SPO pre-master Orthopedagogiek – Neuropsychologie
Rijksuniversiteit Groningen
Ondersteuning aan personen met een verstandelijke beperking
Colleges
College 1
Definitie
- Verschillende opvattingen door de jaren heen. Altijd afhankelijk van de wijze waarop
je kijkt, maatschappelijke veranderingen beïnvloeden opvattingen.
- Als gevolg van opvatting bepaalde kijk op ‘de’ mens met een verstandelijke
beperking, op zorgverlening en op plaats in de maatschappij (ook positie ouders).
Wijziging door jaren heen – mensen eerst in bossen opsluiten en nu maatschappij
terugkeren
Visie 19e eeuw, eerste helft 20e eeuw
- Defect in persoon
- Mensvisie: mens met beperkingen
- Status: patiënt
- Zorgverlening: verzorgen
- Instituut
- Maatschappelijk: segregatie
Mensen met VB/stoornissen/lichamelijke beperkingen alle mensen die zich anders
gedroegen waren oorzaak voor alle problemen in maatschappij. Eerst kwamen ze in
dolhuizen (per categorie), later in instellingen. Mensen met VB hadden zelf probleem.
Mensen werden afgezonderd van maatschappij. Nu nog steeds wel beetje van toepassing,
mensen met VB in woonvormen ergens in bossen.
Kenmerken instituten
- Grootschalig
- Segregatie
- Weinig keuzemogelijkheden
- Materiële omgeving slecht
- Kenmerking van de zorg/ondersteuning:
Niet individueel gericht
Veel medicatie
Rigide (vast structuren etc)
Sociale afstand
Kenmerken grote instituten: grot, ver weg waar wij wonen, niet gericht op
regie/keuzemogelijkheden, materiele omstandigheden slecht, niet individueel gericht, veel
medicatie (waarvan we niet weten waarom het werd voorgeschreven), rigide/vaste
structuren, sociale afstand.
Ontwikkelingsvisie
- Een ‘verkeerd’ leereffect in de opvoeding of een ‘misgelopen’ ontwikkeling
- Leertheorie sturend. Probleem ligt in omgang tussen persoon en omgeving
1
, SPO pre-master Orthopedagogiek – Neuropsychologie
Rijksuniversiteit Groningen
- Mensenvisie: mens met mogelijkheden
- Status: leerling
- Zorgverlening: trainen/ontwikkelen
- Plaats: speciale voorzieningen in de samenleving
- Maatschappelijk: normalisatie
Meer kritiek (jaren 50) op bovenstaande visie. Niet goed dat VB opgeborgen werden van
maatschappij. Defect op voorgrond vervangen doordat het te ontwikkelen viel. Mensen
dachten nog steeds: probleem ligt in persoon zelf, maar we gaan het trainen zodat het zo
zelfstandig mogelijk gaat functioneren. Van patiënten naar leerlingen. Die opgevoed konden
worden/konden leren. Verschil mensen met/zonder VB zat in leervermogen! Er kwamen
steeds meer scholen. Alle VB gingen naar school. Vaardigheden leren waardoor ze zo goed
mogelijk in de maatschappij plek konden vinden. Bedoeling van vaardigheden terugkeren
naar maatschappij = normalisatieprincipe. Leerling moet leren en veranderen trainen en
ontwikkelingen.
Overheid: we gaan alle residentiele voorzieningen sluiten en iedereen in wijken wonen.
Visies bepalen enorm hoe wij handelen. Goed duidelijk hebben wat eigen visie is. Visie op
ondersteuning bepaalt al het handelen.
Kan iedereen zomaar terugkeren naar maatschappij en moet dit een doel zijn? Mensen met
zeer meervoudige VB is het mogelijk om te terug te keren of vallen ze er helemaal uit?
Normalisatieprincipe
- (Ook) politiek idee
- Als reactie op instituten
Negatieve invloed ontwikkeling
Omgang is verzorgend, beperkend en onpersoonlijk
Verpleging: niet gericht op interactie en communicatie
Organisatiestructuur: hiërarchisch-centralistisch
Grootte en ligging maken het tot een getto
Deinstitutionalisatie: speciale voorzieningen in de samenleving.
Normalisatieprincipe
Grote instellingen negatieve invloed van ontwikkeling. Omgang onpersoonlijk, geen eigen
regie, verpleging heel medisch gericht en organisatiestructuur heel hiërarchisch. Daarna
dus beweging, mensen in de wijk gaan wonen.
Kritiek op normalisatie
- Tweede helft jaren 80
In de speciale voorzieningen heerst instituutscultuur
Weinig aandacht voor ontwikkeling
Aanpassen aan het ‘normale’ (tyranny of normality), kan leiden tot
intolerantie
Reactie: burgerschapsparadigma
2
, SPO pre-master Orthopedagogiek – Neuropsychologie
Rijksuniversiteit Groningen
Kritiek normalisatie
Jaren 80 tweede helft: kritiek grote voorzieningen bleven bestaan. Te grote institutie sfeer.
Mensen werden gedwongen zich aan te passen aan ons.
Tyranny of nomality: niet over aanpassen aan omgeving/omgeving aanpassen aan iemand
met VB, zij moesten worden zoals wij waren. Voldoen aan onze normen en waarden wat kon
leiden tot intolerantie. Burgerschapsparadigma gaat over rechten en plichten. Iedereen
recht op geode kwaliteit van bestaan: bv. keuze en controle/zelf regie.
Intersubjectiviteit: altijd sprake van wederzijdse afhankelijkheid. Mensen moesten deel uit
maken van maatschappij zoals gaan sporten.
Burgerschapsparadigma
- Leven in samenleving als volwaardig burger
- Rechten en plichten
- Goede kwaliteit van bestaan voor iedereen
- Keuze en controle
- Ondersteuning: afhankelijk van anderen (intersubjectiviteit). Relaties vormen de
basis van burgerschapsparadigma
Inclusie: met beperkingen volwaardig burger
Passende definitie bij burgerschapsparadigma: Beperking die gekarakteriseerd wordt door
beperking in verstandelijk functioneren maar ook in adaptief functioneren/gedrag. Mensen
met VB voor 18e ontstaat.
Ondersteuningsvisie
- Ontwikkelingsmodel (meerdere theoretische opvattingen): beperkingen bij persoon
maar nadruk op beperkingen in de omgeving (niet goed ingericht)
- Mensenvisie: mens met rechten en plichten
- Status: burger
- Zorgverlening: ondersteunen
- Plaats: in de samenleving, gebruik maken bestaande voorzieningen ‘community care
living’
- Maatschappelijk: integratie/inclusie
Ondersteuningsvisie
Nog steeds beperking, maar nadruk op de omgeving. Hoe kunnen deze mensen ook mee
doen. Zorgverlener werd ondersteuner genoemd. We maken gebruik van bestaande
voorzieningen. Onderzoek hierna: integratie nog niet goed voor elkaar krijgen. Hoe erger de
beperking, hoe ingewikkelder dit is. Met z’n allen in de wijk wonen als integratie. Of
andersom, iemand zonder VB kon bij zo’n instituut wonen omgekeerde integratie.
Contact leggen met buren, laten we wel eens wat in liggen. We moeten uitleg geven,
mensen snel onder de indruk, we moeten hierin in ondersteunen.
Passende definitie
- ‘Intellectual disability is a disability characterized by significant limitations both in
intellectual functioning and in adaptive behaviour as expressed in conceptual, social,
and practical adaptive skills. This disability originates before age 18’
3
Rijksuniversiteit Groningen
Ondersteuning aan personen met een verstandelijke beperking
Colleges
College 1
Definitie
- Verschillende opvattingen door de jaren heen. Altijd afhankelijk van de wijze waarop
je kijkt, maatschappelijke veranderingen beïnvloeden opvattingen.
- Als gevolg van opvatting bepaalde kijk op ‘de’ mens met een verstandelijke
beperking, op zorgverlening en op plaats in de maatschappij (ook positie ouders).
Wijziging door jaren heen – mensen eerst in bossen opsluiten en nu maatschappij
terugkeren
Visie 19e eeuw, eerste helft 20e eeuw
- Defect in persoon
- Mensvisie: mens met beperkingen
- Status: patiënt
- Zorgverlening: verzorgen
- Instituut
- Maatschappelijk: segregatie
Mensen met VB/stoornissen/lichamelijke beperkingen alle mensen die zich anders
gedroegen waren oorzaak voor alle problemen in maatschappij. Eerst kwamen ze in
dolhuizen (per categorie), later in instellingen. Mensen met VB hadden zelf probleem.
Mensen werden afgezonderd van maatschappij. Nu nog steeds wel beetje van toepassing,
mensen met VB in woonvormen ergens in bossen.
Kenmerken instituten
- Grootschalig
- Segregatie
- Weinig keuzemogelijkheden
- Materiële omgeving slecht
- Kenmerking van de zorg/ondersteuning:
Niet individueel gericht
Veel medicatie
Rigide (vast structuren etc)
Sociale afstand
Kenmerken grote instituten: grot, ver weg waar wij wonen, niet gericht op
regie/keuzemogelijkheden, materiele omstandigheden slecht, niet individueel gericht, veel
medicatie (waarvan we niet weten waarom het werd voorgeschreven), rigide/vaste
structuren, sociale afstand.
Ontwikkelingsvisie
- Een ‘verkeerd’ leereffect in de opvoeding of een ‘misgelopen’ ontwikkeling
- Leertheorie sturend. Probleem ligt in omgang tussen persoon en omgeving
1
, SPO pre-master Orthopedagogiek – Neuropsychologie
Rijksuniversiteit Groningen
- Mensenvisie: mens met mogelijkheden
- Status: leerling
- Zorgverlening: trainen/ontwikkelen
- Plaats: speciale voorzieningen in de samenleving
- Maatschappelijk: normalisatie
Meer kritiek (jaren 50) op bovenstaande visie. Niet goed dat VB opgeborgen werden van
maatschappij. Defect op voorgrond vervangen doordat het te ontwikkelen viel. Mensen
dachten nog steeds: probleem ligt in persoon zelf, maar we gaan het trainen zodat het zo
zelfstandig mogelijk gaat functioneren. Van patiënten naar leerlingen. Die opgevoed konden
worden/konden leren. Verschil mensen met/zonder VB zat in leervermogen! Er kwamen
steeds meer scholen. Alle VB gingen naar school. Vaardigheden leren waardoor ze zo goed
mogelijk in de maatschappij plek konden vinden. Bedoeling van vaardigheden terugkeren
naar maatschappij = normalisatieprincipe. Leerling moet leren en veranderen trainen en
ontwikkelingen.
Overheid: we gaan alle residentiele voorzieningen sluiten en iedereen in wijken wonen.
Visies bepalen enorm hoe wij handelen. Goed duidelijk hebben wat eigen visie is. Visie op
ondersteuning bepaalt al het handelen.
Kan iedereen zomaar terugkeren naar maatschappij en moet dit een doel zijn? Mensen met
zeer meervoudige VB is het mogelijk om te terug te keren of vallen ze er helemaal uit?
Normalisatieprincipe
- (Ook) politiek idee
- Als reactie op instituten
Negatieve invloed ontwikkeling
Omgang is verzorgend, beperkend en onpersoonlijk
Verpleging: niet gericht op interactie en communicatie
Organisatiestructuur: hiërarchisch-centralistisch
Grootte en ligging maken het tot een getto
Deinstitutionalisatie: speciale voorzieningen in de samenleving.
Normalisatieprincipe
Grote instellingen negatieve invloed van ontwikkeling. Omgang onpersoonlijk, geen eigen
regie, verpleging heel medisch gericht en organisatiestructuur heel hiërarchisch. Daarna
dus beweging, mensen in de wijk gaan wonen.
Kritiek op normalisatie
- Tweede helft jaren 80
In de speciale voorzieningen heerst instituutscultuur
Weinig aandacht voor ontwikkeling
Aanpassen aan het ‘normale’ (tyranny of normality), kan leiden tot
intolerantie
Reactie: burgerschapsparadigma
2
, SPO pre-master Orthopedagogiek – Neuropsychologie
Rijksuniversiteit Groningen
Kritiek normalisatie
Jaren 80 tweede helft: kritiek grote voorzieningen bleven bestaan. Te grote institutie sfeer.
Mensen werden gedwongen zich aan te passen aan ons.
Tyranny of nomality: niet over aanpassen aan omgeving/omgeving aanpassen aan iemand
met VB, zij moesten worden zoals wij waren. Voldoen aan onze normen en waarden wat kon
leiden tot intolerantie. Burgerschapsparadigma gaat over rechten en plichten. Iedereen
recht op geode kwaliteit van bestaan: bv. keuze en controle/zelf regie.
Intersubjectiviteit: altijd sprake van wederzijdse afhankelijkheid. Mensen moesten deel uit
maken van maatschappij zoals gaan sporten.
Burgerschapsparadigma
- Leven in samenleving als volwaardig burger
- Rechten en plichten
- Goede kwaliteit van bestaan voor iedereen
- Keuze en controle
- Ondersteuning: afhankelijk van anderen (intersubjectiviteit). Relaties vormen de
basis van burgerschapsparadigma
Inclusie: met beperkingen volwaardig burger
Passende definitie bij burgerschapsparadigma: Beperking die gekarakteriseerd wordt door
beperking in verstandelijk functioneren maar ook in adaptief functioneren/gedrag. Mensen
met VB voor 18e ontstaat.
Ondersteuningsvisie
- Ontwikkelingsmodel (meerdere theoretische opvattingen): beperkingen bij persoon
maar nadruk op beperkingen in de omgeving (niet goed ingericht)
- Mensenvisie: mens met rechten en plichten
- Status: burger
- Zorgverlening: ondersteunen
- Plaats: in de samenleving, gebruik maken bestaande voorzieningen ‘community care
living’
- Maatschappelijk: integratie/inclusie
Ondersteuningsvisie
Nog steeds beperking, maar nadruk op de omgeving. Hoe kunnen deze mensen ook mee
doen. Zorgverlener werd ondersteuner genoemd. We maken gebruik van bestaande
voorzieningen. Onderzoek hierna: integratie nog niet goed voor elkaar krijgen. Hoe erger de
beperking, hoe ingewikkelder dit is. Met z’n allen in de wijk wonen als integratie. Of
andersom, iemand zonder VB kon bij zo’n instituut wonen omgekeerde integratie.
Contact leggen met buren, laten we wel eens wat in liggen. We moeten uitleg geven,
mensen snel onder de indruk, we moeten hierin in ondersteunen.
Passende definitie
- ‘Intellectual disability is a disability characterized by significant limitations both in
intellectual functioning and in adaptive behaviour as expressed in conceptual, social,
and practical adaptive skills. This disability originates before age 18’
3
