Ak samenvatting geo globalisering hoofdstuk 1 tm 4
H1 De wereld: een mozaïek van regio’s
1.1 De wereld indelen
In de afgelopen paar jaar is door globalisering tijd en afstand een uitgesloten probleem, door
communicatietechnologie gaat communiceren dus nu snel en gemakkelijk. Hierdoor zijn
mensen vanuit verschillende sociale en culturele achtergronden nauw met elkaar verbonden:
global village. De toenemende vervlechting tussen landen is de globalisering, en te zien aan de
economische relaties, handel, geldstromen of uitwisseling van arbeidskrachten die landen met
elkaar delen.
Niet elk land globaliseert even veel. Nederland bijvoorbeeld heeft veel relaties met andere
landen en globaliseert daarom snel en veel, deze mate van globalisering is terug te vinden in de
globaliseringsindex. Deze index is gebaseerd op het gebied van cultuur, politiek, economie en
vooruitgang. Verschillen in globalisering hebben vaak te maken met de geschiedenis van een
land.
De wereld is te verdelen in cultuurgebieden. Cultuur is een breed element en overlapt daarom
erg. Cultuurelementen zijn bijv.: taal, religie, gewoonten, waarden en normen, kunst en
technologie. De wereld kan wat betreft deze elementen verdeeld worden, maar overlapt dus zeer
en geleidelijk. De belangrijkste overgangen tussen cultuurgebieden zijn:
1. Grensgebied tussen Noord-Amerika en Latijns-Amerika
2. Enkele landen tussen Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika
3. Gebied tussen Europa en voormalig Sovjet-Unie
4. Zone tussen Rusland, Oost-Azië en Zuid-Azië.
Taal en religie spelen in de cultuur dus een erg grote rol, want het is het belangrijkste
communicatiemiddel. Soms zijn de verschillen zo groot dat een lingua franca van toepassing
zal zijn, een derde taal die communiceren mogelijk maakt. Religie drukt een grote stempel op de
normen en waarden van een samenleving. Politiek en religie worden vaak gescheiden, maar
beïnvloeden elkaar op den duur toch.
Politiek is een andere manier om de wereld op in te delen, hierbij kijken we naar politieke macht.
Zo’n 40% van de wereldbevolking heeft geen zeggenschap over eigen leven, in Europa komt dit
eigenlijk niet voor. Het democratische gehalte is met de democratie-index te meten (schaal 0 tot
10). Hierin zijn bijv de volgende kenmerken verwerkt:
1. Houden van vrije verkiezingen
2. Functioneren van de regering
3. Mate waarin bevolking deelneemt aan de politieke besluitvorming
4. Politieke cultuur
5. Omgaan met mensenrechten. (Rechten waar elke wereldburger in principe recht op
heeft)
,Economische ontwikkeling meten we vaak met het bruto binnenlands product. Het bbp is de
waarde van alle goederen en diensten die in het land worden geproduceerd. Om de welvaart te
meten delen we het bbp door het aantal inwoners, maar daarbij wordt wel met het volgende
rekening gehouden:
1. Betrouwbaarheid: cijfers worden op verschillende manieren verzameld en berekend.
2. Ontbreken: in sommige landen wordt niet alles meegenomen in het bbp, mensen die in
de informele sector werken zijn vaak niet geregistreerd.
3. Prijsverschillen tussen landen: in landen waar de prijzen lager zijn is de koopkracht
hoger. Je kan dus meer doen met het geld.
4. Balans: in sommige landen zijn de welvaartsverschillen erg hoog, met een elite rijke
bovenlaag en een erg arme bevolking. Regionale ongelijkheid en sociale ongelijkheid
worden vaak verborgen.
Economische ontwikkelingspeil ook af te leiden uit beroepsbevolking. Vaak worden banen in de
primaire sector uitbetaald met het hoogste loon. De tertiaire sector is in arme landen soms erg
groot vanwege de informele sector.
De bevolkingsspreiding is over de wereld erg onregelmatig. In voordelige of vruchtbare
gebieden bijvoorbeeld is de bevolkingsdichtheid vaak hoger dan in gebieden met ruwe
omstandigheden zoals hoog gelegen of erg droog/koud. Ook woont 50% van de wereldbevolking
in een verstedelijkt gebied, dit kan worden aangegeven door de verstedelijkingsgraad. De
snelheid waarmee het percentage stadsbewoners toeneemt is het verstedelijkingstempo.
1.2 Scheidslijnen in Europa
2015: 738 miljoen inwoners. Het is lastig om de grens tussen Europa en Azië aan te geven,
omdat er geen duidelijke natuur of cultuurgrens is. De vraag is of landen zoals Turkije,
Azerbeidzjan en Georgië bij Europa horen of niet. Door eeuwenlange contacten en migratie
verspreidden de Indo-Europese talen zich over een groot gebied. Taalgroepen zoals; Romaans,
Baltisch-Slavisch, Germaans. Met uitzondering van Hongaars en Fins, die horen niet bij de Indo-
Europese talen. Vanuit een oorspronkelijke cultuurhaard zijn deze talen gaan verspreiden:
di:usie. Het is niet duidelijk of deze haard in Anatolië of in Kurgan ligt.
De staatsindeling van Europa is vaak veranderd. De processen die aan staatkundige
verbrokkeling voorafgaan, zijn erg complex. De volgende factoren spelen hierbij een rol:
1. Geopolitiek: een term die machtsverhoudingen tussen (groepen) landen beschrijft.
Deze machtsverhoudingen veranderen continu, ze zorgen voor afbrokkeling en
samenvoeging. Historisch voorbeeld: verminderde geopolitieke invloed van de Sovjet-
Unie op Oost-Europa. Hedendaags voorbeeld: Rusland probeert zijn invloed in Oekraïne
te behouden, het westen steunt Oekraïne.
2. Culturele verscheidenheid: dit zorgt voor staatkundige (in)stabiliteit. Soms zijn staten
te jong en heeft natievorming (bevorderen samenhang land) nog onvoldoende tijd gehad.
Ook leven veel volkeren naast en door elkaar waardoor de culturele grens onduidelijk
kan zijn of waardoor er culturele verontwaardiging ontstaat en volkeren zich willen
afscheiden. Vb: Catalonië, wilt zich graag van rest van Spanje afscheiden.
, 3. Economische scheidslijn: niet overal inkomen even hoog, soms grote economische
groeiverschillen. Vb: Tsjecho-Slowakije; Slowakije voelde zich economische gezien
achtergesteld.
De EU is het resultaat van een lange periode van blokvorming. Soevereine landen wilden
samen een sterke economische/politieke positie hebben ten opzichte van andere sterk
landen/machtsblokken. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wilden steeds meer Oost-
Europese landen om bv geopolitieke redenen zich aansluiten bij de EU. Tegenwoordig is de EU
het grootste handelsblok ter wereld. Het samenwerkingsverband in de EU richt zich op dingen
zoals: economie, politiek, financiën, migratie en veiligheid. Er zijn ook tegenstanders van de EU
die als eigen land meer macht wilden hebben. Vb: Brexit (2016) en daarna Schotland die
probeert zich af te scheiden van Engeland. Economische blokvorming is veel krachtiger dan
politieke blokvorming, hoe Europa hier mee om moet gaan is nog veel discussie over.
De jaarlijkse bevolkingsgroei is in Europa erg laag, wat past bij continent met een hoog
ontwikkelingspeil. We bevinden ons in de demografische transitie: de overgang van een hoog
geboorte en sterftecijfer naar een laag/stabiel cijfer. Deze transitie is onderverdeeld in 5 fases:
1. Mensen leven vooral van landbouw en ambacht. Het geboorte en sterftecijfer is hoog,
slechte medische-hygiënische situatie, waardoor de bevolking langzaam groeit. Veel
ziektes, hongersnoden en oorlogen-> schommelingen sterftecijfer.
2. Geboortecijfer hoog, sterftecijfer daalt, omdat meer grip op epidemieën, hongersnoden,
belangrijkste doodsoorzaken. Verbeterde drinkwatervoorziening, riolering en sanitaire
voorzieningen. Ook verbeterde huisvesting
3. Daling geboortecijfer, omdat verstedelijking leidt tot afname kerkelijke en sociale invloed
op gezinsgrootte. Huizen vaak erg klein en opvoeding duurder. Vruchtbaarheid daalt,
sterftecijfer ook vanwege vermindering kindersterfte.
4. Geboorte en sterftecijfer laag, vruchtbaarheid laag en klein aandeel jonge vrouwen (15-
45 jaar).
5. Vergrijzing zorgt voor laag geboortecijfer, gevolg sterfteoverschot.
Demografische transitie begon al tijdens industriële revolutie. Natuurlijke bevolkingsgroei nam
toen eerst toe, ontwikkelingspeil heeft er nu voor geringe natuurlijke bevolkingsgroei gezorgd->
sterfteoverschot.
Groei of krimp van totale bevolking ook belangrijk, emigratie/ immigratie. Vb: veel Oost-Europese
landen krimpen doordat veel inwoners emigreren naar het westen.
Demografische druk: drukt de productieve bevolking in percentage uit. Jonger dan 20 of ouder
dan 65-> niet actief. Demografische druk neemt in Europa toe door vergrijzing en ontgroening.
H1 De wereld: een mozaïek van regio’s
1.1 De wereld indelen
In de afgelopen paar jaar is door globalisering tijd en afstand een uitgesloten probleem, door
communicatietechnologie gaat communiceren dus nu snel en gemakkelijk. Hierdoor zijn
mensen vanuit verschillende sociale en culturele achtergronden nauw met elkaar verbonden:
global village. De toenemende vervlechting tussen landen is de globalisering, en te zien aan de
economische relaties, handel, geldstromen of uitwisseling van arbeidskrachten die landen met
elkaar delen.
Niet elk land globaliseert even veel. Nederland bijvoorbeeld heeft veel relaties met andere
landen en globaliseert daarom snel en veel, deze mate van globalisering is terug te vinden in de
globaliseringsindex. Deze index is gebaseerd op het gebied van cultuur, politiek, economie en
vooruitgang. Verschillen in globalisering hebben vaak te maken met de geschiedenis van een
land.
De wereld is te verdelen in cultuurgebieden. Cultuur is een breed element en overlapt daarom
erg. Cultuurelementen zijn bijv.: taal, religie, gewoonten, waarden en normen, kunst en
technologie. De wereld kan wat betreft deze elementen verdeeld worden, maar overlapt dus zeer
en geleidelijk. De belangrijkste overgangen tussen cultuurgebieden zijn:
1. Grensgebied tussen Noord-Amerika en Latijns-Amerika
2. Enkele landen tussen Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika
3. Gebied tussen Europa en voormalig Sovjet-Unie
4. Zone tussen Rusland, Oost-Azië en Zuid-Azië.
Taal en religie spelen in de cultuur dus een erg grote rol, want het is het belangrijkste
communicatiemiddel. Soms zijn de verschillen zo groot dat een lingua franca van toepassing
zal zijn, een derde taal die communiceren mogelijk maakt. Religie drukt een grote stempel op de
normen en waarden van een samenleving. Politiek en religie worden vaak gescheiden, maar
beïnvloeden elkaar op den duur toch.
Politiek is een andere manier om de wereld op in te delen, hierbij kijken we naar politieke macht.
Zo’n 40% van de wereldbevolking heeft geen zeggenschap over eigen leven, in Europa komt dit
eigenlijk niet voor. Het democratische gehalte is met de democratie-index te meten (schaal 0 tot
10). Hierin zijn bijv de volgende kenmerken verwerkt:
1. Houden van vrije verkiezingen
2. Functioneren van de regering
3. Mate waarin bevolking deelneemt aan de politieke besluitvorming
4. Politieke cultuur
5. Omgaan met mensenrechten. (Rechten waar elke wereldburger in principe recht op
heeft)
,Economische ontwikkeling meten we vaak met het bruto binnenlands product. Het bbp is de
waarde van alle goederen en diensten die in het land worden geproduceerd. Om de welvaart te
meten delen we het bbp door het aantal inwoners, maar daarbij wordt wel met het volgende
rekening gehouden:
1. Betrouwbaarheid: cijfers worden op verschillende manieren verzameld en berekend.
2. Ontbreken: in sommige landen wordt niet alles meegenomen in het bbp, mensen die in
de informele sector werken zijn vaak niet geregistreerd.
3. Prijsverschillen tussen landen: in landen waar de prijzen lager zijn is de koopkracht
hoger. Je kan dus meer doen met het geld.
4. Balans: in sommige landen zijn de welvaartsverschillen erg hoog, met een elite rijke
bovenlaag en een erg arme bevolking. Regionale ongelijkheid en sociale ongelijkheid
worden vaak verborgen.
Economische ontwikkelingspeil ook af te leiden uit beroepsbevolking. Vaak worden banen in de
primaire sector uitbetaald met het hoogste loon. De tertiaire sector is in arme landen soms erg
groot vanwege de informele sector.
De bevolkingsspreiding is over de wereld erg onregelmatig. In voordelige of vruchtbare
gebieden bijvoorbeeld is de bevolkingsdichtheid vaak hoger dan in gebieden met ruwe
omstandigheden zoals hoog gelegen of erg droog/koud. Ook woont 50% van de wereldbevolking
in een verstedelijkt gebied, dit kan worden aangegeven door de verstedelijkingsgraad. De
snelheid waarmee het percentage stadsbewoners toeneemt is het verstedelijkingstempo.
1.2 Scheidslijnen in Europa
2015: 738 miljoen inwoners. Het is lastig om de grens tussen Europa en Azië aan te geven,
omdat er geen duidelijke natuur of cultuurgrens is. De vraag is of landen zoals Turkije,
Azerbeidzjan en Georgië bij Europa horen of niet. Door eeuwenlange contacten en migratie
verspreidden de Indo-Europese talen zich over een groot gebied. Taalgroepen zoals; Romaans,
Baltisch-Slavisch, Germaans. Met uitzondering van Hongaars en Fins, die horen niet bij de Indo-
Europese talen. Vanuit een oorspronkelijke cultuurhaard zijn deze talen gaan verspreiden:
di:usie. Het is niet duidelijk of deze haard in Anatolië of in Kurgan ligt.
De staatsindeling van Europa is vaak veranderd. De processen die aan staatkundige
verbrokkeling voorafgaan, zijn erg complex. De volgende factoren spelen hierbij een rol:
1. Geopolitiek: een term die machtsverhoudingen tussen (groepen) landen beschrijft.
Deze machtsverhoudingen veranderen continu, ze zorgen voor afbrokkeling en
samenvoeging. Historisch voorbeeld: verminderde geopolitieke invloed van de Sovjet-
Unie op Oost-Europa. Hedendaags voorbeeld: Rusland probeert zijn invloed in Oekraïne
te behouden, het westen steunt Oekraïne.
2. Culturele verscheidenheid: dit zorgt voor staatkundige (in)stabiliteit. Soms zijn staten
te jong en heeft natievorming (bevorderen samenhang land) nog onvoldoende tijd gehad.
Ook leven veel volkeren naast en door elkaar waardoor de culturele grens onduidelijk
kan zijn of waardoor er culturele verontwaardiging ontstaat en volkeren zich willen
afscheiden. Vb: Catalonië, wilt zich graag van rest van Spanje afscheiden.
, 3. Economische scheidslijn: niet overal inkomen even hoog, soms grote economische
groeiverschillen. Vb: Tsjecho-Slowakije; Slowakije voelde zich economische gezien
achtergesteld.
De EU is het resultaat van een lange periode van blokvorming. Soevereine landen wilden
samen een sterke economische/politieke positie hebben ten opzichte van andere sterk
landen/machtsblokken. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie wilden steeds meer Oost-
Europese landen om bv geopolitieke redenen zich aansluiten bij de EU. Tegenwoordig is de EU
het grootste handelsblok ter wereld. Het samenwerkingsverband in de EU richt zich op dingen
zoals: economie, politiek, financiën, migratie en veiligheid. Er zijn ook tegenstanders van de EU
die als eigen land meer macht wilden hebben. Vb: Brexit (2016) en daarna Schotland die
probeert zich af te scheiden van Engeland. Economische blokvorming is veel krachtiger dan
politieke blokvorming, hoe Europa hier mee om moet gaan is nog veel discussie over.
De jaarlijkse bevolkingsgroei is in Europa erg laag, wat past bij continent met een hoog
ontwikkelingspeil. We bevinden ons in de demografische transitie: de overgang van een hoog
geboorte en sterftecijfer naar een laag/stabiel cijfer. Deze transitie is onderverdeeld in 5 fases:
1. Mensen leven vooral van landbouw en ambacht. Het geboorte en sterftecijfer is hoog,
slechte medische-hygiënische situatie, waardoor de bevolking langzaam groeit. Veel
ziektes, hongersnoden en oorlogen-> schommelingen sterftecijfer.
2. Geboortecijfer hoog, sterftecijfer daalt, omdat meer grip op epidemieën, hongersnoden,
belangrijkste doodsoorzaken. Verbeterde drinkwatervoorziening, riolering en sanitaire
voorzieningen. Ook verbeterde huisvesting
3. Daling geboortecijfer, omdat verstedelijking leidt tot afname kerkelijke en sociale invloed
op gezinsgrootte. Huizen vaak erg klein en opvoeding duurder. Vruchtbaarheid daalt,
sterftecijfer ook vanwege vermindering kindersterfte.
4. Geboorte en sterftecijfer laag, vruchtbaarheid laag en klein aandeel jonge vrouwen (15-
45 jaar).
5. Vergrijzing zorgt voor laag geboortecijfer, gevolg sterfteoverschot.
Demografische transitie begon al tijdens industriële revolutie. Natuurlijke bevolkingsgroei nam
toen eerst toe, ontwikkelingspeil heeft er nu voor geringe natuurlijke bevolkingsgroei gezorgd->
sterfteoverschot.
Groei of krimp van totale bevolking ook belangrijk, emigratie/ immigratie. Vb: veel Oost-Europese
landen krimpen doordat veel inwoners emigreren naar het westen.
Demografische druk: drukt de productieve bevolking in percentage uit. Jonger dan 20 of ouder
dan 65-> niet actief. Demografische druk neemt in Europa toe door vergrijzing en ontgroening.
