Samenvatting OBO hoorcolleges + literatuur 2024/2025

Hoorcollege 1 – Introductie B&O Onderzoek (chapters 1 t/m 4)
1. Onderzoeksthema en -focus
 Centraal thema: Prestaties in de publieke sector
o Casussen: Onderwijs en BOA's

 Sociaal onderzoek: Studie van de maatschappij
o B&O-onderzoek: Toepassingsgericht, beperkte 'body of knowledge'

o Combineert diverse disciplines zoals recht, economie, politicologie, sociologie
en psychologie [Me]
 Onderzoeksmethoden: Instrumenten en technieken om sociale onderwerpen te
verkennen
2. Onderzoeksproces
 Iteratief proces [Me, 18]
o Literatuuronderzoek: Wat is er al bekend?

 Concepten: Labels voor verschijnselen (bijv. bureaucratie, macht)
 Theorie: Samenhangend stelsel van uitspraken om verschijnselen te
beschrijven, verklaren of voorspellen
o Probleemstelling: Doel- en vraagstelling

 Doelstelling: Praktisch vraagstuk en/of fundamenteel kennisprobleem
 Vraagstelling: Expliciete uitspraak over wat je wilt onderzoeken, geeft
focus
 Bevat een vraagteken, neemt beslissingen over literatuur,
design en data
o Onderzoeksdesign en casusselectie: Welke methode, hoeveel
waarnemingen, wie?
o Dataverzameling: Documenten, interviews, observaties, vragenlijsten,
experiment
o Data-analyse: Statistische technieken of thematische analyse en coderen

 Kwantitatief: Numeriek, statistische technieken
 Kwalitatief: Woorden, beelden, thematische analyse en coderen
o Presentatie & discussie van resultaten

3. Onderzoeksvragen
 Typen onderzoeksvragen:
o Exploratief/verkennend: Weinig kennis over het onderwerp

o Descriptief/beschrijvend: Kenmerken van het onderzoeksobject

1

, o Verklarend: Oorzaken en omstandigheden

o Toetsend: Gebaseerd op theoretische verwachtingen, vaak met ja/nee te
beantwoorden
o Diagnostisch: Knelpunten vinden

 Goede onderzoeksvragen: Expliciet, relevant, precies, logisch en consistent
4. Inductie en Deductie
 Rol van theorie: Ideeën over de sociale werkelijkheid
 Deductie: Theorie → observaties/resultaten
o Testen van verwachtingen (hypothesen)

 Inductie: Observaties/resultaten → theorie
o Ontwikkelen van nieuwe theorieën

 Iteratief proces: Heen en weer gaan tussen data en theorie
5. Kwantitatief vs. Kwalitatief Onderzoek
 Kwantitatief:
o Numeriek, getallen met betekenis

o Vaak deductief, testen van hypothesen

o Technieken: vragenlijsten, analyse van bestaande data, experimenten

o Gebruikt de beoefeningen en de normen van de bètawetenschappen, in het
bijzonder positivisme
o Ziet sociale realiteit als extern en objectief

 Kwalitatief:
o Woorden, beelden en hun betekenis

o Niet numeriek, tekstfragmenten, foto's

o Vaker inductief, ontwikkelen van theorieën

o Technieken: interviews, observaties, documentanalyse

o Biedt weerstand tegen de beoefeningen en normen van de
bètawetenschappen
o Sociale realiteit is continu veranderlijk en een creatie van het individu

 Mixed methods: Combinatie van verschillende onderzoeksmethoden
6. Betrouwbaarheid en Validiteit
 Betrouwbaarheid: Consistentie van meting
o Stabiliteit over tijd

o Interne betrouwbaarheid (meerdere indicatoren)

2

, o Externe betrouwbaarheid (herhaalbaarheid)

o Consistentie tussen waarnemers

 Validiteit: Meet je wat je wilt meten?
o Constructvaliditeit: Definitie van het begrip en kwaliteit van instrumenten

o Interne validiteit: Relaties tussen concepten (causaliteit)

o Externe validiteit: Generaliseerbaarheid

o Ecologische validiteit: Toepasbaarheid in het echte leven

o Inferentiële validiteit: Connectie tussen design en interpretatie

 Alternatieve criteria (kwalitatief): Geloofwaardigheid, overdraagbaarheid,
zekerheid, bevestigbaarheid
7. Onderzoeksdesigns
 Experiment:
o Manipulatie van onafhankelijke variabele

o Randomisatie, controlegroep

o Klassiek vs. Quasi experiment

 Cross-sectioneel: Momentopname, vragenlijsten
o Zoeken naar patronen in kwantitatieve data

 Longitudinaal: Meerdere metingen over tijd
o Panel studie: Zelfde groep individuen

o Cohort studie: Verschillende steekproeven uit zelfde populatie

 Case study: Diepgaande studie van één casus
o Eenheid van analyse: Persoon, gebeurtenis, organisatie, familie

o Verschillende typen casussen

 Comparatieve studie: Vergelijken van twee of meer cases
8. Steekproeven
 Representativiteit: Belangrijk voor generalisatie
 Waarschijnlijkheidssteekproeven: Random, voor generalisatie
 Niet-waarschijnlijkheidssteekproeven: Gemak, sneeuwbal, quota
 Steekproef fout: Verschil tussen steekproef en populatie
 Niet-steekproef fout: Fout in het onderzoek los van steekproef
9. Data-analyse
 Kwantitatief:


3

, o Frequentieverdeling, spreiding, standaarddeviatie

o Maten van centraliteit: modus, mediaan, gemiddelde

o T-toets: verschil tussen gemiddelden in twee groepen

o Correlatietoets: samenhang tussen variabelen

o Chi-kwadraat test: verschil in frequenties tussen categorieën

 Kwalitatief:
o Open coderen, axiaal coderen, selectief coderen

o Thematische analyse

o Narratieve analyse

 Gegronde theorie
 Data herlezen en labelen
 Emische opvattingen
 Theoretische notities




Hoorcollege 2 – Theorie, operationaliseren en steekproeven (chapters
5,7,8,9 en 10)
1. Theorie en Operationaliseren
 Theorie: Een samenhangend stelsel van uitspraken om verschijnselen te
beschrijven, verklaren of voorspellen.
o Voorbeeld: Self-determination theory.

 Concepten: Labels voor een verschijnsel, bijvoorbeeld motivatie, psychologische
basisbehoefte.
 Empirie: Het waarnemen van verschijnselen.
 Variabelen/Indicatoren: Om concepten te meten.
o Voorbeeld: Psychologische basisbehoeften (relatie, competentie, autonomie).

 Operationaliseren: Het meetbaar maken van concepten.
o Stappen:

1. Definitie (dimensies).
2. Variabelen/indicatoren.
3. Waarden.
o Manifeste concepten: Direct meetbaar (bijv. aantal aanwezigen).

o Latente concepten: Niet direct meetbaar, indicatoren nodig (bijv. intelligentie
-> IQ-test).

4

, o Multidimensionaal concept: Concept met meerdere dimensies (bijv.
bevlogenheid: energie, toewijding, absorptie).
 Onafhankelijke variabele: Beïnvloedt de afhankelijke variabele.
 Afhankelijke variabele: Wordt beïnvloed door de onafhankelijke variabele.
 Conceptueel model: Relatie van alle variabelen in een studie.
2. Meetniveaus
 Nominaal: Verschillende waarden, geen ordening (bijv. PVV, PvdA-GL, man, vrouw).
 Ordinaal: Verschillende waarden met een ordening (bijv. PO, VO, MBO/HBO/WO).
 Interval: Verschillende waarden, ordening, gelijke afstand (bijv. IQ, temperatuur in
°C).
 Ratio: Verschillende waarden, ordening, gelijke afstand, absoluut nulpunt (bijv. lengte
in cm, leeftijd in jaren).
3. Steekproef en Populatie
 Populatie: Alle eenheden (bijv. alle mensen).
 Steekproef: Een selectie uit de populatie.
 Inferentie: Van steekproef naar populatie.
 Meetfout: Ruis op de lijn.
 Aselecte steekproef: Willekeurig, iedereen gelijke kans.
o Simple Random Sampling, Systematische steekproef, Stratified Random
Sampling, Cluster Sampling.
 Selecte steekproef: Niet willekeurig, sommigen meer kans.
o Convenience sampling, Snowball sampling, Quota sampling.

 Steekproef raamwerk: Lijst van alle eenheden in de populatie.
 Steekproef fout: Verschil tussen de steekproef en de populatie.
 Niet-steekproef fout: Fout in het onderzoek los van de steekproef.
 Census: Enumeratie van de gehele populatie.
 Vooringenomen steekproef: Niet representatief voor de populatie.
 Waarschijnlijkheidssteekproeven:
o Eenvoudige willekeurige steekproef.

o Systematische steekproef.

o Gestratificeerde willekeurige steekproef.

o Meertraps clustersteekproef.

 Niet-waarschijnlijkheidssteekproeven:



5