ONTWIKKELINGS- EN
ONDERWIJSPSYCHOLOGIE
AOLB - JAAR 1
PERIODE 1A
How Children Develop
Hoofdstuk 1. Een introductie over de ontwikkeling van kinderen
Hoofdstuk 3. Biologie en gedrag
Hoofdstuk 4. Theorieën over cognitieve ontwikkeling
Hoofdstuk 5. Perceptie, actie en leren in de kindertijd
, Samenvatting How Children Develop
Hoofdstuk 1. Een introductie over de ontwikkeling van kinderen
Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen – uitgevoerd in 1955 bij alle 698 geboren kinderen op
het eiland ‘Kauai’ in Hawaii
- Kinderen waarbij problemen waren rond de zwangerschap of bevalling, liepen meer risico op
psychische aandoeningen, mentale problemen, en leermoeilijkheden.
- De thuissituatie van de kinderen had effect op de mate van probleemontwikkeling: het
inkomen, opleiding ouders, geestelijke gezondheid ouders en de kwaliteit van de relatie.
- Kinderen waarbij zowel problemen waren rond de zwangerschap of bevalling, als ongunstige
familieomstandigheden:
o 10 jaar: Meerderheid ontwikkelde ernstig leer- of gedragsproblemen.
o 18 jaar: Meerderheid had een strafblad, psychische problemen of waren ongehuwde
ouder geworden.
o Volwassenen: Slechts een derde toonde indrukwekkende veerkracht en groeide op
zonder bijkomende probleemsituaties.
Redenen om te leren over de ontwikkeling van kinderen
Kinderen opvoeden
Woedebeheersing
- 80% van de ouders van kleuters geeft aan dat hun kind af en toe slaat.
- Hoe vaker ouders hun kinderen sloegen / een tik gaven, hoe vaker deze kinderen ruzie
maakten, vochten of zich ongepast gedroegen.
- Alternatieven voor fysieke straffen:
o Het tonen van medeleven wanneer een kind boos zit, zorgt ervoor dat kinderen beter
leren omgaan met stress.
o Het kind helpen om een positief alternatief te vinden voor het uiten van gevoelens,
zoals iets doen wat ze leuk vinden.
- Schildpadtechniek: Wanneer kinderen voelen dat ze boos worden, is het belangrijk om
afstand te nemen van andere kinderen en zich terug te trekken in hun ‘schildpaddenschild’.
Het aanleren van deze techniek heeft langdurig effect op hun woedebeheersing.
Het kiezen van sociaal beleid
Meta-analyses – combineren van de resultaten van onafhankelijke onderzoeken:
- Het spelen van gewelddadige videogames wordt vaak als oorzaak gegeven op agressie, maar
het lijkt slechts een kleine toename te geven op agressief gedrag. Dit onderzoek is belangrijk
om de afweging te maken of er politieke plannen ingezet moeten worden tegen
gewelddadige videogames, of dat het weinig impact zal hebben.
- Bevooroordeelde vragen bij kindergetuigenissen blijken invloed te hebben op
onwaarschijnlijke gebeurtenissen. Door het stellen van bevooroordeelde vragen herinnerden
kinderen zich situaties die zich nooit hadden afgespeeld. Hoe jonger het kind is, hoe meer het
meegaat in de vooroordelen van de interviewer. Het stellen van objectieve vragen is bij
kinderen van 3 tot 5 jaar belangrijk, om een waarheidsgetrouwe getuigenis te krijgen. Het
nadeel hiervan is dat het minder uitgebreide informatie oplevert.
1
,De menselijke natuur begrijpen
Beweringen filosofen
- Evolutie heeft veel opmerkelijke vermogens gecreëerd, zoals het begrijpen van
basiseigenschappen van fysieke objecten, planten, dieren en andere mensen.
- Baby’s bezitten algemene leermechanismen waarmee ze vrij snel veel kunnen leren.
- Wetenschappers hebben ontdekt dat kinderen flexibel genoeg zijn om de effecten van een
liefdeloze opvoeding te overwinnen, wanneer dit eindigt voordat ze zes maanden oud zijn.
Historische grondslagen over de studie naar de ontwikkeling van kinderen
De visie van vroege filosofen op de ontwikkeling van kinderen
Griekse filosofen
- De Griekse filosofen Plato en Aristoteles geloofden dat het welzijn van de samenleving op de
lange termijn afhing van de juiste opvoeding van kinderen. Zonder zorgvuldige opvoeding
zouden kinderen opstandig en onhandelbaar worden.
- Plato:
o Opvoeding van jongens is een uitdaging, omdat zij het moeilijkst te hanteren zijn.
o Zelfbeheersing en discipline moesten de belangrijkste doelen in het onderwijs zijn.
o Geloofde dat kinderen aangeboren kennis hebben, zoals het begrip ‘dier’.
- Aristoteles:
o Zag discipline ook als belangrijk, maar vond dat dit afgestemd moest worden op het
individu. Op die manier wordt iedereen behandeld zoals bij diegene past.
o Geloofde dat alle kennis wordt opgedaan uit ervaring.
Andere filosofen
- Engelse filosoof John Locke:
o Ouders moeten goede voorbeelden zijn van eerlijkheid, stabiliteit en zachtaardigheid.
Daarnaast moeten kinderen niet worden verwend, vooral in de vroege levensfase.
o Zodra kinderen goed gedrag vertonen, moet het gezag snel versoepeld worden.
- Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau:
o Geloofde dat kinderen vanaf het begin in maximale vrijheid moeten leven.
o Kinderen leren voornamelijk door hun eigen spontane interacties met objecten en
andere mensen, in plaats van door sturing door ouders en leerkrachten.
o Kinderen moesten geen formeel onderwijs volgen, totdat zij 12 jaar oud zijn en ‘de
leeftijd van de rede’ hebben bereikt.
Resultaten uit het onderzoek van Kagan
- Kinderen blijken een aangeboren moreel gevoel te hebben, dat vijf vaardigheden omvat:
o Vermogen om de gedachten en gevoelens van anderen af te leiden.
o Concepten van goed en slecht toe te passen op hun eigen gedrag.
o Reflecteren op eerdere acties.
o Begrijpen dat negatieve gevolgen vermeden hadden kunnen worden.
o Begrijpen van hun eigen en andermans motieven en emoties.
2
,Sociale hervormingsbewegingen
Industriële Revolutie
- Kinderen werkten als slecht betaalde arbeiders met weinig tot geen wettelijke bescherming.
- Onderzoek naar hoe omstandigheden de ontwikkeling van kinderen beïnvloedde. Kinderen
met een vriendelijk karakter, keerden vaak terug met de meest helse karakters. Dit leidde tot
de eerste kinderarbeidswetten, waarbij kinderarbeid onder de 10 jaar verboden werd.
Blijvende thema’s in de ontwikkeling van kinderen
Nature en nurture: Hoe beïnvloeden natuur en opvoeding samen de ontwikkeling?
Nature en nurture
- Alle menselijke kenmerken worden gecreëerd door de samenwerking van nature en nurture.
- Nature: De genen die we van onze ouders krijgen:
o Fysieke verschijning.
o Persoonlijkheid.
o Intelligentie.
o Mentale gezondheid.
o Specifieke voorkeuren.
- Nurture: Omgevingen die onze ontwikkeling beïnvloeden:
o Baarmoeder waarin we ons ontwikkelen.
o Huizen waarin we opgroeien.
o Scholen die we bezoeken.
o Gemeenschappen waarin we leven.
o Mensen met wie we omgaan.
Schizofrenie
- Ziekte waarbij iemand kwetsbaar is voor zeer ernstige psychische aandoeningen.
- Er is een duidelijk genetisch verband te zien. Kinderen die een schizofrene ouder hebben,
hebben een grotere kans om deze ziekte te ontwikkelen. Ook wanneer het kind geadopteerd
wordt en er sprake is van een probleemgezin, ontwikkelen zij deze ziekte.
- Bij eeneiige tweelingen is er 40 tot 50% kans dat één van de twee de ziekte ontwikkelt,
wanneer de ouders aan de ziekte leiden.
- Hoe dichter de biologische relatie is, hoe sterker de kans is om ook schizofrenie te
ontwikkelen.
Epigenetica
- Bestudeert de invloed van vroege levenservaringen op de ontwikkeling van toekomstige
vaardigheden en veerkracht.
- De hoeveelheid stress die moeders ervaren wanneer hun kinderen baby's zijn, hangt samen
met veranderingen in het DNA van die kinderen, die 15 jaar later te zien zijn.
- Pasgeborenen van depressieve moeders hebben een verhoogde mythelering in het
navelstrengbloed-DNA, wat een verhoogd risico geeft op depressie als ze volwassen zijn.
- Verhoogde mythelering: Bepaalde genen worden uitgeschakeld of minder actief, wat
langdurig effect kan hebben op de gezondheid en ontwikkeling.
3
, Het actieve kind: Hoe vormen kinderen hun eigen ontwikkeling?
Baby’s
- Pasgeboren baby’s letten meer op objecten die bewegen en geluid maken dan op andere
objecten. Hierdoor keren ze al vroeg belangrijke delen van de wereld kennen, zoals mensen,
dieren en bewegende objecten zoals auto’s.
- De aandacht van baby’s wordt vooral getrokken door gezichten, met name het gezicht van de
moeder. Wanneer een baby bijna twee maand oud is, begint hij zichtbare emoties te tonen,
zoals lachen. Dit leidt tot vrolijkheid en gepraat vanuit de moeder, wat weer effect heeft op
de baby. De baby heeft daarmee effect op zijn eigen opgroeien.
Peuters
- Wiegspraak: Peuters praten vaak als ze alleen in een kamer zijn, waarschijnlijk om de taal te
leren.
- Kinderen spelen voor de lol, maar ze leren ook veel.
- Daarnaast slaan peuters vaak een object tegen iets anders aan of laten ze objecten vallen,
waardoor zij automatisch over geluiden leren en het geduld van de ouders leren kennen.
Jonge kinderen
- Kinderen doen zichzelf soms voor als mensen in fantasiedrama’s (superheld, prinses). Hierbij
leren kinderen waardevolle lessen, zoals het omgaan met angsten, de omgang met anderen
en het oplossen van problemen.
- Hoe ouder een kind wordt, hoe groter de bijdrage wordt in hun eigen ontwikkeling.
Continuïteit en discontinuïteit: Op welke manieren is ontwikkeling continu en op welke manieren is
het discontinu?
Continuïteit en discontinuïteit
- Sommige wetenschappers zien de ontwikkeling
van kinderen als een continu proces van kleine
veranderingen. Anderen zien het proces als een
reeks incidentele discontinue veranderingen.
- Of het continu of discontinu is, hangt vaak af
van de manier hoe je ernaar kijkt en hoe vaak je
ernaar kijkt. De ouders van een kind zullen de
groei in lengte beschrijven als continu, terwijl het voor een oom (die haar één keer per jaar
ziet) kan lijken alsof het kind naar een hoger ontwikkelingsstadium is gegaan.
Discontinuïteit in ontwikkeling
- Ontwikkeling vindt plaats in leeftijdsgebonden stadia. Een nieuw stadium gaat gepaard met
relatief plotselinge, kwalitatieve veranderingen die het denken of gedrag van het kind
beïnvloeden.
- Een 4-jarige en een 6-jarige lijken niet alleen te verschillen in hoeveel ze weten, maar ook in
de manier waarop ze over de wereld denken.
- Conservation-of-liquid-quantity problem: Deze techniek is ontworpen om het denkniveau van
kinderen te testen. Een 4-jarige begrijpt niet dat wanneer je drinken overgooit naar een
smaller en hoger glas, dat de in inhoud hetzelfde blijft. Een 6-jarige begrijpt dit wel.
4
ONDERWIJSPSYCHOLOGIE
AOLB - JAAR 1
PERIODE 1A
How Children Develop
Hoofdstuk 1. Een introductie over de ontwikkeling van kinderen
Hoofdstuk 3. Biologie en gedrag
Hoofdstuk 4. Theorieën over cognitieve ontwikkeling
Hoofdstuk 5. Perceptie, actie en leren in de kindertijd
, Samenvatting How Children Develop
Hoofdstuk 1. Een introductie over de ontwikkeling van kinderen
Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen – uitgevoerd in 1955 bij alle 698 geboren kinderen op
het eiland ‘Kauai’ in Hawaii
- Kinderen waarbij problemen waren rond de zwangerschap of bevalling, liepen meer risico op
psychische aandoeningen, mentale problemen, en leermoeilijkheden.
- De thuissituatie van de kinderen had effect op de mate van probleemontwikkeling: het
inkomen, opleiding ouders, geestelijke gezondheid ouders en de kwaliteit van de relatie.
- Kinderen waarbij zowel problemen waren rond de zwangerschap of bevalling, als ongunstige
familieomstandigheden:
o 10 jaar: Meerderheid ontwikkelde ernstig leer- of gedragsproblemen.
o 18 jaar: Meerderheid had een strafblad, psychische problemen of waren ongehuwde
ouder geworden.
o Volwassenen: Slechts een derde toonde indrukwekkende veerkracht en groeide op
zonder bijkomende probleemsituaties.
Redenen om te leren over de ontwikkeling van kinderen
Kinderen opvoeden
Woedebeheersing
- 80% van de ouders van kleuters geeft aan dat hun kind af en toe slaat.
- Hoe vaker ouders hun kinderen sloegen / een tik gaven, hoe vaker deze kinderen ruzie
maakten, vochten of zich ongepast gedroegen.
- Alternatieven voor fysieke straffen:
o Het tonen van medeleven wanneer een kind boos zit, zorgt ervoor dat kinderen beter
leren omgaan met stress.
o Het kind helpen om een positief alternatief te vinden voor het uiten van gevoelens,
zoals iets doen wat ze leuk vinden.
- Schildpadtechniek: Wanneer kinderen voelen dat ze boos worden, is het belangrijk om
afstand te nemen van andere kinderen en zich terug te trekken in hun ‘schildpaddenschild’.
Het aanleren van deze techniek heeft langdurig effect op hun woedebeheersing.
Het kiezen van sociaal beleid
Meta-analyses – combineren van de resultaten van onafhankelijke onderzoeken:
- Het spelen van gewelddadige videogames wordt vaak als oorzaak gegeven op agressie, maar
het lijkt slechts een kleine toename te geven op agressief gedrag. Dit onderzoek is belangrijk
om de afweging te maken of er politieke plannen ingezet moeten worden tegen
gewelddadige videogames, of dat het weinig impact zal hebben.
- Bevooroordeelde vragen bij kindergetuigenissen blijken invloed te hebben op
onwaarschijnlijke gebeurtenissen. Door het stellen van bevooroordeelde vragen herinnerden
kinderen zich situaties die zich nooit hadden afgespeeld. Hoe jonger het kind is, hoe meer het
meegaat in de vooroordelen van de interviewer. Het stellen van objectieve vragen is bij
kinderen van 3 tot 5 jaar belangrijk, om een waarheidsgetrouwe getuigenis te krijgen. Het
nadeel hiervan is dat het minder uitgebreide informatie oplevert.
1
,De menselijke natuur begrijpen
Beweringen filosofen
- Evolutie heeft veel opmerkelijke vermogens gecreëerd, zoals het begrijpen van
basiseigenschappen van fysieke objecten, planten, dieren en andere mensen.
- Baby’s bezitten algemene leermechanismen waarmee ze vrij snel veel kunnen leren.
- Wetenschappers hebben ontdekt dat kinderen flexibel genoeg zijn om de effecten van een
liefdeloze opvoeding te overwinnen, wanneer dit eindigt voordat ze zes maanden oud zijn.
Historische grondslagen over de studie naar de ontwikkeling van kinderen
De visie van vroege filosofen op de ontwikkeling van kinderen
Griekse filosofen
- De Griekse filosofen Plato en Aristoteles geloofden dat het welzijn van de samenleving op de
lange termijn afhing van de juiste opvoeding van kinderen. Zonder zorgvuldige opvoeding
zouden kinderen opstandig en onhandelbaar worden.
- Plato:
o Opvoeding van jongens is een uitdaging, omdat zij het moeilijkst te hanteren zijn.
o Zelfbeheersing en discipline moesten de belangrijkste doelen in het onderwijs zijn.
o Geloofde dat kinderen aangeboren kennis hebben, zoals het begrip ‘dier’.
- Aristoteles:
o Zag discipline ook als belangrijk, maar vond dat dit afgestemd moest worden op het
individu. Op die manier wordt iedereen behandeld zoals bij diegene past.
o Geloofde dat alle kennis wordt opgedaan uit ervaring.
Andere filosofen
- Engelse filosoof John Locke:
o Ouders moeten goede voorbeelden zijn van eerlijkheid, stabiliteit en zachtaardigheid.
Daarnaast moeten kinderen niet worden verwend, vooral in de vroege levensfase.
o Zodra kinderen goed gedrag vertonen, moet het gezag snel versoepeld worden.
- Franse filosoof Jean-Jacques Rousseau:
o Geloofde dat kinderen vanaf het begin in maximale vrijheid moeten leven.
o Kinderen leren voornamelijk door hun eigen spontane interacties met objecten en
andere mensen, in plaats van door sturing door ouders en leerkrachten.
o Kinderen moesten geen formeel onderwijs volgen, totdat zij 12 jaar oud zijn en ‘de
leeftijd van de rede’ hebben bereikt.
Resultaten uit het onderzoek van Kagan
- Kinderen blijken een aangeboren moreel gevoel te hebben, dat vijf vaardigheden omvat:
o Vermogen om de gedachten en gevoelens van anderen af te leiden.
o Concepten van goed en slecht toe te passen op hun eigen gedrag.
o Reflecteren op eerdere acties.
o Begrijpen dat negatieve gevolgen vermeden hadden kunnen worden.
o Begrijpen van hun eigen en andermans motieven en emoties.
2
,Sociale hervormingsbewegingen
Industriële Revolutie
- Kinderen werkten als slecht betaalde arbeiders met weinig tot geen wettelijke bescherming.
- Onderzoek naar hoe omstandigheden de ontwikkeling van kinderen beïnvloedde. Kinderen
met een vriendelijk karakter, keerden vaak terug met de meest helse karakters. Dit leidde tot
de eerste kinderarbeidswetten, waarbij kinderarbeid onder de 10 jaar verboden werd.
Blijvende thema’s in de ontwikkeling van kinderen
Nature en nurture: Hoe beïnvloeden natuur en opvoeding samen de ontwikkeling?
Nature en nurture
- Alle menselijke kenmerken worden gecreëerd door de samenwerking van nature en nurture.
- Nature: De genen die we van onze ouders krijgen:
o Fysieke verschijning.
o Persoonlijkheid.
o Intelligentie.
o Mentale gezondheid.
o Specifieke voorkeuren.
- Nurture: Omgevingen die onze ontwikkeling beïnvloeden:
o Baarmoeder waarin we ons ontwikkelen.
o Huizen waarin we opgroeien.
o Scholen die we bezoeken.
o Gemeenschappen waarin we leven.
o Mensen met wie we omgaan.
Schizofrenie
- Ziekte waarbij iemand kwetsbaar is voor zeer ernstige psychische aandoeningen.
- Er is een duidelijk genetisch verband te zien. Kinderen die een schizofrene ouder hebben,
hebben een grotere kans om deze ziekte te ontwikkelen. Ook wanneer het kind geadopteerd
wordt en er sprake is van een probleemgezin, ontwikkelen zij deze ziekte.
- Bij eeneiige tweelingen is er 40 tot 50% kans dat één van de twee de ziekte ontwikkelt,
wanneer de ouders aan de ziekte leiden.
- Hoe dichter de biologische relatie is, hoe sterker de kans is om ook schizofrenie te
ontwikkelen.
Epigenetica
- Bestudeert de invloed van vroege levenservaringen op de ontwikkeling van toekomstige
vaardigheden en veerkracht.
- De hoeveelheid stress die moeders ervaren wanneer hun kinderen baby's zijn, hangt samen
met veranderingen in het DNA van die kinderen, die 15 jaar later te zien zijn.
- Pasgeborenen van depressieve moeders hebben een verhoogde mythelering in het
navelstrengbloed-DNA, wat een verhoogd risico geeft op depressie als ze volwassen zijn.
- Verhoogde mythelering: Bepaalde genen worden uitgeschakeld of minder actief, wat
langdurig effect kan hebben op de gezondheid en ontwikkeling.
3
, Het actieve kind: Hoe vormen kinderen hun eigen ontwikkeling?
Baby’s
- Pasgeboren baby’s letten meer op objecten die bewegen en geluid maken dan op andere
objecten. Hierdoor keren ze al vroeg belangrijke delen van de wereld kennen, zoals mensen,
dieren en bewegende objecten zoals auto’s.
- De aandacht van baby’s wordt vooral getrokken door gezichten, met name het gezicht van de
moeder. Wanneer een baby bijna twee maand oud is, begint hij zichtbare emoties te tonen,
zoals lachen. Dit leidt tot vrolijkheid en gepraat vanuit de moeder, wat weer effect heeft op
de baby. De baby heeft daarmee effect op zijn eigen opgroeien.
Peuters
- Wiegspraak: Peuters praten vaak als ze alleen in een kamer zijn, waarschijnlijk om de taal te
leren.
- Kinderen spelen voor de lol, maar ze leren ook veel.
- Daarnaast slaan peuters vaak een object tegen iets anders aan of laten ze objecten vallen,
waardoor zij automatisch over geluiden leren en het geduld van de ouders leren kennen.
Jonge kinderen
- Kinderen doen zichzelf soms voor als mensen in fantasiedrama’s (superheld, prinses). Hierbij
leren kinderen waardevolle lessen, zoals het omgaan met angsten, de omgang met anderen
en het oplossen van problemen.
- Hoe ouder een kind wordt, hoe groter de bijdrage wordt in hun eigen ontwikkeling.
Continuïteit en discontinuïteit: Op welke manieren is ontwikkeling continu en op welke manieren is
het discontinu?
Continuïteit en discontinuïteit
- Sommige wetenschappers zien de ontwikkeling
van kinderen als een continu proces van kleine
veranderingen. Anderen zien het proces als een
reeks incidentele discontinue veranderingen.
- Of het continu of discontinu is, hangt vaak af
van de manier hoe je ernaar kijkt en hoe vaak je
ernaar kijkt. De ouders van een kind zullen de
groei in lengte beschrijven als continu, terwijl het voor een oom (die haar één keer per jaar
ziet) kan lijken alsof het kind naar een hoger ontwikkelingsstadium is gegaan.
Discontinuïteit in ontwikkeling
- Ontwikkeling vindt plaats in leeftijdsgebonden stadia. Een nieuw stadium gaat gepaard met
relatief plotselinge, kwalitatieve veranderingen die het denken of gedrag van het kind
beïnvloeden.
- Een 4-jarige en een 6-jarige lijken niet alleen te verschillen in hoeveel ze weten, maar ook in
de manier waarop ze over de wereld denken.
- Conservation-of-liquid-quantity problem: Deze techniek is ontworpen om het denkniveau van
kinderen te testen. Een 4-jarige begrijpt niet dat wanneer je drinken overgooit naar een
smaller en hoger glas, dat de in inhoud hetzelfde blijft. Een 6-jarige begrijpt dit wel.
4
