Psychologie een inleiding Toegepaste psychologie (Pierson-Zimbardo) duaal – Hogeschool Leiden
Leerjaar 1
Hoofdstuk 1
Psychologie Wetenschap van gedrag en mentale processen
Wat is psychologie Psychologie is de wetenschap van gedrag en geestelijke processen,
die uit vele -dikwijls- tegenstrijdige tradities ontstaan. (psyche =
geest -ologie = op het gebied van studie)
Interne geestelijke processen zijn indirect waarneembaar en externe
processen zijn waarneembaar.
Ethiek Je mag je onderzoek niet misbruiken voor iets anders.
Specialisaties van psychologen - Arbeid- en organisatie psychologen (selecties bij
werkgevers)
- Sportpsychologen (proberen het uiterste uit mensen te
halen)
- School psychologen (schoolkinderen)
- Klinisch psychologen (ondersteunende rol, geven therapie)
- Forensisch psychologen (criminaliteit)
3 soorten psychologen 1. Experimentele psycholoog (doet onderzoek naar
elementaire psychologische processen
2. Docent psycholoog (psycholoog met als primaire taak het
geven van onderwijs op school
3. Toegepast psycholoog (psycholoog die door experimenteel
psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van
mensen op te lossen)
Psychiatrie Medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling
van mentale stoornissen
Pseudopsychiatrie Niet onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
Wat is kritisch denken 1. Wat is de bron;
2. Is de bewering redelijk of extreem;
3. Wat is het bewijsmateriaal;
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias;
5. Worden veel voorkomende fouten vermeden1;
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende
standpunten nodig.
Anekdotisch bewijsmateriaal Getuigenissen die ervaringen van iemand of enkele personen
schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden
aangezien (3)
Bias Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie,
meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden (4)
Emotionele bias De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens in plaats van op een rationele analyse van
bewijsmateriaal (4)
1
Gezond verstand
,Fionfirmation bias Bevestigingsbias. De neiging om informatie die niet bij je opvattingen
aansluit te negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan
informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent
6 belangrijkste perspectieven Idee van Rene Descrates: scheiding tussen de spirituele geest en
psychologie het fysieke lichaam. (rationalisme – denken is het enige middel om
aan wetenschap en filosofie te doen)
1. Biologische perspectief Psychologisch perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het
functioneren van genen, de hersenen, het zenuwstelsel en het
hormoonstelsel.
1. Neurowetenschap: vakgebied wat zich richt op begrip van
hoe hersenen, gedachten, gevoelens, motieven,
bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen
creëren.
2. Evolutionaire psychologie: relatief nieuw specialisme in
de psychologie dat gedrag en mentale processen
beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan
overleving en voortplanting. (Charles Darwin – survival of
the fittist)
2. Cognitief perspectief Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de
nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie
en denken als vormen van informatieverwerking. Voortgekomen uit
Structurisme en Functionalisme. (Wilhelm Wundt – Introspectie –
Beschrijving van je eigen innerlijke bewuste ervaringen)
Structuralisme Historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren
van de geest en de gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten
zochten de elementen van de bewuste ervaring.
Functionalisme Historische stroming binnen de psychologie die meende dat de
psychische processen het beste begrepen kunnen worden in het
licht van hun adaptieve nut en functie. (Wiliam James)
3. Behavioristisch perspectief Een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen
zoekt in stimuli vanuit de omgeving, in plaats van in innerlijke
mentale processen. Richt zich op objectieve wetenschap en
observeerbaar gedrag.
Behaviorisme Een historische school die ernaar streefde om de psychologie een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte en
niet op mentale processen.
4. Gehele persoon De persoonlijkheid en geestelijke stoornissen ontstaan voornamelijk
uit processen in de onderbewuste geest en niet in het bewustzijn.
- Psychodynamische psychologie: een benadering die de
nadruk legt op het begrijpen van het menselijk functioneren
in termen van onbewuste behoeften, verlangens,
herinneringen en conflicten.
Psychoanalyse: een benadering van de psychologie die is
gebaseerd op veronderstellingen van FREUD, die de
nadruk legt op onbewuste processen.
- Humanistische psychologie: een klinische benadering die
de nadruk legt op mogelijkheden, groei, potentie en vrije
wil van de mens.
- Psychologie van karaktertrekken en temperament: Een
psychologisch perspectief dat gedrag en persoonlijkheid
ziet als de producten van fundamentele psychologische
kenmerken.
, 5. Ontwikkelingsperspectief Onderscheidt zich doordat de nadruk ligt op erfelijkheid en
omgeving en voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens
de levensloop. Nuture (behavioristisch) en Nature (biologisch)
komen hier samen
6. Sociocultureel perspectief Legt de nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren
en een cultureel perspectief
Crosscultureel psycholoog Een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de
manieren waarop psychologische processen verschillen tussen
mensen van verschillende culturen
Holisme Visie die totaliteit altijd belangrijk vindt.
Hoe vergaren psychologen Wetenschappelijke methode: een uit 4 stappen bestaande procedure
nieuwe kennis voor empirisch onderzoek van een hypothese, waarbij de
omstandigheden zo zijn gekozen dat de vooroordelen en subjectieve
oordelen worden uitgesloten.
1. Hypothese opstellen:
- Voorspelling van de uitkomst van een wetenschappelijk
onderzoek; een bewering over de relatie tussen variabelen2 in
, een onderzoek3.
2. Objectieve data verzamelen:
- Data: informatie die door een onderzoeker zijn verzameld en
gebruikt worden om een hypothese te toetsen
- Experimentele conditie: omstandigheden waaraan de leden
van de experimentele groep tijdens de speciale behandeling
worden blootgesteld
- Experimentele groep4: proefpersonen die worden
blootgesteld aan de speciale behandeling die men onderzoekt
- Controlegroep5: proefpersonen die worden gebruikt als
vergelijkingsmateriaal naast de experimentele groep -> krijgt
niet de speciale behandeling
- Fiontrole groep: groep waar je niets bij verandert (groep mag
niet weten dat de experimentele groep iets anders heeft
gekregen en liever ook niet andersom
- Onafhankelijke variabele6: variabele die zo wordt genoemd
omdat de onderzoeker hem onafhankelijk van alle andere,
zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden kan
manipuleren
- Afhankelijke variabele7: de variabele die wordt gemeten of
geobserveerd. Binnen een experiment wordt de afhankelijke
variabele door het manipuleren van de onafhankelijke
variabele beïnvloed. De eventuele variatie in de waarde van
de afhankelijke variabele is het effect waarin de onderzoeker
geïnteresseerd is.
- Randomisering: indeling volgens toeval
3. De resultaten (fidata) analyseren en de hypothese
accepteren of verwerpen:
- Significant: een statische term die aangeeft dat het
waarschijnlijk is dat het waargenomen effect niet door toeval is
ontstaan, maar door de onafhankelijke variabele te
veranderen.
4. De resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren:
- Repliceren: een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of
dezelfde resultaten worden verkregen. Om bias uit te sluiten
wordt replicatie vaak gedaan door iemand anders dan de
onderzoeker die het oorspronkelijke onderzoek uitvoerde.
Empirisch onderzoek - Onderzoek benadering waarbij de gegevens worden
verzameld door middel van objectieve informatie uit eerste
hand, gebaseerd op sensorische ervaring en observatie.
- Toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.
Operationele definitie Objectieve beschrijving van een concept dat bij een wetenschappelijk
onderzoek hoort. Operationele definities kunnen concepten die worden
bestudeerd herformuleren in gedragsmatige termen. (angst kan
bijvoorbeeld operationeel gedefinieerd als ‘zich van een stimulus af
bewegen) Operationele definities zijn ook exacte omschrijvingen van de
manier waarop een experiment moet worden uitgevoerd waarop
belangrijke variabelen moeten worden gemeten (aantrekkingskracht
kan bijvoorbeeld worden gemeten door hoelang iemand naar een ander
kijkt).
2
Element dat van invloed is op hetgeen onderzocht wordt (geformuleerd in de
onderzoeksvraag/hypothese)
3
Bijv: Kinderen worden rustig van klassieke muziek
4
Bijv: klassieke muziek
5
Bij: andere muziek
6
Bijv: klassieke muziek
7
Bijv: rustig
Leerjaar 1
Hoofdstuk 1
Psychologie Wetenschap van gedrag en mentale processen
Wat is psychologie Psychologie is de wetenschap van gedrag en geestelijke processen,
die uit vele -dikwijls- tegenstrijdige tradities ontstaan. (psyche =
geest -ologie = op het gebied van studie)
Interne geestelijke processen zijn indirect waarneembaar en externe
processen zijn waarneembaar.
Ethiek Je mag je onderzoek niet misbruiken voor iets anders.
Specialisaties van psychologen - Arbeid- en organisatie psychologen (selecties bij
werkgevers)
- Sportpsychologen (proberen het uiterste uit mensen te
halen)
- School psychologen (schoolkinderen)
- Klinisch psychologen (ondersteunende rol, geven therapie)
- Forensisch psychologen (criminaliteit)
3 soorten psychologen 1. Experimentele psycholoog (doet onderzoek naar
elementaire psychologische processen
2. Docent psycholoog (psycholoog met als primaire taak het
geven van onderwijs op school
3. Toegepast psycholoog (psycholoog die door experimenteel
psychologen vergaarde kennis gebruikt om problemen van
mensen op te lossen)
Psychiatrie Medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling
van mentale stoornissen
Pseudopsychiatrie Niet onderbouwde psychologische aannamen die als
wetenschappelijke waarheden worden gepresenteerd.
Wat is kritisch denken 1. Wat is de bron;
2. Is de bewering redelijk of extreem;
3. Wat is het bewijsmateriaal;
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias;
5. Worden veel voorkomende fouten vermeden1;
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende
standpunten nodig.
Anekdotisch bewijsmateriaal Getuigenissen die ervaringen van iemand of enkele personen
schetsen, maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden
aangezien (3)
Bias Een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie,
meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden (4)
Emotionele bias De neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en
gevoelens in plaats van op een rationele analyse van
bewijsmateriaal (4)
1
Gezond verstand
,Fionfirmation bias Bevestigingsbias. De neiging om informatie die niet bij je opvattingen
aansluit te negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan
informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent
6 belangrijkste perspectieven Idee van Rene Descrates: scheiding tussen de spirituele geest en
psychologie het fysieke lichaam. (rationalisme – denken is het enige middel om
aan wetenschap en filosofie te doen)
1. Biologische perspectief Psychologisch perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in het
functioneren van genen, de hersenen, het zenuwstelsel en het
hormoonstelsel.
1. Neurowetenschap: vakgebied wat zich richt op begrip van
hoe hersenen, gedachten, gevoelens, motieven,
bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen
creëren.
2. Evolutionaire psychologie: relatief nieuw specialisme in
de psychologie dat gedrag en mentale processen
beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan
overleving en voortplanting. (Charles Darwin – survival of
the fittist)
2. Cognitief perspectief Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de
nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie
en denken als vormen van informatieverwerking. Voortgekomen uit
Structurisme en Functionalisme. (Wilhelm Wundt – Introspectie –
Beschrijving van je eigen innerlijke bewuste ervaringen)
Structuralisme Historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren
van de geest en de gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten
zochten de elementen van de bewuste ervaring.
Functionalisme Historische stroming binnen de psychologie die meende dat de
psychische processen het beste begrepen kunnen worden in het
licht van hun adaptieve nut en functie. (Wiliam James)
3. Behavioristisch perspectief Een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen
zoekt in stimuli vanuit de omgeving, in plaats van in innerlijke
mentale processen. Richt zich op objectieve wetenschap en
observeerbaar gedrag.
Behaviorisme Een historische school die ernaar streefde om de psychologie een
objectieve wetenschap te maken die zich alleen op gedrag richtte en
niet op mentale processen.
4. Gehele persoon De persoonlijkheid en geestelijke stoornissen ontstaan voornamelijk
uit processen in de onderbewuste geest en niet in het bewustzijn.
- Psychodynamische psychologie: een benadering die de
nadruk legt op het begrijpen van het menselijk functioneren
in termen van onbewuste behoeften, verlangens,
herinneringen en conflicten.
Psychoanalyse: een benadering van de psychologie die is
gebaseerd op veronderstellingen van FREUD, die de
nadruk legt op onbewuste processen.
- Humanistische psychologie: een klinische benadering die
de nadruk legt op mogelijkheden, groei, potentie en vrije
wil van de mens.
- Psychologie van karaktertrekken en temperament: Een
psychologisch perspectief dat gedrag en persoonlijkheid
ziet als de producten van fundamentele psychologische
kenmerken.
, 5. Ontwikkelingsperspectief Onderscheidt zich doordat de nadruk ligt op erfelijkheid en
omgeving en voorspelbare veranderingen die zich voordoen tijdens
de levensloop. Nuture (behavioristisch) en Nature (biologisch)
komen hier samen
6. Sociocultureel perspectief Legt de nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal leren
en een cultureel perspectief
Crosscultureel psycholoog Een psycholoog die werkt in dit specialisme is geïnteresseerd in de
manieren waarop psychologische processen verschillen tussen
mensen van verschillende culturen
Holisme Visie die totaliteit altijd belangrijk vindt.
Hoe vergaren psychologen Wetenschappelijke methode: een uit 4 stappen bestaande procedure
nieuwe kennis voor empirisch onderzoek van een hypothese, waarbij de
omstandigheden zo zijn gekozen dat de vooroordelen en subjectieve
oordelen worden uitgesloten.
1. Hypothese opstellen:
- Voorspelling van de uitkomst van een wetenschappelijk
onderzoek; een bewering over de relatie tussen variabelen2 in
, een onderzoek3.
2. Objectieve data verzamelen:
- Data: informatie die door een onderzoeker zijn verzameld en
gebruikt worden om een hypothese te toetsen
- Experimentele conditie: omstandigheden waaraan de leden
van de experimentele groep tijdens de speciale behandeling
worden blootgesteld
- Experimentele groep4: proefpersonen die worden
blootgesteld aan de speciale behandeling die men onderzoekt
- Controlegroep5: proefpersonen die worden gebruikt als
vergelijkingsmateriaal naast de experimentele groep -> krijgt
niet de speciale behandeling
- Fiontrole groep: groep waar je niets bij verandert (groep mag
niet weten dat de experimentele groep iets anders heeft
gekregen en liever ook niet andersom
- Onafhankelijke variabele6: variabele die zo wordt genoemd
omdat de onderzoeker hem onafhankelijk van alle andere,
zorgvuldig gecontroleerde experimentele omstandigheden kan
manipuleren
- Afhankelijke variabele7: de variabele die wordt gemeten of
geobserveerd. Binnen een experiment wordt de afhankelijke
variabele door het manipuleren van de onafhankelijke
variabele beïnvloed. De eventuele variatie in de waarde van
de afhankelijke variabele is het effect waarin de onderzoeker
geïnteresseerd is.
- Randomisering: indeling volgens toeval
3. De resultaten (fidata) analyseren en de hypothese
accepteren of verwerpen:
- Significant: een statische term die aangeeft dat het
waarschijnlijk is dat het waargenomen effect niet door toeval is
ontstaan, maar door de onafhankelijke variabele te
veranderen.
4. De resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren:
- Repliceren: een onderzoek opnieuw uitvoeren om te zien of
dezelfde resultaten worden verkregen. Om bias uit te sluiten
wordt replicatie vaak gedaan door iemand anders dan de
onderzoeker die het oorspronkelijke onderzoek uitvoerde.
Empirisch onderzoek - Onderzoek benadering waarbij de gegevens worden
verzameld door middel van objectieve informatie uit eerste
hand, gebaseerd op sensorische ervaring en observatie.
- Toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.
Operationele definitie Objectieve beschrijving van een concept dat bij een wetenschappelijk
onderzoek hoort. Operationele definities kunnen concepten die worden
bestudeerd herformuleren in gedragsmatige termen. (angst kan
bijvoorbeeld operationeel gedefinieerd als ‘zich van een stimulus af
bewegen) Operationele definities zijn ook exacte omschrijvingen van de
manier waarop een experiment moet worden uitgevoerd waarop
belangrijke variabelen moeten worden gemeten (aantrekkingskracht
kan bijvoorbeeld worden gemeten door hoelang iemand naar een ander
kijkt).
2
Element dat van invloed is op hetgeen onderzocht wordt (geformuleerd in de
onderzoeksvraag/hypothese)
3
Bijv: Kinderen worden rustig van klassieke muziek
4
Bijv: klassieke muziek
5
Bij: andere muziek
6
Bijv: klassieke muziek
7
Bijv: rustig
