Hoofdstuk 12 gezondheid
Paragraaf 1 voorkomen is beter dan genezen
Factoren die de gezondheid beïnvloeden:
Gezondheid betekent dat je lichamelijk, sociaal en geestelijk goed functioneert: je zit
zogezegd goed in je vel. Een gezonde leefstijl (gezonde voeding, genoeg beweging en slaap,
weinig stress, niet roken en niet te veel alcohol drinken) versterkt bij mensen het
immuunsysteem en verkleint de kans op een ernstige verloop van bijvoorbeeld een corona-
infectie. Een goed hygiëne kan het overdragen van ziekteverwekkers voorkomen. Ook kan
DNA de verloop van je besmetting bepalen.
Bouw en functie van de huid:
Om gezond te blijven beschikt je lichaam over een aantal mechanismen om je te
beschermen. Aan de buitenkant van je lichaam is dat de huid. Je huid bestaat uit twee lagen:
de opperhuid en de lederhuid. De buitenste laag van de opperhuid is de hoornlaag. Deze laag
bestaat uit dode verhoornde cellen die voortdurend afschilferen. De hoornlaag gaat
vochtverlies tegen en voorkomt binnendringen van gifstoffen of ziekteverwekkers. De
lederhuid ligt onder de opperhuid en bestaat uit elastische vezels. In tegen stelling toto de
opperhuid vernieuwd de lederhuid zich niet. Deze laag speelt vooral een rol bij de
tempratuur regeling. Ter bescherming van verbranding door de zon kan je huid een Uv-filter
maken. Uv-licht stimuleert de pigmentvormende cellen in de onderste laag van de
opperhuid, de kiemlaag. Door de uv-stralen in het zonlicht gaan e cellen in de kiemlaag
sneller delen, waardoor de huid verdikt. Onder de huid bevind zich het onderhuidse
bindweefsel. Dit weefsel hoort niet bij de huid, maar is wel een prima isolatielaag bij kou.
Andere barrières:
Sommige onderdelen van je lichaam zoals mond neus etc. hebben slijmvlies als barrière.
Deze houden op anderen manieren de ziekteverwekkers tegen. Bijvoorbeeld dat je vocht in
je ogen er voor zorgt dat je ogen schoon worden gemaakt.
Afweermechanismen bij planten:
Cactussen zijn woestijn planten, hun stekels en doornen vormen een geduchte mechanische
afweer tegen vaat door dieren. Planten zoals bonenplanten hebben een andere verdediging.
Zij maken bij een aanval van spintmijnen bepaalde geurstoffen die roofmijten opeten.
Dergelijke geurstoffen heten signaalstoffen. Afweer door middel van giftige en vies smakende
stoffen is de chemische afweer van een plant.
, Celwand:
Na een celdeling ontstaat tussen de twee nieuw gevormde kernen een middenlamel van
pectine, een plakkerige polysacharide die nieuwgevormde aangrenzende cellen aan elkaar
geplakt. Daarna ontstaat de celwand doordat de cellen aan beide zijden van de middenlamel
er cellulosevezels tegen afzetten: de primaire celwand. Andere cellen, waaronder houtcellen,
vormen een secundaire celwand met houtstof: een extra laag tussen hun celmembraan en
primaire celwand. Alle stoffen aan de buitenkant van het celmembraan van een cel vormen
samen de tussencelstof.
Biologische landbouw:
Om plagen en ziekteverwekkers geen kans te geven, zetten de landbouwers vliegtuigen in ie
bestrijdingsmiddelen verspreiden over de gewassen. Bij de biologische landbouw verbouwen
de landbouwers voedselgewassen zonder gebruik te maken van chemische
bestrijdingsmiddelen.
Paragraaf 2 Eigen afweer en antibiotica
Aangeboren of aspecifieke afweer:
De huid behoort tot de fysieke barrière van het aangeboren afweersysteem. De slijmvliezen
in je luchtwegen en darmen zijn ook een onderdeel hiervan. Ook heeft je lichaam een
chemische barrière tegen indringers, zoals bacteriedodende enzymen in je traanvocht en
speeksel. Wanneer een ziekteverwekker onverhoopt toch deze eerste barrière doorkruist, zal
het afweersysteem als eerst witte bloedcellen( fagocyten) inzetten om de ziekteverwekker te
bestrijden. De ziekteverwekker wordt herkend aan de antigenen op het celmembraan.
Fagocyten kunnen ziekteverwekkers onschadelijk maken door deze in te sluiten. Dit insluiten
noem je fagocytose. Fagocytose is het proces van vernietiging van lichaamsvreemde stoffen
door deze in te sluiten en vervolgens af te breken. Sommige fagocyten verplaatsen zich
vanuit de bloedbaan naar een weefsel. Wanneer een fagocyt zich naar een weefsel
verplaatst heeft, noem je deze een macrofaag. Wanneer een mocrofaag een ziekteverwekker
insluit, presenteert deze het antigeen van de ziekteverwekker op zijn celmembraan: de
macrofaag is een antigeen presenterende cel (APC) geworden. De APC zorgt voor de activatie
van verschillende soorten afweercellen:
- Wanneer T-lymfocyten in contact komen met de APC, gaan deze delen en de
ziekteverwerkers bestrijden.
- Wanneer B-lymfocyten in contact komen met APC, produceren ze antistoffen welke op
de antigenen van de ziekteverwekker gaan zitten. Deze antigeen-antistofcomplexen
maken de ziekteverwekker onschadelijk.
- Sommige T- en B- lymfocyten worden T- en B- geheugencellen. Deze cellen zijn zeer
belangrijk tijdens de specifieke afweer.
Paragraaf 1 voorkomen is beter dan genezen
Factoren die de gezondheid beïnvloeden:
Gezondheid betekent dat je lichamelijk, sociaal en geestelijk goed functioneert: je zit
zogezegd goed in je vel. Een gezonde leefstijl (gezonde voeding, genoeg beweging en slaap,
weinig stress, niet roken en niet te veel alcohol drinken) versterkt bij mensen het
immuunsysteem en verkleint de kans op een ernstige verloop van bijvoorbeeld een corona-
infectie. Een goed hygiëne kan het overdragen van ziekteverwekkers voorkomen. Ook kan
DNA de verloop van je besmetting bepalen.
Bouw en functie van de huid:
Om gezond te blijven beschikt je lichaam over een aantal mechanismen om je te
beschermen. Aan de buitenkant van je lichaam is dat de huid. Je huid bestaat uit twee lagen:
de opperhuid en de lederhuid. De buitenste laag van de opperhuid is de hoornlaag. Deze laag
bestaat uit dode verhoornde cellen die voortdurend afschilferen. De hoornlaag gaat
vochtverlies tegen en voorkomt binnendringen van gifstoffen of ziekteverwekkers. De
lederhuid ligt onder de opperhuid en bestaat uit elastische vezels. In tegen stelling toto de
opperhuid vernieuwd de lederhuid zich niet. Deze laag speelt vooral een rol bij de
tempratuur regeling. Ter bescherming van verbranding door de zon kan je huid een Uv-filter
maken. Uv-licht stimuleert de pigmentvormende cellen in de onderste laag van de
opperhuid, de kiemlaag. Door de uv-stralen in het zonlicht gaan e cellen in de kiemlaag
sneller delen, waardoor de huid verdikt. Onder de huid bevind zich het onderhuidse
bindweefsel. Dit weefsel hoort niet bij de huid, maar is wel een prima isolatielaag bij kou.
Andere barrières:
Sommige onderdelen van je lichaam zoals mond neus etc. hebben slijmvlies als barrière.
Deze houden op anderen manieren de ziekteverwekkers tegen. Bijvoorbeeld dat je vocht in
je ogen er voor zorgt dat je ogen schoon worden gemaakt.
Afweermechanismen bij planten:
Cactussen zijn woestijn planten, hun stekels en doornen vormen een geduchte mechanische
afweer tegen vaat door dieren. Planten zoals bonenplanten hebben een andere verdediging.
Zij maken bij een aanval van spintmijnen bepaalde geurstoffen die roofmijten opeten.
Dergelijke geurstoffen heten signaalstoffen. Afweer door middel van giftige en vies smakende
stoffen is de chemische afweer van een plant.
, Celwand:
Na een celdeling ontstaat tussen de twee nieuw gevormde kernen een middenlamel van
pectine, een plakkerige polysacharide die nieuwgevormde aangrenzende cellen aan elkaar
geplakt. Daarna ontstaat de celwand doordat de cellen aan beide zijden van de middenlamel
er cellulosevezels tegen afzetten: de primaire celwand. Andere cellen, waaronder houtcellen,
vormen een secundaire celwand met houtstof: een extra laag tussen hun celmembraan en
primaire celwand. Alle stoffen aan de buitenkant van het celmembraan van een cel vormen
samen de tussencelstof.
Biologische landbouw:
Om plagen en ziekteverwekkers geen kans te geven, zetten de landbouwers vliegtuigen in ie
bestrijdingsmiddelen verspreiden over de gewassen. Bij de biologische landbouw verbouwen
de landbouwers voedselgewassen zonder gebruik te maken van chemische
bestrijdingsmiddelen.
Paragraaf 2 Eigen afweer en antibiotica
Aangeboren of aspecifieke afweer:
De huid behoort tot de fysieke barrière van het aangeboren afweersysteem. De slijmvliezen
in je luchtwegen en darmen zijn ook een onderdeel hiervan. Ook heeft je lichaam een
chemische barrière tegen indringers, zoals bacteriedodende enzymen in je traanvocht en
speeksel. Wanneer een ziekteverwekker onverhoopt toch deze eerste barrière doorkruist, zal
het afweersysteem als eerst witte bloedcellen( fagocyten) inzetten om de ziekteverwekker te
bestrijden. De ziekteverwekker wordt herkend aan de antigenen op het celmembraan.
Fagocyten kunnen ziekteverwekkers onschadelijk maken door deze in te sluiten. Dit insluiten
noem je fagocytose. Fagocytose is het proces van vernietiging van lichaamsvreemde stoffen
door deze in te sluiten en vervolgens af te breken. Sommige fagocyten verplaatsen zich
vanuit de bloedbaan naar een weefsel. Wanneer een fagocyt zich naar een weefsel
verplaatst heeft, noem je deze een macrofaag. Wanneer een mocrofaag een ziekteverwekker
insluit, presenteert deze het antigeen van de ziekteverwekker op zijn celmembraan: de
macrofaag is een antigeen presenterende cel (APC) geworden. De APC zorgt voor de activatie
van verschillende soorten afweercellen:
- Wanneer T-lymfocyten in contact komen met de APC, gaan deze delen en de
ziekteverwerkers bestrijden.
- Wanneer B-lymfocyten in contact komen met APC, produceren ze antistoffen welke op
de antigenen van de ziekteverwekker gaan zitten. Deze antigeen-antistofcomplexen
maken de ziekteverwekker onschadelijk.
- Sommige T- en B- lymfocyten worden T- en B- geheugencellen. Deze cellen zijn zeer
belangrijk tijdens de specifieke afweer.
