H2.7
Causaliteit
= de leer van oorzaak en gevolg
Bij het bepalen van causaliteit is het belangrijk om te beseffen dat het hier gaat om een
ja/nee kwestie: het oorzakelijk verband tussen twee gebeurtenissen wordt wel of niet
aangenomen.
De reeks van gebeurtenissen die leiden tot het strafbare gevolg kan dusdanig zijn dat het
vaststellen van oorzakelijk verband steeds complexer wordt. Het kan gaan om:
- De invloed van externe factoren
- Het tijdsverloop tussen oorzaak en gevolg (bijvoorbeeld HIV-besmetting)
- Het bestaan van meerdere oorzaken naast elkaar
- Een causale keten met vele schakels
Ook medeveroorzaking door het slachtoffer of later opgetreden omstandigheden, zoals
medische missers, kunnen uitwerking hebben op het oorzakelijke verband.
Soms kan het intreden van het gevolg dus niet duidelijk aan slechts één factor worden
toegeschreven.
Conditio sine qua non
Indien bij het ontbreken van een schakel in de reeks der gebeurtenissen het gevolg zou zijn
uitgebleven, deze schakel kennelijk onmisbaar is en derhalve als oorzaak aan te wijzen is.
Een van de tekortkomingen van deze theorie is dat oorzakelijkheid oeverloos wordt. Dus
aldoor durend, grenzeloos
Causa-proximaleer
Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de veroorzakende factor die het dichtst bij het gevolg ligt,
in juridisch opzicht als oorzaak moet gelden. Dit kan problemen opleveren bij een langere
reeks van gebeurtenissen en geeft niet de mogelijkheid om verder weg liggende, relevante
factoren te betrekken in de causaliteit. (Arrest Niet-behandelde longinfectie)
Voorzienbaarheidsleer
De nadruk hierbij ligt op de handeling waarvan kan worden gezegd dat deze een gevolg heeft
dat naar algemene ervaringsregels redelijkerwijs voorzienbaar was. Het gaat om de typische
gevolgen van een bepaald handelen.
Tekortkoming: er ontstaan problemen als de omstandigheden van het geval zo liggen dat het
toeval een nogal grote rol heeft gespeeld in het optreden van de gevolgen.
Redelijke toerekening
Is de toerekening wel ‘redelijk’? Doet nogal vaag aan, omdat het de vraag openlaat wanneer
nu precies de toerekening ‘redelijk’ te noemen is. Ondanks de ogenschijnlijke grilligheid van
de jurisprudentie, blijkt dat het er in alle gevallen om gaat te komen tot een billijk en voor
het rechtsgevoel acceptabel resultaat.
, H3 Opzet en schuld
3.1 – Inleiding
Als opzet of schuld in de delictsomschrijving is opgenomen (subjectieve bestanddelen) dan
doet het er noodzakelijkerwijs toe met welke intentie de dader gehandeld heeft. Als hem (in
de tenlastelegging) verweten wordt dat hij een doodslag heeft gepleegd, dan zal – gezien de
delictsomschrijving van doodslag – bewezen moeten worden dat hij heeft gehandeld met
opzet op de dood. De dader moet de dood van de ander hebben nagestreefd.
Als dood door schuld wordt verweten, dan zal moeten worden bewezen dat de dader
onvoorzichtig is geweest en dat daardoor een ander mens is komen te overlijden.
3.2 – Opzet
3.2.1 – Inleiding
Opzettelijk handelen betekent: willens en wetens handelen. De dader die opzettelijk handelt,
weet waar hij mee bezig is en hij wil het ook doen. Het duidelijkst komt dit naar voren in
situaties waarin de dader daadwerkelijk streeft naar een bepaald doel.
Opzet kent graduele verschillen. Deze verschillende graden van opzet worden hieronder
besproken. Onthoud hierbij dat het belang van de gemaakte onderscheidingen relatief is. De
lichtste vorm van opzet levert voor de wet nog steeds opzet op. Het belang van de gemaakte
indeling schuilt grotendeels hierin, dat het inzichten verschaft die nodig zijn om schuld
(culpa) te onderscheiden van opzet.
3.2.2 – graden van opzet
a) Opzet met bedoeling (bloot opzet)
De dader weet waarmee hij bezig is en het toebrengen van pijn en letsel is ook
precies wat hij beoogt. Dit opzet wordt in de literatuur wel aangeduid als opzet met
bedoeling.
b) Voorwaardelijk opzet
Daders zijn soms zo zeer gericht op hun primaire doel, dat zij de aanmerkelijke kans
voor lief nemen dat door hun gedraging ook een ander gevolg zal intreden. In dat
geval kan opzet worden aangenomen ten aanzien van het niet primair beoogde
gevolg. Deze ondergrens van het opzet wordt voorwaardelijk opzet genoemd: opzet
met mogelijkheid bewustzijn en kan opzet. Een voorbeeld:
Twee mannen rijden met een zware vrachtwagen in dichte mist met hoge snelheid
over een drukke tweebaansweg. Ondanks deze levensgevaarlijke omstandigheden
haalt de chauffeur een aantal personenauto’s in. Zijn bijrijder maakt hem erop attent
dat, als hij zo doorgaat, het een kwestie van tijd is voordat zij een tegenligger
rammen. De chauffeur haalt zijn schouders op en zegt dat een leven zonder risico
maar saai is en dat het hem verder koud laat. Bij een nieuwe inhaalmanoeuvre ramt
de vrachtwagen een lichte personenauto. De inzittenden van de auto vinden hierbij de
dood.
c) Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn
Hierbij heeft de dader een bepaald doel voor ogen, maar hij weet dat het
noodzakelijk is een bepaald – niet primair beoogd – gevolg in het leven te roepen om
dat doel te bereiken. Er is nu dus geen sprake van slechts een aanmerkelijke kans. De
Causaliteit
= de leer van oorzaak en gevolg
Bij het bepalen van causaliteit is het belangrijk om te beseffen dat het hier gaat om een
ja/nee kwestie: het oorzakelijk verband tussen twee gebeurtenissen wordt wel of niet
aangenomen.
De reeks van gebeurtenissen die leiden tot het strafbare gevolg kan dusdanig zijn dat het
vaststellen van oorzakelijk verband steeds complexer wordt. Het kan gaan om:
- De invloed van externe factoren
- Het tijdsverloop tussen oorzaak en gevolg (bijvoorbeeld HIV-besmetting)
- Het bestaan van meerdere oorzaken naast elkaar
- Een causale keten met vele schakels
Ook medeveroorzaking door het slachtoffer of later opgetreden omstandigheden, zoals
medische missers, kunnen uitwerking hebben op het oorzakelijke verband.
Soms kan het intreden van het gevolg dus niet duidelijk aan slechts één factor worden
toegeschreven.
Conditio sine qua non
Indien bij het ontbreken van een schakel in de reeks der gebeurtenissen het gevolg zou zijn
uitgebleven, deze schakel kennelijk onmisbaar is en derhalve als oorzaak aan te wijzen is.
Een van de tekortkomingen van deze theorie is dat oorzakelijkheid oeverloos wordt. Dus
aldoor durend, grenzeloos
Causa-proximaleer
Hierbij wordt ervan uitgegaan dat de veroorzakende factor die het dichtst bij het gevolg ligt,
in juridisch opzicht als oorzaak moet gelden. Dit kan problemen opleveren bij een langere
reeks van gebeurtenissen en geeft niet de mogelijkheid om verder weg liggende, relevante
factoren te betrekken in de causaliteit. (Arrest Niet-behandelde longinfectie)
Voorzienbaarheidsleer
De nadruk hierbij ligt op de handeling waarvan kan worden gezegd dat deze een gevolg heeft
dat naar algemene ervaringsregels redelijkerwijs voorzienbaar was. Het gaat om de typische
gevolgen van een bepaald handelen.
Tekortkoming: er ontstaan problemen als de omstandigheden van het geval zo liggen dat het
toeval een nogal grote rol heeft gespeeld in het optreden van de gevolgen.
Redelijke toerekening
Is de toerekening wel ‘redelijk’? Doet nogal vaag aan, omdat het de vraag openlaat wanneer
nu precies de toerekening ‘redelijk’ te noemen is. Ondanks de ogenschijnlijke grilligheid van
de jurisprudentie, blijkt dat het er in alle gevallen om gaat te komen tot een billijk en voor
het rechtsgevoel acceptabel resultaat.
, H3 Opzet en schuld
3.1 – Inleiding
Als opzet of schuld in de delictsomschrijving is opgenomen (subjectieve bestanddelen) dan
doet het er noodzakelijkerwijs toe met welke intentie de dader gehandeld heeft. Als hem (in
de tenlastelegging) verweten wordt dat hij een doodslag heeft gepleegd, dan zal – gezien de
delictsomschrijving van doodslag – bewezen moeten worden dat hij heeft gehandeld met
opzet op de dood. De dader moet de dood van de ander hebben nagestreefd.
Als dood door schuld wordt verweten, dan zal moeten worden bewezen dat de dader
onvoorzichtig is geweest en dat daardoor een ander mens is komen te overlijden.
3.2 – Opzet
3.2.1 – Inleiding
Opzettelijk handelen betekent: willens en wetens handelen. De dader die opzettelijk handelt,
weet waar hij mee bezig is en hij wil het ook doen. Het duidelijkst komt dit naar voren in
situaties waarin de dader daadwerkelijk streeft naar een bepaald doel.
Opzet kent graduele verschillen. Deze verschillende graden van opzet worden hieronder
besproken. Onthoud hierbij dat het belang van de gemaakte onderscheidingen relatief is. De
lichtste vorm van opzet levert voor de wet nog steeds opzet op. Het belang van de gemaakte
indeling schuilt grotendeels hierin, dat het inzichten verschaft die nodig zijn om schuld
(culpa) te onderscheiden van opzet.
3.2.2 – graden van opzet
a) Opzet met bedoeling (bloot opzet)
De dader weet waarmee hij bezig is en het toebrengen van pijn en letsel is ook
precies wat hij beoogt. Dit opzet wordt in de literatuur wel aangeduid als opzet met
bedoeling.
b) Voorwaardelijk opzet
Daders zijn soms zo zeer gericht op hun primaire doel, dat zij de aanmerkelijke kans
voor lief nemen dat door hun gedraging ook een ander gevolg zal intreden. In dat
geval kan opzet worden aangenomen ten aanzien van het niet primair beoogde
gevolg. Deze ondergrens van het opzet wordt voorwaardelijk opzet genoemd: opzet
met mogelijkheid bewustzijn en kan opzet. Een voorbeeld:
Twee mannen rijden met een zware vrachtwagen in dichte mist met hoge snelheid
over een drukke tweebaansweg. Ondanks deze levensgevaarlijke omstandigheden
haalt de chauffeur een aantal personenauto’s in. Zijn bijrijder maakt hem erop attent
dat, als hij zo doorgaat, het een kwestie van tijd is voordat zij een tegenligger
rammen. De chauffeur haalt zijn schouders op en zegt dat een leven zonder risico
maar saai is en dat het hem verder koud laat. Bij een nieuwe inhaalmanoeuvre ramt
de vrachtwagen een lichte personenauto. De inzittenden van de auto vinden hierbij de
dood.
c) Opzet met noodzakelijkheidsbewustzijn
Hierbij heeft de dader een bepaald doel voor ogen, maar hij weet dat het
noodzakelijk is een bepaald – niet primair beoogd – gevolg in het leven te roepen om
dat doel te bereiken. Er is nu dus geen sprake van slechts een aanmerkelijke kans. De
