Casus 4: Onderzoeksonderwerpen
Leerdoelen
1. Genderverschillen in psychiatrische stoornissen
2. Nieuwe behandelopties voor depressie
3. Categorische indeling in DSM diagnoses
+Checklist: Mindfulness CT voor BD patiënten (Deckersbach)
Genderverschillen in psychiatrische stoornissen
Donoghue et al. (2014) – Cannabis use, gender and age of onset of schizophrenia: Data
from the ÆSOP study
Introductie
Onderzoek rapporteert een consistent genderverschil in de age of onset van schizofrenie,
waarbij mannen gemiddeld 1.63 jaar jonger zijn dan vrouwen wanneer ze de eerste
psychotische symptomen ervaren. Een eerdere age of onset wordt geassocieerd met een
slechtere prognose, waaronder grotere cognitieve en functionele beperking en zwaardere
symptomen etc. Cannabis gebruik komt vaak voor onder mensen die hun eerste psychose
ervaren, met een hogere prevalentie onder mannen dan onder vrouwen. Ook cannabis gebruik
is geassocieerd aan een eerdere age of onset van schizofrenie, waarbij cannabis gebruikers
gemiddeld 2.7 jaar jonger zijn dan niet-gebruikers wanneer ze schizofrenie ontwikkelen. Het
is mogelijk dat cannabis gebruik een confounder is in de relatie tussen age of onset en
geslacht. Dit zou betekenen dat het genderverschil in age of onset voortkomt uit verschillend
cannabis gebruik onder mannen en vrouwen.
Doel: deze studie onderzoek het genderverschil in age of onset van schizofrenie, in een
grootschalig onderzoek naar eerste psychotische episodes. De hypothese wordt getest dat
genderverschillen in age of onset confounded zijn door cannabis gebruik.
Methode: Dit onderzoek vormt een deel van een twee-center epidemiologisch onderzoek
naar eerste psychotische episodes. De participanten bestonden uit 143 individuen met een
diagnose van schizofrenie of schizo-affectieve stoornis, en een age of onset tussen de 16 en
45 jaar. Kaplan-Meier curves en Cox proportional hazards regression zijn gebruikt om de
effecten van cannabis gebruik en geslacht op age of onset van schizofrenie symptomen te
vergelijken.
Resultaten
Cannabis gebruikers hebben een vroegere age of onset van schizofrenie symptomen
dan niet gebruikers.
Er is sprake van een interactie met gender; het genderverschil in age of onset bleek
verminderd in cannabis gebruikers ten opzichte van niet-gebruikers.
Het model waarin cannabis gebruik interacteerde met geslacht was het meest karige
model (?), gevolgd door het model waarin alleen cannabis gebruik was opgenomen.
Het opnemen van andere illegale drugs verbeterde het model niet.
Discussie
1
, Kern bevindingen: Cannabis gebruik blijkt geassocieerd te zijn aan een vroegere age
of onset van schizofrenie. Ook is er sprake van een significante interactie tussen
geslacht en cannabis gebruik, waarbij het genderverschil in age of onset verminderd is
onder cannabis gebruikers.
Associatie tussen cannabis gebruik en een vroegere age of onset: Er zijn
verschillende mogelijke verklaringen voor de associatie tussen cannabis gebruik en de
age of onset van schizofrenie.
o Een eerste mogelijke verklaring is dat leeftijd dient als een confounding
variabel. In dit geval heeft cannabis gebruik geen impact op de age of onset
van schizofrenie, maar komt het gebruik simpelweg meer voor op jongere
leeftijd dan op latere leeftijd. Dit kan echter niet verklaren waarom cannabis
gebruik (en gebruik van andere illegale substanties) vaker voorkomt onder
schizofrene patiënten dan in de algemene populatie.
o Een tweede mogelijke verklaring is reverse causation, of te wel dat mensen
met schizofrene symptomen cannabis gaan gebruiken als zelfmedicatie. Dit
kan de algemene associatie tussen cannabis gebruik en schizofrenie wel
verklaren, maar het is niet helemaal duidelijk hoe dit dan de eerdere age of
onset zou verklaren. Er lijkt dus toch meer bewijs voor de relatie dat cannabis
gebruik zorgt voor schizofrenie (optie 3).
o Een derde mogelijke verklaring is dat cannabis gebruik een causale factor is
in de ontwikkeling van schizofrenie. Dit is een populaire hypothese waar
steeds meer bewijs voor wordt verzameld. Zo is er onder andere gevonden dat
mensen die cannabis gebruiken een significant verhoogd risico lopen om een
psychotische stoornis te ontwikkelen. De relatie lijkt echter wel dosis
afhankelijk te zijn en de leeftijd waarop begonnen wordt met het cannabis
gebruik lijkt geassocieerd te zijn aan de age of onset voor psychose.
Een vroege age of onset van schizofrenie wordt over het algemeen geassocieerd met
een slechter ziekte verloop, denk bijvoorbeeld aan zwaardere symptomen en een
groter risico op terugval. Maar er is bewijs dat stelt dat schizofrene patiënten met
comorbide cannabis gebruik een ander ziekte patroon ervaren. Zo zouden schizofrene
patiënten met comorbide cannabis gebruik betere cognitieve reserves hebben, wat
geassocieerd is met betere functionele uitkomsten en minder neuro-ontwikkelings
markers. Dit zou kunnen komen omdat cannabis gebruik mogelijk het ontwikkelen
van schizofrenie triggert in individuen die anders goede prognostische kenmerken
zouden hebben gehad (zoals hoger IQ, betere functionele kenmerken en minder zware
symptomen). Dit zou betekenen dat cannabis gebruik het ontwikkelen van
schizofrenie versneld in mensen waarbij het anders pas later zou ontwikkelen, of
misschien zelfs wel helemaal niet. Degene die cannabis gebruiken en daarna
schizofrenie ontwikkelen hebben mogelijk een kwetsbaarheid voor cannabis die niet
aanwezig is in de mensen die cannabis gebruiken en geen schizofrenie ontwikkelen.
Interacties tussen cannabis gebruik en geslacht: Er is gevonden dat cannabis
gebruik resulteert in een ongeveer gelijktijdige age of onset van psychotische
2
, symptomen voor zowel vrouwen als mannen. Aangezien het genderverschil in age of
onset verdwijnt, zou dit betekenen dat cannabis gebruik een groter effect heeft op
vrouwen dan op mannen. Mogelijk speelt oestrogeen een neuro beschermende factor
in niet-cannabis gebruikende vrouwen. Dit wordt onderbouwd door bevindingen van
zwaardere symptomen en terugkerende episodes gedurende periodes waarin vrouwen
lagere levels van oestrogeen ervaren (zoals na een bevalling of gedurende de
menopauze). Enkele vroege onderzoeksmodellen stellen dat oestrogeen zorgt voor een
vermindering in de mechanismes van de neurotransmitters dopamine, glutamaat en
serotonine, wat resulteert in anti-psychotische activiteit. Dit heeft geleid tot
experimenten waarbij oestrogeen gebruikt wordt als ondersteuning voor
antipsychotica, maar tot dusver zijn er nog geen positieve resultaten gevonden. Het
komt er in ieder geval op neer dat het gebruik van cannabis (en andere drugs) het
beschermende effect van oestrogeen kan verminderen of zelfs helemaal teniet kan
doen, wat leidt tot een verlaging in de age of onset van vrouwen, tot eenzelfde als in
mannen.
De rol van andere illegale drugs: Gebruik van illegale drugs was geen significante
voorspeller van age of onset van psychotische symptomen.
Conclusie: Cannabis gebruik is geassocieerd met een eerdere age of onset van schizofrenie,
wat niet verklaard wordt door confounding. Ook blijkt dat cannabis gebruik het
genderverschil in de age of onset van schizofrenie verminderd.
Kendler & Gardner (2014) – Sex Differences in the Pathways to Major Depression: A
Study of Opposite-Sex Twin Pairs
Major depression komt consistent vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Studies die dit
genderverschil in de etiologische paden van major depression onderzoeken kijken vrijwel
altijd naar single risico factoren, zoals huwelijksstatus, stressvolle levensgebeurtenissen of
persoonlijkheid, etc. Maar gezien de belangrijke etiologische rol van genetische en omgeving
familiale factoren in major depression, zouden risico factoren die zorgen voor het
genderverschil gefaciliteerd moeten worden door een design die juist controleert voor deze
achtergrond variabelen. Deze studie onderzoekt dan ook de genderverschillen in de
etiologische paden van major depression aan de hand van een breed scala aan risico factoren,
door middel van een co-twin controle design in opposite-sex dizygotic twin pairs.
Doel: De auteurs willen de aard van genderverschillen in de etiologische paden van major
depression verhelderen.
*Tutor toevoeging: wat vooral belangrijk is, zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen,
en wat deze verschillen veroorzaakt (causaliteit)→dus de verschillende factoren en uiting.
Methode: 1057 dizygotische tweeling paren van het tegenovergestelde geslacht namen deel
aan het onderzoek. Er werden twee persoonlijke interviews afgenomen, met op zijn minst 12
maanden tijd er tussen in. In beide interviews werden retrospectieve en prospectieve
beoordelingen van 20 developmentally organized risk factors gemaakt. Ook werd er beide
keren gekeken naar het plaats vinden van major depression in het afgelopen jaar.
3
Leerdoelen
1. Genderverschillen in psychiatrische stoornissen
2. Nieuwe behandelopties voor depressie
3. Categorische indeling in DSM diagnoses
+Checklist: Mindfulness CT voor BD patiënten (Deckersbach)
Genderverschillen in psychiatrische stoornissen
Donoghue et al. (2014) – Cannabis use, gender and age of onset of schizophrenia: Data
from the ÆSOP study
Introductie
Onderzoek rapporteert een consistent genderverschil in de age of onset van schizofrenie,
waarbij mannen gemiddeld 1.63 jaar jonger zijn dan vrouwen wanneer ze de eerste
psychotische symptomen ervaren. Een eerdere age of onset wordt geassocieerd met een
slechtere prognose, waaronder grotere cognitieve en functionele beperking en zwaardere
symptomen etc. Cannabis gebruik komt vaak voor onder mensen die hun eerste psychose
ervaren, met een hogere prevalentie onder mannen dan onder vrouwen. Ook cannabis gebruik
is geassocieerd aan een eerdere age of onset van schizofrenie, waarbij cannabis gebruikers
gemiddeld 2.7 jaar jonger zijn dan niet-gebruikers wanneer ze schizofrenie ontwikkelen. Het
is mogelijk dat cannabis gebruik een confounder is in de relatie tussen age of onset en
geslacht. Dit zou betekenen dat het genderverschil in age of onset voortkomt uit verschillend
cannabis gebruik onder mannen en vrouwen.
Doel: deze studie onderzoek het genderverschil in age of onset van schizofrenie, in een
grootschalig onderzoek naar eerste psychotische episodes. De hypothese wordt getest dat
genderverschillen in age of onset confounded zijn door cannabis gebruik.
Methode: Dit onderzoek vormt een deel van een twee-center epidemiologisch onderzoek
naar eerste psychotische episodes. De participanten bestonden uit 143 individuen met een
diagnose van schizofrenie of schizo-affectieve stoornis, en een age of onset tussen de 16 en
45 jaar. Kaplan-Meier curves en Cox proportional hazards regression zijn gebruikt om de
effecten van cannabis gebruik en geslacht op age of onset van schizofrenie symptomen te
vergelijken.
Resultaten
Cannabis gebruikers hebben een vroegere age of onset van schizofrenie symptomen
dan niet gebruikers.
Er is sprake van een interactie met gender; het genderverschil in age of onset bleek
verminderd in cannabis gebruikers ten opzichte van niet-gebruikers.
Het model waarin cannabis gebruik interacteerde met geslacht was het meest karige
model (?), gevolgd door het model waarin alleen cannabis gebruik was opgenomen.
Het opnemen van andere illegale drugs verbeterde het model niet.
Discussie
1
, Kern bevindingen: Cannabis gebruik blijkt geassocieerd te zijn aan een vroegere age
of onset van schizofrenie. Ook is er sprake van een significante interactie tussen
geslacht en cannabis gebruik, waarbij het genderverschil in age of onset verminderd is
onder cannabis gebruikers.
Associatie tussen cannabis gebruik en een vroegere age of onset: Er zijn
verschillende mogelijke verklaringen voor de associatie tussen cannabis gebruik en de
age of onset van schizofrenie.
o Een eerste mogelijke verklaring is dat leeftijd dient als een confounding
variabel. In dit geval heeft cannabis gebruik geen impact op de age of onset
van schizofrenie, maar komt het gebruik simpelweg meer voor op jongere
leeftijd dan op latere leeftijd. Dit kan echter niet verklaren waarom cannabis
gebruik (en gebruik van andere illegale substanties) vaker voorkomt onder
schizofrene patiënten dan in de algemene populatie.
o Een tweede mogelijke verklaring is reverse causation, of te wel dat mensen
met schizofrene symptomen cannabis gaan gebruiken als zelfmedicatie. Dit
kan de algemene associatie tussen cannabis gebruik en schizofrenie wel
verklaren, maar het is niet helemaal duidelijk hoe dit dan de eerdere age of
onset zou verklaren. Er lijkt dus toch meer bewijs voor de relatie dat cannabis
gebruik zorgt voor schizofrenie (optie 3).
o Een derde mogelijke verklaring is dat cannabis gebruik een causale factor is
in de ontwikkeling van schizofrenie. Dit is een populaire hypothese waar
steeds meer bewijs voor wordt verzameld. Zo is er onder andere gevonden dat
mensen die cannabis gebruiken een significant verhoogd risico lopen om een
psychotische stoornis te ontwikkelen. De relatie lijkt echter wel dosis
afhankelijk te zijn en de leeftijd waarop begonnen wordt met het cannabis
gebruik lijkt geassocieerd te zijn aan de age of onset voor psychose.
Een vroege age of onset van schizofrenie wordt over het algemeen geassocieerd met
een slechter ziekte verloop, denk bijvoorbeeld aan zwaardere symptomen en een
groter risico op terugval. Maar er is bewijs dat stelt dat schizofrene patiënten met
comorbide cannabis gebruik een ander ziekte patroon ervaren. Zo zouden schizofrene
patiënten met comorbide cannabis gebruik betere cognitieve reserves hebben, wat
geassocieerd is met betere functionele uitkomsten en minder neuro-ontwikkelings
markers. Dit zou kunnen komen omdat cannabis gebruik mogelijk het ontwikkelen
van schizofrenie triggert in individuen die anders goede prognostische kenmerken
zouden hebben gehad (zoals hoger IQ, betere functionele kenmerken en minder zware
symptomen). Dit zou betekenen dat cannabis gebruik het ontwikkelen van
schizofrenie versneld in mensen waarbij het anders pas later zou ontwikkelen, of
misschien zelfs wel helemaal niet. Degene die cannabis gebruiken en daarna
schizofrenie ontwikkelen hebben mogelijk een kwetsbaarheid voor cannabis die niet
aanwezig is in de mensen die cannabis gebruiken en geen schizofrenie ontwikkelen.
Interacties tussen cannabis gebruik en geslacht: Er is gevonden dat cannabis
gebruik resulteert in een ongeveer gelijktijdige age of onset van psychotische
2
, symptomen voor zowel vrouwen als mannen. Aangezien het genderverschil in age of
onset verdwijnt, zou dit betekenen dat cannabis gebruik een groter effect heeft op
vrouwen dan op mannen. Mogelijk speelt oestrogeen een neuro beschermende factor
in niet-cannabis gebruikende vrouwen. Dit wordt onderbouwd door bevindingen van
zwaardere symptomen en terugkerende episodes gedurende periodes waarin vrouwen
lagere levels van oestrogeen ervaren (zoals na een bevalling of gedurende de
menopauze). Enkele vroege onderzoeksmodellen stellen dat oestrogeen zorgt voor een
vermindering in de mechanismes van de neurotransmitters dopamine, glutamaat en
serotonine, wat resulteert in anti-psychotische activiteit. Dit heeft geleid tot
experimenten waarbij oestrogeen gebruikt wordt als ondersteuning voor
antipsychotica, maar tot dusver zijn er nog geen positieve resultaten gevonden. Het
komt er in ieder geval op neer dat het gebruik van cannabis (en andere drugs) het
beschermende effect van oestrogeen kan verminderen of zelfs helemaal teniet kan
doen, wat leidt tot een verlaging in de age of onset van vrouwen, tot eenzelfde als in
mannen.
De rol van andere illegale drugs: Gebruik van illegale drugs was geen significante
voorspeller van age of onset van psychotische symptomen.
Conclusie: Cannabis gebruik is geassocieerd met een eerdere age of onset van schizofrenie,
wat niet verklaard wordt door confounding. Ook blijkt dat cannabis gebruik het
genderverschil in de age of onset van schizofrenie verminderd.
Kendler & Gardner (2014) – Sex Differences in the Pathways to Major Depression: A
Study of Opposite-Sex Twin Pairs
Major depression komt consistent vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Studies die dit
genderverschil in de etiologische paden van major depression onderzoeken kijken vrijwel
altijd naar single risico factoren, zoals huwelijksstatus, stressvolle levensgebeurtenissen of
persoonlijkheid, etc. Maar gezien de belangrijke etiologische rol van genetische en omgeving
familiale factoren in major depression, zouden risico factoren die zorgen voor het
genderverschil gefaciliteerd moeten worden door een design die juist controleert voor deze
achtergrond variabelen. Deze studie onderzoekt dan ook de genderverschillen in de
etiologische paden van major depression aan de hand van een breed scala aan risico factoren,
door middel van een co-twin controle design in opposite-sex dizygotic twin pairs.
Doel: De auteurs willen de aard van genderverschillen in de etiologische paden van major
depression verhelderen.
*Tutor toevoeging: wat vooral belangrijk is, zijn de verschillen tussen mannen en vrouwen,
en wat deze verschillen veroorzaakt (causaliteit)→dus de verschillende factoren en uiting.
Methode: 1057 dizygotische tweeling paren van het tegenovergestelde geslacht namen deel
aan het onderzoek. Er werden twee persoonlijke interviews afgenomen, met op zijn minst 12
maanden tijd er tussen in. In beide interviews werden retrospectieve en prospectieve
beoordelingen van 20 developmentally organized risk factors gemaakt. Ook werd er beide
keren gekeken naar het plaats vinden van major depression in het afgelopen jaar.
3
