4-2-2024 Taalexpert
OANE-H2TLEXP-12
Tweede gelegenheid
Begeleidend docent: C. Meijer
Coen Wolfswinkel
1799968
,Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1: Probleemanalyse................................................................................................................ 3
1.1 Problemen met lezen .............................................................................................................. 3
1.1.1 Algemene leesproblemen....................................................................................................... 3
1.1.2 Wat moeten leerlingen kunnen? ............................................................................................ 4
1.1.3 Dyslexie ................................................................................................................................... 6
1.1.4 ADHD ...................................................................................................................................... 7
1.1.5 ASS .......................................................................................................................................... 7
1.1.6 NT2 ......................................................................................................................................... 7
1.2 Problemen met schrijven ........................................................................................................ 8
1.2.1 Algemene schrijfproblemen ................................................................................................... 8
1.2.2 Wat moeten de leerlingen kunnen? ....................................................................................... 8
1.2.3 Dyslexie ................................................................................................................................. 10
1.2.4 ADHD .................................................................................................................................... 11
1.2.5 ASS ........................................................................................................................................ 11
1.2.6 NT2 ....................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 2: Didactische aanpak .......................................................................................................... 12
2.1 didactische aanpak op Yuverta Naarden ..................................................................................... 12
2.2 Problemen met lezen .................................................................................................................. 12
2.2.1 Dyslexie ................................................................................................................................. 12
2.2.2 ADHD .................................................................................................................................... 14
2.2.3 ASS ........................................................................................................................................ 15
2.2.4 NT2 ....................................................................................................................................... 16
2.3 Problemen met schrijven ............................................................................................................ 17
2.3.1 Dyslexie ................................................................................................................................. 17
2.3.2 ADHD .................................................................................................................................... 17
2.3.3 ASS ........................................................................................................................................ 18
2.3.4 NT2 ....................................................................................................................................... 18
Conclusie ............................................................................................................................................... 20
Bijlage 1: Slotopdracht 1........................................................................................................................ 22
Bijlage 2: Slotopdracht 5........................................................................................................................ 25
Bijlage 3: slotopdracht 6 ........................................................................................................................ 28
Bijlage 4: voorbeelden Beter handschrift (Hornman-Lodérus, 2004).................................................... 29
Bijlage 5: planner (Horeweg, 2023) ....................................................................................................... 32
Bijlage 6: Stappenplan lezen (Berends-Dieker et. al., 2023).................................................................. 33
1
,Bijlage 7: stappenplan schrijven (Berends-Dieker et. al., 2023) ............................................................ 34
Bijlage 8: Opdracht voegwoorden ......................................................................................................... 36
Bijlage 9: Opdracht signaalwoorden...................................................................................................... 37
Bibliografie............................................................................................................................................. 39
Inleiding
Het onderwijs is voortdurend in ontwikkeling, en het creëren van een inclusieve leeromgeving staat
hoog in de agenda voor onderwijsinstellingen over de hele wereld.
Yuverta vmbo Naarden onderscheidt zich door haar groene profiel en aandacht voor de leerlingen,
maar kan nog een steuntje in de rug gebruiken bij de didactische aanpak van maatwerkleerlingen. In
dit aanbevelingsstuk zullen leerlingen met dyslexie, ADHD, autismespectrumstoornis (ASS) en NT2-
leerlingen besproken worden.
Het doel van dit aanbevelingsstuk is om een 21e-eeuwse en onderbouwde kijk te bieden op effectieve
didactische strategieën en methoden die de leerervaring van deze maatwerkleerlingen tijdens de
lessen Nederlands verbeteren op de gebieden van lezen en schrijven. Vanwege afbakening van de
referentieniveaus is het aanbevelingsstuk toepasbaar voor alle klassen op het vmbo, mbo2 en mbo3.
In het eerste hoofdstuk van dit verslag worden de uitdagingen die maatwerkleerlingen ervaren
geanalyseerd. Het tweede hoofdstuk staat in het teken van de didactische aanpak waarbij per
maatwerkleerling didactische tips worden gegeven.
2
, Hoofdstuk 1: Probleemanalyse
1.1 Problemen met lezen
Maatwerkleerlingen in het voortgezet onderwijs kunnen problemen hebben met lezen. Of deze
problemen voortkomen uit een gebrek aan oefening of andere factoren waar de omgeving van de
leerling invloed op heeft wordt in dit verslag buiten beschouwing gelaten. De leesproblemen kunnen
in de schoolpraktijk naar voren komen wanneer er voor het huiswerk of tijdens de les dictees of
teksten moeten worden gelezen. In paragraaf 1.1.1 leest u welke problemen leerlingen over het
algemeen kunnen ervaren op het gebied van leesvaardigheid. In paragraaf 1.1.2 wordt besproken wat
alle leerlingen op niveau 1F en 2F moeten kunnen op het gebied van leesvaardigheid.
Maatwerkleerlingen met dyslexie, ADHD, ASS of NT2-leerlingen kunnen te maken hebben met allerlei
soorten problemen en uitdagingen. Deze worden besproken in 1.1.3 t/m 1.1.6.
1.1.1 Algemene leesproblemen
Wat een lezer een goede lezer maakt wordt door Bossers et. al. (2015) beschreven als een
stapsgewijs proces dat de lezer moeiteloos zou moeten kunnen doorlopen:
1. Herkennen of identificeren van binnenkomende informatie:
De lezer moet met voldoende snelheid kunnen vaststellen welke woorden op papier staan en wat
de structuur van de zin is waarin deze woorden staan. Deze activiteit verloopt bij goede lezers
vanzelf. De lezer is er niet bewust mee bezig. Deze activiteit staat ook wel bekend als de lagere-
orde processen van lezen.
2. Begrijpen of interpreteren van de herkende informatie:
De lezer gebruikt de herkende informatie en zijn eigen kennis om vast te stellen wat de meest
waarschijnlijke betekenis van de zinnen en grotere tekstdelen is, en hoe die zinnen en tekstdelen
samenhangen. De lezer bouwt dus een representatie van de tekst op: een samenhangend geheel
van betekeniseenheden dat volgens hem het meest overeenkomt met wat er op papier staat. Als
dit succesvol verloopt begrijpt de lezer de tekst. Dit is een activiteit waarop een lezer gewoonlijk
de aandacht richt. De vragen die bij teksten gegeven worden, hebben als doel vast te stellen of de
lezer heeft begrepen ‘wat er in de tekst staat’ of ‘wat de schrijver bedoelt’. Dit worden ook wel
hogere-orde processen van lezen genoemd.
3. Besturen van activiteit 1 en 2:
Met name goede lezers zijn voortdurend bezig ervoor te zorgen dat het leesproces verloopt zoals
ze wensen. Ze stellen vooraf een leesdoel, passen hun leeswijze daaraan aan, lossen
begripsproblemen op en kijken terug op het resultaat. Een goede lezer zet strategieën in om zo
goed mogelijk het gestelde leesdoel te kunnen bereiken. Deze stap wordt ook wel leesstrategie
genoemd.
3
OANE-H2TLEXP-12
Tweede gelegenheid
Begeleidend docent: C. Meijer
Coen Wolfswinkel
1799968
,Inhoudsopgave
Inleiding ................................................................................................................................................... 2
Hoofdstuk 1: Probleemanalyse................................................................................................................ 3
1.1 Problemen met lezen .............................................................................................................. 3
1.1.1 Algemene leesproblemen....................................................................................................... 3
1.1.2 Wat moeten leerlingen kunnen? ............................................................................................ 4
1.1.3 Dyslexie ................................................................................................................................... 6
1.1.4 ADHD ...................................................................................................................................... 7
1.1.5 ASS .......................................................................................................................................... 7
1.1.6 NT2 ......................................................................................................................................... 7
1.2 Problemen met schrijven ........................................................................................................ 8
1.2.1 Algemene schrijfproblemen ................................................................................................... 8
1.2.2 Wat moeten de leerlingen kunnen? ....................................................................................... 8
1.2.3 Dyslexie ................................................................................................................................. 10
1.2.4 ADHD .................................................................................................................................... 11
1.2.5 ASS ........................................................................................................................................ 11
1.2.6 NT2 ....................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 2: Didactische aanpak .......................................................................................................... 12
2.1 didactische aanpak op Yuverta Naarden ..................................................................................... 12
2.2 Problemen met lezen .................................................................................................................. 12
2.2.1 Dyslexie ................................................................................................................................. 12
2.2.2 ADHD .................................................................................................................................... 14
2.2.3 ASS ........................................................................................................................................ 15
2.2.4 NT2 ....................................................................................................................................... 16
2.3 Problemen met schrijven ............................................................................................................ 17
2.3.1 Dyslexie ................................................................................................................................. 17
2.3.2 ADHD .................................................................................................................................... 17
2.3.3 ASS ........................................................................................................................................ 18
2.3.4 NT2 ....................................................................................................................................... 18
Conclusie ............................................................................................................................................... 20
Bijlage 1: Slotopdracht 1........................................................................................................................ 22
Bijlage 2: Slotopdracht 5........................................................................................................................ 25
Bijlage 3: slotopdracht 6 ........................................................................................................................ 28
Bijlage 4: voorbeelden Beter handschrift (Hornman-Lodérus, 2004).................................................... 29
Bijlage 5: planner (Horeweg, 2023) ....................................................................................................... 32
Bijlage 6: Stappenplan lezen (Berends-Dieker et. al., 2023).................................................................. 33
1
,Bijlage 7: stappenplan schrijven (Berends-Dieker et. al., 2023) ............................................................ 34
Bijlage 8: Opdracht voegwoorden ......................................................................................................... 36
Bijlage 9: Opdracht signaalwoorden...................................................................................................... 37
Bibliografie............................................................................................................................................. 39
Inleiding
Het onderwijs is voortdurend in ontwikkeling, en het creëren van een inclusieve leeromgeving staat
hoog in de agenda voor onderwijsinstellingen over de hele wereld.
Yuverta vmbo Naarden onderscheidt zich door haar groene profiel en aandacht voor de leerlingen,
maar kan nog een steuntje in de rug gebruiken bij de didactische aanpak van maatwerkleerlingen. In
dit aanbevelingsstuk zullen leerlingen met dyslexie, ADHD, autismespectrumstoornis (ASS) en NT2-
leerlingen besproken worden.
Het doel van dit aanbevelingsstuk is om een 21e-eeuwse en onderbouwde kijk te bieden op effectieve
didactische strategieën en methoden die de leerervaring van deze maatwerkleerlingen tijdens de
lessen Nederlands verbeteren op de gebieden van lezen en schrijven. Vanwege afbakening van de
referentieniveaus is het aanbevelingsstuk toepasbaar voor alle klassen op het vmbo, mbo2 en mbo3.
In het eerste hoofdstuk van dit verslag worden de uitdagingen die maatwerkleerlingen ervaren
geanalyseerd. Het tweede hoofdstuk staat in het teken van de didactische aanpak waarbij per
maatwerkleerling didactische tips worden gegeven.
2
, Hoofdstuk 1: Probleemanalyse
1.1 Problemen met lezen
Maatwerkleerlingen in het voortgezet onderwijs kunnen problemen hebben met lezen. Of deze
problemen voortkomen uit een gebrek aan oefening of andere factoren waar de omgeving van de
leerling invloed op heeft wordt in dit verslag buiten beschouwing gelaten. De leesproblemen kunnen
in de schoolpraktijk naar voren komen wanneer er voor het huiswerk of tijdens de les dictees of
teksten moeten worden gelezen. In paragraaf 1.1.1 leest u welke problemen leerlingen over het
algemeen kunnen ervaren op het gebied van leesvaardigheid. In paragraaf 1.1.2 wordt besproken wat
alle leerlingen op niveau 1F en 2F moeten kunnen op het gebied van leesvaardigheid.
Maatwerkleerlingen met dyslexie, ADHD, ASS of NT2-leerlingen kunnen te maken hebben met allerlei
soorten problemen en uitdagingen. Deze worden besproken in 1.1.3 t/m 1.1.6.
1.1.1 Algemene leesproblemen
Wat een lezer een goede lezer maakt wordt door Bossers et. al. (2015) beschreven als een
stapsgewijs proces dat de lezer moeiteloos zou moeten kunnen doorlopen:
1. Herkennen of identificeren van binnenkomende informatie:
De lezer moet met voldoende snelheid kunnen vaststellen welke woorden op papier staan en wat
de structuur van de zin is waarin deze woorden staan. Deze activiteit verloopt bij goede lezers
vanzelf. De lezer is er niet bewust mee bezig. Deze activiteit staat ook wel bekend als de lagere-
orde processen van lezen.
2. Begrijpen of interpreteren van de herkende informatie:
De lezer gebruikt de herkende informatie en zijn eigen kennis om vast te stellen wat de meest
waarschijnlijke betekenis van de zinnen en grotere tekstdelen is, en hoe die zinnen en tekstdelen
samenhangen. De lezer bouwt dus een representatie van de tekst op: een samenhangend geheel
van betekeniseenheden dat volgens hem het meest overeenkomt met wat er op papier staat. Als
dit succesvol verloopt begrijpt de lezer de tekst. Dit is een activiteit waarop een lezer gewoonlijk
de aandacht richt. De vragen die bij teksten gegeven worden, hebben als doel vast te stellen of de
lezer heeft begrepen ‘wat er in de tekst staat’ of ‘wat de schrijver bedoelt’. Dit worden ook wel
hogere-orde processen van lezen genoemd.
3. Besturen van activiteit 1 en 2:
Met name goede lezers zijn voortdurend bezig ervoor te zorgen dat het leesproces verloopt zoals
ze wensen. Ze stellen vooraf een leesdoel, passen hun leeswijze daaraan aan, lossen
begripsproblemen op en kijken terug op het resultaat. Een goede lezer zet strategieën in om zo
goed mogelijk het gestelde leesdoel te kunnen bereiken. Deze stap wordt ook wel leesstrategie
genoemd.
3
