Samenvatting strafrecht
Causaliteit is een relatie tussen oorzaak en gevolg, dit noem je ook een causaal verband. (Is ontstaan
door jurisprudentie) Dit is meestal van belang bij matteriele delicten, (delicten waarbij het gevolg
strafbaar is zoals het onopzettelijk doden van iemand, formele delicten staan wel in de wet
beschreven) en het gevolg van gekwalificeerde delicten (straf verzwarende straffen, zoals
mishandeling waarna het gevolg is dat slachtoffer is overleden). Het bepalen van de causaliteit is
simpelweg een ja of nee vraag (of het gevolg door de oorzaak komt) bij een delict dat er iemand
wordt neergestoken wordt het lichaam onderzocht door een patholoog om uit te sluiten of er geen
andere dingen in het spel zijn. Soms zijn de zaken wat anders bijvoorbeeld iemand die op de grond
wordt geduwd en hij overlijdt aan een hartaanval, deze gebeurtenis is had een invloed op gevolgen
van de gebeurtenis, de dood van de man komen niet door de handelingen van de dader, want als het
slachtoffer gezond was zou hij niet overlijden. Zo zie je dat het niet altijd makkelijk is om een
oorzakelijk verband vast te stellen. Causaliteit staat niet in de wet.
Er zijn 4 causaliteittheorieën:
Leer van conditio sine qua non: als er een schakel ontbreekt kan er niet iets aangemerkt
worden, nadeel ervan is dat je eindeloos terug kunt redeneren. (bvb als iemand je neer
steekt kon dit voorkomen worden want als je terug gaat redeneren moesten zijn ouders het
kind niet krijgen)
Causa-proximaleer: hier wordt er uitgegaan van de dichts bijliggende schakel, dit kan
problemen opleveren bij een wat langere reeds van gebeurtenissen. (bvb stel je wordt
aangereden en je overlijdt na een tijdje in het ziekenhuis aan iets dan kijken ze naar het
laatste schakel en dit is dat je in het ziekenhuis ligt, dit is het nadeel ervan)
Voorzienbaarheidsleer: nadruk ligt op de handeling waardoor het gevolg door ervaringsregels
logisch is dat het door die handeling komt nadeel hiervan is dat dat je toch de schuld krijgt
ook al krijgt het slachtoffer een ongeluk onderweg naar het ziekenhuis of overlijdt hij door
een longembolie.
Leer van de redelijke toerekening: deze leer wordt er nu gebruik in Nederland, je kijkt terug
naar wat er is gebeurd en of deze schade komt door de strafbare handeling. Maar het staat
open wanneer de schuld redelijk (logisch) te noemen is. (Stel iemand heeft steekwonden in
zijn long en wordt geopereerd en de dokter zegt dat er medische behandelingen nodig zijn
voor de infectie om het niet te verergeren, en het slachtoffer wilt dit niet dan is de causaal
keten verbroken dit betekend dat de gevolgen de dader niet worden toegerekend. (Omdat
het slachtoffer de dood kon voorkomen door zich wel te laten behandelen.
Hoofstuk 3
Een goed van een ander kapot te maken is alleen strafbaar als je dit expres doet, dit staat in art. 350
Sr. “hij die opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort,
vernielt, beschadigt, onbruikbaar maakt of wegmaakt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten
hoogste twee jaren of een geldboete van de vierde categorie. Door de bestandsdeel opzettelijk is dit
dus alleen als het met opzet is. Per ongeluk gebruiken we niet in het strafrecht, hiervoor gebruiken
we culpoos (culpa) dit betekend schuld en hiermee wordt bedoeld, niet opzettelijke en onvoorzichtig
handelen. In sommige gevallen bestaat de strafbaarheid alleen als er opzettelijk is gehandeld, bvb
eenvoudige vernieling. In een ander geval kan culpoos wel een strafbaar feit opleveren bvb art. 307 Sr
,dood door schuld: “hij aan wiens schuld de dood van een ander te wijten is, wordt gestraft met …” dit
is dus niet willens en wetens, dit is een geprivilegieerde straf op art. 287 Sr: “hij die opzettelijk een
ander van het leven berooft, wordt gestraft met …”
Subjectieve delictsbestanden: als opzet of schuld (culpa) in de delictsomschrijving is opgenomen, het
is noodzakelijk om te weten met welke intentie de dader heeft gehandeld. Als de dader verweten
wordt (in de tenlastelegging) dat hij een doodslag heeft gepleegd dan zal er moeten bewezen worden
dat hij heeft gehandeld met opzet op de dood. Als er dood door schuld wordt verweten dan moet er
bewezen worden dat de dader onvoorzichtig is geweest.
Opzet
Opzettelijk handelen is dus willens (doel wat dader voor het oog heeft) en wetens (kennis van dader
op dat moment) handelen, de dader weet waarmee hij bezig is dus er is een bedoeling dat dit
ging/gaat gebeuren. Er zijn graduele verschillen voor opzetdelicten, het maakt ook niet uit met welke
graad van opzet er is gehandeld, de lichtste vorm is nog steeds opzet en levert het voor de wet nog
steeds opzet op.
Verschillende graden van opzet:
Opzet met bedoeling: de hoogste vorm van opzet je had de bedoeling om dit willens en
wetens te doen. Bvb art. 310 Sr “diefstal met als oogmerk om het zichzelf toe te eigenen” of
art. 317 Sr afpersing met het oogmerk wederrechtelijkheid” (waarde verkrijgen door dwang
of dreiging)
Voorwaardelijke opzet: opzet is er niet alleen om een bepaalde handeling te verrichten maar
het kan ook komen doordat ze zo gericht zijn op hun primair doel dat ze andere aannemelijke
kansen riskeren de synoniemen hiervoor zijn opzet met mogelijkheid bewustzijn en kansopzet
(dus je riskeert het) (bvb je rijdt met je vriendin maar je rijdt zo hard dat het gevaarlijk wordt
dus je zegt er iets van en je vriendin antwoord met “het leven is saai zonder risico’s” na 2
minuten veroorzaakt zij een dodelijk ongeluk waardoor ze een andere bestuurder van het
leven berooft) hier is er geen sprake meer van een ongeluk en is het met opzet want je wist
het gevolg ervan.
Een voorbeeld hiervan is het Cicero-arrest: hier gaf de Hoge Raad voor het eerste keer een
regel aan voor voorwaardelijk opzet. De toneelvereniging Cicero voerde een toneelstuk op, bij
de bestuurders van de vereniging ontstond onzekerheid of er wel iets was voldaan aan
bepaalde auteursrechtelijke voorwaarde. En dit klopte volgens de auteurswet, de Hoge Raad
zegt dat als voor de bestuurders niet duidelijk is of hun het mogen opvoeren en als ze het dan
toch doen er inbreuk kan worden gemaakt op het auteursrecht van een ander.
Nog een voorbeeld is het arrest Aanmerkelijke kans: een verdachte wordt in een zaak gevolgd
voor het opzettelijk smokkelen van heroïne, strafbaar feit Opiumwet. De man beroept zich op
het ontbreken van opzet, hij vloog terug met twee nieuwe koffers die zijn geleend van een
vriend (die voorzien waren van dubbele bodems, bekende methode om te smokkelen) na
onderzoek is gebleken dat de verdachte zich volgens de Hoge Raad willens en wetens heeft
blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat in de koffers heroïne werd verborgen. Daardoor is
er voorwaardelijke opzet.
Nog een voorbeeld is het arrest HIV1: hierin is overwogen dat de bepaling van de
aanmerkelijke en de kans afhankelijk is van de aard van de gedaging. De specifieke
omstandigheden van de zaak zijn van grote betekenis, als iemand bvb een bom laat
, ontploffen in een lege straat is de kans op doden kleiner dan wanneer dit in een drukke straat
gebeurd, het gaat om de kans is om te gebeuren. Hierbij is empirisch onderzoek van belang
(onderzoek waarbij gegevens worden verzameld door observatie) daardoor kan er uit
onderzoek komen hoe groot de kans is dat iemand HIV-besmet raakt wanneer deze seks heeft
met een HIV-partner. Vaak zijn niet alle gegevens beschikbaar dus zou de rechter zich moeten
baseren op feiten van algemene bekendheid (kans dat iemand door kogel door zijn hoofd
overlijdt) bij de bepaling van de aanmerkelijkheid is niet van belang hoe ernstig de gevolgen
van de gedraging zijn. Aanmerkelijk belang is alstig te bepalen van de kans.
Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn: de dader had geen bepaald doel voor ogen maar hij
weet dat het noodzakelijk is en niet primair beoogd, daardoor roept hij gevolgen in het leven.
Bvb een reder verbergt een bom aan boord van een schip, de bom is ingesteld om te
ontploffen als die midden op de zee is, hij doet dit om een verzekering te krijgen want de
boot is dan kapot. Het is onvermijdelijk dat de mensen dood gaan die op aan boord zijn. Hij
wilt een verzekering dus het doden van de mensen aan boord is niet met het oogmerk om ze
te doden. Je wist dat dit ging gebeuren
In de meeste opzetdelicten staat het woord opzettelijk in de delictsomschrijving, bijvoorbeeld bij
doodslag art. 287 Sr. of bij het delict “smaad” art. 261 Sr (iemand vals beschuldigen) er kan ook in de
delictsomschrijving een ander synoniem voor opzettelijk staan dit is “wetende dat”, “wist” of
“oogmerk”.
Mishandeling (art. 310 Sr) is een opzetdelict, het woord opzet komt bij het woord mishandeling in, dit
noem je ingeblikt opzet, opruien en verzetten dit betekent eigenlijk dat het logisch is dat het met
opzet gebeurd. Er bestaat geen algemene regel waaruit blijkt dat opzet wel of niet ingelezen kan
worden in de bestandsdeel, je komt er achter door kennis te nemen van literatuur, jurisprudentie en
wetsgeschiedenis.
Bij opzetdelicten kan je je afvragen op welke delictsbestandsdelen het delict betrekking heeft, als
hoofdregel geldt dat alle delictsbestandsdelen die volgen na het woord “opzettelijk” worden
beïnvloedt. Bij het delict smaad moet dus, gezien de tekst van de wet moet iemand bewust
handelingen hebben ondernomen met de bedoeling de reputatie of het aanzien van een ander te
schaden. Een element voor het bestandsdeel “opzettelijk” worden niet beïnvloed door de opzettelijke
daad zelf. (Dus eigenlijk wat voor het opzettelijke is gebeurd wordt er niks veranderd) je hebt ook
geobjectiveerde delictsbestandelen dit betekent dat iemand iets kan doen met een bepaalde
bedoeling, maar die bedoeling hoeft niet van toepassing te zijn wat daarna gebeurt. Bvb art. 180 Sr
hier staat in de delictsomschrijving het woord opzettelijk niet in want dit is ingeblikt bij “zich met
geweld of bedreiging met geweld verzet” een verweer van “ik wist niet dat die persoon het recht had
om mij aan te houden” is dan zinloos.
Bij opzetdelicten is het van belang om te bepalen waar het opzet van de pleger van een strafbaar feit
op is gericht, de intentie van de dader kan grote invloed hebben voor het antwoord op de vraag welk
strafbaar feit er precies is gepleegd. Zo kan het handelen van a hetzelfde gevolg hebben als b maar
kan a een ander feit hebben begaan dan b
Casusvoorbeeld:
A: reist zonder een kaartje en de conducteur controleert hem en er ontstaat een woordenwisseling,
persoon A zegt “ik sla je in mekaar” en duwt de conducteur naar achter waardoor hij naar ter val
komt, daardoor een hersenbloeding oploopt en in het ziekenhuis overlijdt.
Causaliteit is een relatie tussen oorzaak en gevolg, dit noem je ook een causaal verband. (Is ontstaan
door jurisprudentie) Dit is meestal van belang bij matteriele delicten, (delicten waarbij het gevolg
strafbaar is zoals het onopzettelijk doden van iemand, formele delicten staan wel in de wet
beschreven) en het gevolg van gekwalificeerde delicten (straf verzwarende straffen, zoals
mishandeling waarna het gevolg is dat slachtoffer is overleden). Het bepalen van de causaliteit is
simpelweg een ja of nee vraag (of het gevolg door de oorzaak komt) bij een delict dat er iemand
wordt neergestoken wordt het lichaam onderzocht door een patholoog om uit te sluiten of er geen
andere dingen in het spel zijn. Soms zijn de zaken wat anders bijvoorbeeld iemand die op de grond
wordt geduwd en hij overlijdt aan een hartaanval, deze gebeurtenis is had een invloed op gevolgen
van de gebeurtenis, de dood van de man komen niet door de handelingen van de dader, want als het
slachtoffer gezond was zou hij niet overlijden. Zo zie je dat het niet altijd makkelijk is om een
oorzakelijk verband vast te stellen. Causaliteit staat niet in de wet.
Er zijn 4 causaliteittheorieën:
Leer van conditio sine qua non: als er een schakel ontbreekt kan er niet iets aangemerkt
worden, nadeel ervan is dat je eindeloos terug kunt redeneren. (bvb als iemand je neer
steekt kon dit voorkomen worden want als je terug gaat redeneren moesten zijn ouders het
kind niet krijgen)
Causa-proximaleer: hier wordt er uitgegaan van de dichts bijliggende schakel, dit kan
problemen opleveren bij een wat langere reeds van gebeurtenissen. (bvb stel je wordt
aangereden en je overlijdt na een tijdje in het ziekenhuis aan iets dan kijken ze naar het
laatste schakel en dit is dat je in het ziekenhuis ligt, dit is het nadeel ervan)
Voorzienbaarheidsleer: nadruk ligt op de handeling waardoor het gevolg door ervaringsregels
logisch is dat het door die handeling komt nadeel hiervan is dat dat je toch de schuld krijgt
ook al krijgt het slachtoffer een ongeluk onderweg naar het ziekenhuis of overlijdt hij door
een longembolie.
Leer van de redelijke toerekening: deze leer wordt er nu gebruik in Nederland, je kijkt terug
naar wat er is gebeurd en of deze schade komt door de strafbare handeling. Maar het staat
open wanneer de schuld redelijk (logisch) te noemen is. (Stel iemand heeft steekwonden in
zijn long en wordt geopereerd en de dokter zegt dat er medische behandelingen nodig zijn
voor de infectie om het niet te verergeren, en het slachtoffer wilt dit niet dan is de causaal
keten verbroken dit betekend dat de gevolgen de dader niet worden toegerekend. (Omdat
het slachtoffer de dood kon voorkomen door zich wel te laten behandelen.
Hoofstuk 3
Een goed van een ander kapot te maken is alleen strafbaar als je dit expres doet, dit staat in art. 350
Sr. “hij die opzettelijk en wederrechtelijk enig goed dat geheel of ten dele aan een ander toebehoort,
vernielt, beschadigt, onbruikbaar maakt of wegmaakt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten
hoogste twee jaren of een geldboete van de vierde categorie. Door de bestandsdeel opzettelijk is dit
dus alleen als het met opzet is. Per ongeluk gebruiken we niet in het strafrecht, hiervoor gebruiken
we culpoos (culpa) dit betekend schuld en hiermee wordt bedoeld, niet opzettelijke en onvoorzichtig
handelen. In sommige gevallen bestaat de strafbaarheid alleen als er opzettelijk is gehandeld, bvb
eenvoudige vernieling. In een ander geval kan culpoos wel een strafbaar feit opleveren bvb art. 307 Sr
,dood door schuld: “hij aan wiens schuld de dood van een ander te wijten is, wordt gestraft met …” dit
is dus niet willens en wetens, dit is een geprivilegieerde straf op art. 287 Sr: “hij die opzettelijk een
ander van het leven berooft, wordt gestraft met …”
Subjectieve delictsbestanden: als opzet of schuld (culpa) in de delictsomschrijving is opgenomen, het
is noodzakelijk om te weten met welke intentie de dader heeft gehandeld. Als de dader verweten
wordt (in de tenlastelegging) dat hij een doodslag heeft gepleegd dan zal er moeten bewezen worden
dat hij heeft gehandeld met opzet op de dood. Als er dood door schuld wordt verweten dan moet er
bewezen worden dat de dader onvoorzichtig is geweest.
Opzet
Opzettelijk handelen is dus willens (doel wat dader voor het oog heeft) en wetens (kennis van dader
op dat moment) handelen, de dader weet waarmee hij bezig is dus er is een bedoeling dat dit
ging/gaat gebeuren. Er zijn graduele verschillen voor opzetdelicten, het maakt ook niet uit met welke
graad van opzet er is gehandeld, de lichtste vorm is nog steeds opzet en levert het voor de wet nog
steeds opzet op.
Verschillende graden van opzet:
Opzet met bedoeling: de hoogste vorm van opzet je had de bedoeling om dit willens en
wetens te doen. Bvb art. 310 Sr “diefstal met als oogmerk om het zichzelf toe te eigenen” of
art. 317 Sr afpersing met het oogmerk wederrechtelijkheid” (waarde verkrijgen door dwang
of dreiging)
Voorwaardelijke opzet: opzet is er niet alleen om een bepaalde handeling te verrichten maar
het kan ook komen doordat ze zo gericht zijn op hun primair doel dat ze andere aannemelijke
kansen riskeren de synoniemen hiervoor zijn opzet met mogelijkheid bewustzijn en kansopzet
(dus je riskeert het) (bvb je rijdt met je vriendin maar je rijdt zo hard dat het gevaarlijk wordt
dus je zegt er iets van en je vriendin antwoord met “het leven is saai zonder risico’s” na 2
minuten veroorzaakt zij een dodelijk ongeluk waardoor ze een andere bestuurder van het
leven berooft) hier is er geen sprake meer van een ongeluk en is het met opzet want je wist
het gevolg ervan.
Een voorbeeld hiervan is het Cicero-arrest: hier gaf de Hoge Raad voor het eerste keer een
regel aan voor voorwaardelijk opzet. De toneelvereniging Cicero voerde een toneelstuk op, bij
de bestuurders van de vereniging ontstond onzekerheid of er wel iets was voldaan aan
bepaalde auteursrechtelijke voorwaarde. En dit klopte volgens de auteurswet, de Hoge Raad
zegt dat als voor de bestuurders niet duidelijk is of hun het mogen opvoeren en als ze het dan
toch doen er inbreuk kan worden gemaakt op het auteursrecht van een ander.
Nog een voorbeeld is het arrest Aanmerkelijke kans: een verdachte wordt in een zaak gevolgd
voor het opzettelijk smokkelen van heroïne, strafbaar feit Opiumwet. De man beroept zich op
het ontbreken van opzet, hij vloog terug met twee nieuwe koffers die zijn geleend van een
vriend (die voorzien waren van dubbele bodems, bekende methode om te smokkelen) na
onderzoek is gebleken dat de verdachte zich volgens de Hoge Raad willens en wetens heeft
blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat in de koffers heroïne werd verborgen. Daardoor is
er voorwaardelijke opzet.
Nog een voorbeeld is het arrest HIV1: hierin is overwogen dat de bepaling van de
aanmerkelijke en de kans afhankelijk is van de aard van de gedaging. De specifieke
omstandigheden van de zaak zijn van grote betekenis, als iemand bvb een bom laat
, ontploffen in een lege straat is de kans op doden kleiner dan wanneer dit in een drukke straat
gebeurd, het gaat om de kans is om te gebeuren. Hierbij is empirisch onderzoek van belang
(onderzoek waarbij gegevens worden verzameld door observatie) daardoor kan er uit
onderzoek komen hoe groot de kans is dat iemand HIV-besmet raakt wanneer deze seks heeft
met een HIV-partner. Vaak zijn niet alle gegevens beschikbaar dus zou de rechter zich moeten
baseren op feiten van algemene bekendheid (kans dat iemand door kogel door zijn hoofd
overlijdt) bij de bepaling van de aanmerkelijkheid is niet van belang hoe ernstig de gevolgen
van de gedraging zijn. Aanmerkelijk belang is alstig te bepalen van de kans.
Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn: de dader had geen bepaald doel voor ogen maar hij
weet dat het noodzakelijk is en niet primair beoogd, daardoor roept hij gevolgen in het leven.
Bvb een reder verbergt een bom aan boord van een schip, de bom is ingesteld om te
ontploffen als die midden op de zee is, hij doet dit om een verzekering te krijgen want de
boot is dan kapot. Het is onvermijdelijk dat de mensen dood gaan die op aan boord zijn. Hij
wilt een verzekering dus het doden van de mensen aan boord is niet met het oogmerk om ze
te doden. Je wist dat dit ging gebeuren
In de meeste opzetdelicten staat het woord opzettelijk in de delictsomschrijving, bijvoorbeeld bij
doodslag art. 287 Sr. of bij het delict “smaad” art. 261 Sr (iemand vals beschuldigen) er kan ook in de
delictsomschrijving een ander synoniem voor opzettelijk staan dit is “wetende dat”, “wist” of
“oogmerk”.
Mishandeling (art. 310 Sr) is een opzetdelict, het woord opzet komt bij het woord mishandeling in, dit
noem je ingeblikt opzet, opruien en verzetten dit betekent eigenlijk dat het logisch is dat het met
opzet gebeurd. Er bestaat geen algemene regel waaruit blijkt dat opzet wel of niet ingelezen kan
worden in de bestandsdeel, je komt er achter door kennis te nemen van literatuur, jurisprudentie en
wetsgeschiedenis.
Bij opzetdelicten kan je je afvragen op welke delictsbestandsdelen het delict betrekking heeft, als
hoofdregel geldt dat alle delictsbestandsdelen die volgen na het woord “opzettelijk” worden
beïnvloedt. Bij het delict smaad moet dus, gezien de tekst van de wet moet iemand bewust
handelingen hebben ondernomen met de bedoeling de reputatie of het aanzien van een ander te
schaden. Een element voor het bestandsdeel “opzettelijk” worden niet beïnvloed door de opzettelijke
daad zelf. (Dus eigenlijk wat voor het opzettelijke is gebeurd wordt er niks veranderd) je hebt ook
geobjectiveerde delictsbestandelen dit betekent dat iemand iets kan doen met een bepaalde
bedoeling, maar die bedoeling hoeft niet van toepassing te zijn wat daarna gebeurt. Bvb art. 180 Sr
hier staat in de delictsomschrijving het woord opzettelijk niet in want dit is ingeblikt bij “zich met
geweld of bedreiging met geweld verzet” een verweer van “ik wist niet dat die persoon het recht had
om mij aan te houden” is dan zinloos.
Bij opzetdelicten is het van belang om te bepalen waar het opzet van de pleger van een strafbaar feit
op is gericht, de intentie van de dader kan grote invloed hebben voor het antwoord op de vraag welk
strafbaar feit er precies is gepleegd. Zo kan het handelen van a hetzelfde gevolg hebben als b maar
kan a een ander feit hebben begaan dan b
Casusvoorbeeld:
A: reist zonder een kaartje en de conducteur controleert hem en er ontstaat een woordenwisseling,
persoon A zegt “ik sla je in mekaar” en duwt de conducteur naar achter waardoor hij naar ter val
komt, daardoor een hersenbloeding oploopt en in het ziekenhuis overlijdt.
