Systeem aarde
1.1 planeet aarde
Het zonnestelsel bestaat uit 8 planeten die rond de zon draaien.
Het zonnestelsel maakt deel uit van het melkwegstelsel.
Mercurius, Venus, de aarde en Mars bestaan uit steen en vormen de
binnenplaneten van ons zonnestelsel. Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus zijn
de buitenplaneten. Dit zijn gasplaneten.
De aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Geologen hebben deze tijd
aangegeven op een geologische tijdschaal, deze tijdschaal is onderverdeeld in
tijdperken, perioden en tijdvakken en is gekoppeld aan gesteentelagen uit die
perioden. Er werd gekeken naar de fossielen die in de gesteentelagen zaten.
Eerst was er een relatieve geologische tijdschaal, later een absolute. Er werd
toen gebruik gemaakt van het radioactieve verval van gesteente.
De afstand tussen het aardoppervlakte en het middelpunt van de aarde is 6.400
km.
Je kan de aarde op 2 manieren in zones indelen:
1. Verschillende samenstelling
De kern, de mantel en de aardkorst (van binnen naar buiten).
2. Verschil in viscositeit
Hoe vloeibaarder hoe lager de viscositeit.
Hierbij worden de binnen- en buitenkern, de ondermantel, de asthenosfeer
en de lithosfeer onderscheiden.
De kern van de aarde is een mengsel van nikkel en ijzer, door de hoge druk is dit
een vast gesteente. De buitenkern is wel vloeibaar.
De mantel bestaat uit zuurstof, silicium, magnesium en ijzer.
De asthenosfeer, het bovenste deel van de mantel tot aan de lithosfeer, heeft
een lagere viscositeit dan de ondermantel het materiaal kan dus makkelijker
stromen dan in de ondermantel.
De aardkorst en het afgekoelde buitenste deel van de mantel vormen samen de
lithosfeer.
- Deze laag drijft op de asthenosfeer.
,De lithosfeer is onderverdeel in aardplaten, omdat deze platen stijf en
onbuigzaam zijn kunnen ze makkelijk over de plastische asthenosfeer heen
schuiven.
In continentale korst zit veel van het gesteente graniet. Oceanische korst
bestaat vooral uit basalt.
1.2 drijvende continenten
Lange tijd was er een catastrofetheorie, wetenschappers dachten dat de
ingrijpende veranderingen aan het aardoppervlakte vrij plotseling en op
rampzalige wijze tot stand kwamen. Dit omdat ze dachten dat de aarde nog maar
duizenden jaren oud was.
Langzamerhand kwamen de wetenschappers te weten dat de aarde al miljoenen
jaren oud is. De catastrofetheorie maakte toen plaats voor het
actualiteitsprincipe.
- Het heden is de sleutel tot het verleden.
Processen herhalen zich in het verleden.
In 1912 kwam de Duitse meteoroloog Alfred Wegener met nieuwe aanwijzingen,
namelijk dat er grote overeenkomsten tussen de fossiele flora en fauna in delen
van de wereld tegenwoordig ver uit elkaar liggen.
- Fossielen van dieren die niet konden zwemmen, werden gevonden in
continenten die waren gescheiden door oceanen.
De klimaten die deze gebieden nu hebben zijn te verschillend voor het ontstaan
van vergelijkbare dieren.
Ook ontdekte hij dat veel van de continenten in elkaar paste.
De platen waar de continenten op liggen konden zich ten opzichte van elkaar
bewegen. De huidige continenten moesten volgens Wegener ooit een
aaneengesloten super continent zijn geweest. Supercontinent noem je Pangea.
Zijn theorie staat bekend als de theorie van de continetverschuiving.
30 jaar na zijn dood werden de feiten aangetoond. Door dieptemetingen in de
oceaan werd er ontdekt dat de oceaanbodem niet vlak is. Dwars door alle
oceanen lopen bergketens van duizenden kilometers land mid-oceanische
ruggen.
Verder onderzoek toonde aan dat de aardkorst onder de oceanen vrij jong is,
maar geleidelijk ouder word als je van de mid-oceanische rug af gaat. komt
doordat de aardbodem bestaat uit platen die uit elkaar bewegen.
Het aardmagnetisme is een belangrijk bewijs, hiervoor werd het kompas gebruikt,
dat reageert met ijzer. IJzer richt zich naar het magnetische noord- en zuidpool. In
vloeibaar gesteente, lava, kunnen ijzerdeeltjes vrij bewegen. Als dit gaat stollen
gaan ze vast liggen.
1.3 platentektoniek
Dat de aarde steeds blijft veranderen klopt, het komt doordat de lithosfeer uit
meerdere platen bestaat. Het proces waarbij platen ontstaan, bewegen en
verdwijnen, heet platentektoniek.
, Het magma in de mantel is bij de aardkern erg heet en stijgt daarom op, verder
richting de aardkorst koelt het weer af en zakt het terug. Deze kringlopen in de
mantel noem je convectiestromen.
Daar waar platen uiteenwijken wordt het tussenliggende gebied opgevolgd met
stollend magma, waardoor de mid-oceanische ruggen ontstaan.
Bij convergentie heb je ook een convergente plaatgrens, het punt waar de 2
platen botsen. Hierbij zijn 3 situaties mogelijk:
1. een oceanische plaat die is zo is
afgekoeld dat hij niet meer op
de asthenosfeer blijft drijven
gaat onder een continentale
plaat inzakken. Het gebied waar
dit gebeurt heet een
subductiezone te
herkennen aan een diepzeetrog.
Als de plaat naar beneden gaat smelt hij, maar doordat hier ook water bij
komt smelt niet alles. Het gesmolten deel is een taai-stroperig magma.
Aan het aardoppervlakte zorgt dit voor een explosief vulkanisme, waarbij
explosieve eruptie plaats vind.
2. een subductie van een oceanische plaat onder
een andere oceanische plaat. De oudste is het
zwaarste en zakt daarom naar beneden.
Hierdoor ontstaat een diepzeetrog met
daarachter een vulkanische eilandenboog.
3. Er kunnen ook 2 continentale platen tegen
elkaar aan botsen, er ontstaat dan een
compressie. Dit is een
kreukelzone van
samengeperste
gesteente. Ze vormen
een hoog
plooiingsgebergte.
Bij een divergente beweging gaan de platen van
elkaar af.
1.1 planeet aarde
Het zonnestelsel bestaat uit 8 planeten die rond de zon draaien.
Het zonnestelsel maakt deel uit van het melkwegstelsel.
Mercurius, Venus, de aarde en Mars bestaan uit steen en vormen de
binnenplaneten van ons zonnestelsel. Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus zijn
de buitenplaneten. Dit zijn gasplaneten.
De aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud. Geologen hebben deze tijd
aangegeven op een geologische tijdschaal, deze tijdschaal is onderverdeeld in
tijdperken, perioden en tijdvakken en is gekoppeld aan gesteentelagen uit die
perioden. Er werd gekeken naar de fossielen die in de gesteentelagen zaten.
Eerst was er een relatieve geologische tijdschaal, later een absolute. Er werd
toen gebruik gemaakt van het radioactieve verval van gesteente.
De afstand tussen het aardoppervlakte en het middelpunt van de aarde is 6.400
km.
Je kan de aarde op 2 manieren in zones indelen:
1. Verschillende samenstelling
De kern, de mantel en de aardkorst (van binnen naar buiten).
2. Verschil in viscositeit
Hoe vloeibaarder hoe lager de viscositeit.
Hierbij worden de binnen- en buitenkern, de ondermantel, de asthenosfeer
en de lithosfeer onderscheiden.
De kern van de aarde is een mengsel van nikkel en ijzer, door de hoge druk is dit
een vast gesteente. De buitenkern is wel vloeibaar.
De mantel bestaat uit zuurstof, silicium, magnesium en ijzer.
De asthenosfeer, het bovenste deel van de mantel tot aan de lithosfeer, heeft
een lagere viscositeit dan de ondermantel het materiaal kan dus makkelijker
stromen dan in de ondermantel.
De aardkorst en het afgekoelde buitenste deel van de mantel vormen samen de
lithosfeer.
- Deze laag drijft op de asthenosfeer.
,De lithosfeer is onderverdeel in aardplaten, omdat deze platen stijf en
onbuigzaam zijn kunnen ze makkelijk over de plastische asthenosfeer heen
schuiven.
In continentale korst zit veel van het gesteente graniet. Oceanische korst
bestaat vooral uit basalt.
1.2 drijvende continenten
Lange tijd was er een catastrofetheorie, wetenschappers dachten dat de
ingrijpende veranderingen aan het aardoppervlakte vrij plotseling en op
rampzalige wijze tot stand kwamen. Dit omdat ze dachten dat de aarde nog maar
duizenden jaren oud was.
Langzamerhand kwamen de wetenschappers te weten dat de aarde al miljoenen
jaren oud is. De catastrofetheorie maakte toen plaats voor het
actualiteitsprincipe.
- Het heden is de sleutel tot het verleden.
Processen herhalen zich in het verleden.
In 1912 kwam de Duitse meteoroloog Alfred Wegener met nieuwe aanwijzingen,
namelijk dat er grote overeenkomsten tussen de fossiele flora en fauna in delen
van de wereld tegenwoordig ver uit elkaar liggen.
- Fossielen van dieren die niet konden zwemmen, werden gevonden in
continenten die waren gescheiden door oceanen.
De klimaten die deze gebieden nu hebben zijn te verschillend voor het ontstaan
van vergelijkbare dieren.
Ook ontdekte hij dat veel van de continenten in elkaar paste.
De platen waar de continenten op liggen konden zich ten opzichte van elkaar
bewegen. De huidige continenten moesten volgens Wegener ooit een
aaneengesloten super continent zijn geweest. Supercontinent noem je Pangea.
Zijn theorie staat bekend als de theorie van de continetverschuiving.
30 jaar na zijn dood werden de feiten aangetoond. Door dieptemetingen in de
oceaan werd er ontdekt dat de oceaanbodem niet vlak is. Dwars door alle
oceanen lopen bergketens van duizenden kilometers land mid-oceanische
ruggen.
Verder onderzoek toonde aan dat de aardkorst onder de oceanen vrij jong is,
maar geleidelijk ouder word als je van de mid-oceanische rug af gaat. komt
doordat de aardbodem bestaat uit platen die uit elkaar bewegen.
Het aardmagnetisme is een belangrijk bewijs, hiervoor werd het kompas gebruikt,
dat reageert met ijzer. IJzer richt zich naar het magnetische noord- en zuidpool. In
vloeibaar gesteente, lava, kunnen ijzerdeeltjes vrij bewegen. Als dit gaat stollen
gaan ze vast liggen.
1.3 platentektoniek
Dat de aarde steeds blijft veranderen klopt, het komt doordat de lithosfeer uit
meerdere platen bestaat. Het proces waarbij platen ontstaan, bewegen en
verdwijnen, heet platentektoniek.
, Het magma in de mantel is bij de aardkern erg heet en stijgt daarom op, verder
richting de aardkorst koelt het weer af en zakt het terug. Deze kringlopen in de
mantel noem je convectiestromen.
Daar waar platen uiteenwijken wordt het tussenliggende gebied opgevolgd met
stollend magma, waardoor de mid-oceanische ruggen ontstaan.
Bij convergentie heb je ook een convergente plaatgrens, het punt waar de 2
platen botsen. Hierbij zijn 3 situaties mogelijk:
1. een oceanische plaat die is zo is
afgekoeld dat hij niet meer op
de asthenosfeer blijft drijven
gaat onder een continentale
plaat inzakken. Het gebied waar
dit gebeurt heet een
subductiezone te
herkennen aan een diepzeetrog.
Als de plaat naar beneden gaat smelt hij, maar doordat hier ook water bij
komt smelt niet alles. Het gesmolten deel is een taai-stroperig magma.
Aan het aardoppervlakte zorgt dit voor een explosief vulkanisme, waarbij
explosieve eruptie plaats vind.
2. een subductie van een oceanische plaat onder
een andere oceanische plaat. De oudste is het
zwaarste en zakt daarom naar beneden.
Hierdoor ontstaat een diepzeetrog met
daarachter een vulkanische eilandenboog.
3. Er kunnen ook 2 continentale platen tegen
elkaar aan botsen, er ontstaat dan een
compressie. Dit is een
kreukelzone van
samengeperste
gesteente. Ze vormen
een hoog
plooiingsgebergte.
Bij een divergente beweging gaan de platen van
elkaar af.
