figuur 1.9.
De Deltawerken
► Na de watersnoodramp van 1953 wilde Nederland een herhaling voorkomen. Na
invoering van de Deltawet kon het Deltaproject van start gaan.
● De dijken in Zuidwest-Nederland werden op Deltahoogte gebracht, er werden dammen
aangelegd en er werden wegen en bruggen gebouwd. De Maeslantkering was het grootste
project.
● Het voornaamste doel was het vergroten van de veiligheid. Er waren ook bijkomende
voordelen: zoetwaterbekkens ontstonden door afgesloten zeegaten. Ook profiteerde de
scheepvaart van het wegvallen van de grote verschillen tussen hoog- en laagwater en van
aanleg nieuwe waterwegen.
Een zoute delta
► Plannen voor afdammen Oosterschelde riep weerstand op, oplossing: doorlaatsluizen,
alleen bij extreme waterstanden dicht.
► Natuurlijke overgangen tussen rivieren en zee verdwenen en dus ook de planten en
dieren. De volgende maatregelen kwamen tot stand:
● De Brouwersdam moest weer gedeeltelijk open → water kreeg weer zuurstof.
● Haringvlietsluizen gingen op een kier open → natuurlijk overgangsgebied.
● Geld voor aanvullende werkzaamheden kwam uit het Deltafonds.
