Inleiding Architectuur 1 - Les 1:
Wat is architectuur?
- ‘arche’ -> begin, eerste, principe of norm
- ‘techne of tecton’ -> techniek, kunst van het maken/bouwen
de kunst en leer van het ontwerpen en uitvoeren van bouwwerken
vraag: is architectuur dan het verschil tussen bouwkunde en bouwkunst?
3 principes voor architectuur:
Venustas = schoonheid (welstand)
Firmitas = stevigheid (constructie)
Utilitas = bruikbaarheid (functionaliteit)
Volgens Ching : Form, Space & Order
- ervaren door beweging in ruimte en tijd
- bereikt via technologische middelen
- biedt ruimte aan programma
- vindt aansluiting met haar context
Hoe kan het klimaat van een locatie invloed hebben op een ontwerp?
Architectonisch concept komt voort uit locatie en klimaat -> Architectonisch concept is:
- rotsblok als hart van de woning
- onder een zwevend dakvlak dat schaduw biedt en de plek markeert
- alle keuzes dragen bij aan de uitdrukking van het concept
(constructie / materialisatie / detaillering)
Architecten
- Frey House 2, Albert Frey
- Lichte dakconstructie met overstek
- Alle gevels zijn te openen (Lichte stalen constructie)
- Kleuren van het landschap zijn in het interieur
toegepast
- Zwembad voor verkoeling -zwemmen & luchtstroom
- Rotsblok is massa en lokale buffer voor temperatuur
(trage opwarming & langzame afkoeling)
Schaduw, wind & verkoeling:
- dak / lichte open constructie / openheid gevel
waardoor wind door huis kan waaien / water /
gordijnen / rotsblok
- niet afhankelijk worden van technologische en technische oplossingen
- maak gebruik van strategieën als oriëntatie en thermisch vermogen
- heb begrip van locatie, denk eco–logisch = ook economisch
,Hoe kan de geschiedenis van een locatie invloed hebben op een ontwerp?
- historische vestingwallen opnieuw zichtbaar maken door versterken contouren
- herintroductie van oude vesting volume, nieuwe hedendaagse interpretatie.
- bv ‘Maagjesbolwerk – Hans Ruijssenaars’
Hoe kan topografie een invloed hebben op het ontwerp?
Locatie onderzoek:
Echt ver-blijven op de plek waar een ontwerp voor wordt gemaakt:
- wat is de plek?
- wat biedt de plek?
- wat heeft de plek nodig?
Buitendijks (oplossingen):
IN het water – Venetië
OP het water – Woonboot (B+O Architecten)
AAN het water – Farnsworth house (Ludwig Mies van der Rohe)
BOVEN het water – Balancing barn (MVRDV)
Binnendijks (oplossingen):
harmoniërend met de omgeving
BOVEN de grond – Tree Hotel (Tham & Videgård Architecten)
TUSSEN de bomen – Vakantie woningen (Francois & Lewis)
IN de grond – Dutch Mountain (Huizen / De Nieuwe Generatie)
contrasterend met de omgeving
omgeving BUITEN SLUITEN – Casa Elementar (Aires Mateus)
omgeving NEGEREND – Futuro (Matti Suuronen)
omgeving AANPASSEND – Atelierwoning (Gunnar Daan)
Locatie -> Landschap -> aanwezig of afwezig?
,Inleiding Architectuur 1 - Les 2:
- basis elementen
- primaire vormen
- transformatie van vormen
- articulatie van vormen
3 principes voor architectuur
Venustas / Firmitas / Utilitas
volgens ching: form, space & order
kunstzinnig <-> rationeel <-> sociaal cultureel
klimaat, geschiedenis, topografie
buitendijks: in, op, aan, boven, onder het water
binnendijks: boven, op, in de grond / omgeving buiten sluiten, negeren, aanpassen
basiselementen
- lijn
- vlak
- volume
punt
- een punt markeert een positie in de ruimte
- het centrale punt is niet zichtbaar, maar door vorm wel nadrukkelijk aanwezig
- punt is duidelijk zichtbaar en versterkt de ruimtelijke samenhang
- punten kunnen belangrijke plekken vormen
- verticale elementen als oriëntatiepunten op het horizontale vlak ze markeren de plek,
maar geven geen richting
- Theater van Epidaurus (Polycletusde Jongere)
- Romijns theater volgens Vitruvius - Piazza del Campidoglio (Michelangelo)
(handboek bouwkunde)
,lijn
- verbindt twee punten
- heeft lengte
- geeft richting
- verdeeld
- omringd
- doorsnijdt
- twee punten vormen 1 lijn
- de context bepaald de betekenis van de lijn (hierin kun je spelen, dikte lijnen, stippellijn)
- lijn als scheidend element
- Openlucht theater (Atelier Kempe Thill) - Erasmusbrug (UN Studio)
- markeert hier de grens tussen plein straat - brug is een lijn die twee oevers verbindt
- De Luchtsingel (ZUS) - Villa Kogelhof (Paul de Ruiter)
- luchtsingel verbindt wijken nadat het verkeer een - verbindend en verdelend lijnenspel
barrière heeft gevormd (land & water verdeling/verbinding)
vlak
- twee lijnen vormen een vlak
- bv: Rietveld Schröderhuis (Gerrit Rietveld) / Compositie (Piet Mondriaan)
- Fallingwaters (Frank Lloyd Wright) -> horizontale vloeren en daken accentueren de
verticaliteit van het ‘vallende water’
- Barcelona Paviljoen (Mies van der Rohe)
,volume
- ruimte gedefinieerd door muren, vloeren en plafond of daken
- Notre Dame du Haut (Le Corbusier) - van punt naar lijn, naar vlak, naar volume
primaire vormen
- piramide
- kubus
- bol
- samengestelde vormen
bol vormen
- bol heeft gunstigste oppervlakte/inhoud (energiezuinig)
- natuurlijk vorm en constructie
- de afgeleide cirkel en cilinder in de architectuur is een meer voorkomende vorm
organische vormen
- bv: Guggenheim Museum (Frank Gehry) / H2O eXPO Water Paviljoen (NOX)
- waar zijn de primaire vormen gebleven?
,tansformatie van vormen
- kubus transformeert tot schijf (Unité d’Habition – Le Corbusier)
- kubus transformeert tot sculptuur (Bitten House)
- Church of St John the Baptist (halve cilinder)
- Villa Rotonda (Andrea Palladio) -> primaire vormen (kubus) / symmetrie /
toevoeging: piramide / bol / driehoek
Vraag: hoe is de hoofdvorm van een gebouw opgebouwd?
Aanpak: hoe is het bouwvolume terug te herleiden tot een primaire vorm?
(kubus, piramide, bol/cilinder)
articulatie van vormen
- textuur (letterlijk) & tactiliteit (figuurlijk/waarnemen)
- kleur
- licht
,vorm en materiaal
- vormtransformatie: materiaal benadrukt programma en vorm, accentueren en uitgedrukt
in een eenvoudige twist -> Sein- wisselcontrole (Herzog & de Meuron)
textuur
- is de waarneembare oppervlaktestructuur van materialen (vaak natuurlijk)
- bijvoorbeeld:
- de oneffenheden van baksteen en voegwerk bij metselwerk
- het grind in een gewassen grindtegel
- de nerven en noesten in hout
tactiliteit
- is de gevoelswaarde van het materiaal
- bijvoorbeeld:
- warm hout
- kil beton
Architecten
- Caplutta Sogn Benedetg (Peter Zumthor) - Thermale Baden (Peter Zumthor)
- textuur: natuurlijk & ongelijkmatig - textuur: natuurlijk, massief, onregelmatig (toch strak
- tactiliteit: natuurlijk & warm - tactiliteit: robuust, strak en beschermd (t aangenaam)
- Universiteitsbieb Utrecht (Wiel Arets) - Bibliotheek Eberswalde (Herzog & de Meuron)
- textuur: massief, transparant, glad - textuur: transparant/glad, massief/ruw
- tactiliteit: visuele interactie donker/licht - tactiliteit: reflectie en absorptie van licht
,Maak bewust gebruik van:
- reflectie en absorptie van het licht
- tactiliteit van materialen
- speel met reflectie & absorptie | zwaar & licht
- accentueren van vorm (uniforme textuur)
- accentueren van elementen (verschillende texturen)
kleur
- kleur kan het alledaagse bijzonder maken (bv: Beukelsblauw, Florentijn Hofman)
- kleur kan vorm accentueren (bv: Zwarte Parel, Zecc Architecten i.s.m. F. Hofman)
- kleur als statement (bv: Studio Thonik, MVRDV -> oranje kleur naar groen)
- afwezigheid van kleur
- compositie van kleurelementen / interieurelementen (Rietveld Schröder Huis, Gerrit
Rietveld)
- accentueren van de (hoofd)vorm / vormelementen (kleur-concept)
- accentueren van individualiteit binnen een gebouw
- vorm & kleur accentueren ‘saamhorige individualiteit’
licht
- Het sleutelwoord is licht, en licht verlicht vormen, en vormen bezitten emotionele kracht
(Notre Dame du Haut, Le Corbusier)
- strijklicht benadrukt textuur: beton als fluweel (Koshino huis & Church of Light, Tadao
Ando)
- accentueren van ritmiek en routing, spelen met koud- en warm- licht (Thermale Baden,
Peter Zumthor)
- accentueren van de vorm, het licht accentueert de vorm (Mimesis Museum, Alvaro Siza)
Zet licht om in:
- de vorm te benadrukken
- materiaaltextuur te benadrukken
- ritmiek te accentueren
- zwaarte en lichtheid te versterken
- rituelen te ondersteunen
drie niveaus van weten: eenvoudig / complex / vereenvoudigde complexiteit
, Inleiding Architectuur 1 - Les 3:
principe van vorm en ruimte
- vorm en ruimte zijn onlosmakelijk met verbonden
- positieve ruimte: hetgeen je maakt (a; zwart gearceerd)
- negatieve ruimte: hetgeen ontstaat (a; wit gearceerd)
- met vorm maak je ruimte
- de vorm van gebouwen/ruimte (positieve ruimte: zwart / negatieve ruimte: wit)
Een ruimte wordt gedefinieerd door:
- horizontale begrenzingen (vloeren en plafond/daken)
- verticale begrenzingen (wanden)
1) afgebakende vloer:
in het verlengde van het maaiveld
2) verhoogde vloer:
als afbakening van het maaiveld
3) verlaagde vloer:
in het maaiveld definieert een volume
4) opgetilde vloer:
definieert ruimte tussen vloer en grondvlak (dak)
Wat is architectuur?
- ‘arche’ -> begin, eerste, principe of norm
- ‘techne of tecton’ -> techniek, kunst van het maken/bouwen
de kunst en leer van het ontwerpen en uitvoeren van bouwwerken
vraag: is architectuur dan het verschil tussen bouwkunde en bouwkunst?
3 principes voor architectuur:
Venustas = schoonheid (welstand)
Firmitas = stevigheid (constructie)
Utilitas = bruikbaarheid (functionaliteit)
Volgens Ching : Form, Space & Order
- ervaren door beweging in ruimte en tijd
- bereikt via technologische middelen
- biedt ruimte aan programma
- vindt aansluiting met haar context
Hoe kan het klimaat van een locatie invloed hebben op een ontwerp?
Architectonisch concept komt voort uit locatie en klimaat -> Architectonisch concept is:
- rotsblok als hart van de woning
- onder een zwevend dakvlak dat schaduw biedt en de plek markeert
- alle keuzes dragen bij aan de uitdrukking van het concept
(constructie / materialisatie / detaillering)
Architecten
- Frey House 2, Albert Frey
- Lichte dakconstructie met overstek
- Alle gevels zijn te openen (Lichte stalen constructie)
- Kleuren van het landschap zijn in het interieur
toegepast
- Zwembad voor verkoeling -zwemmen & luchtstroom
- Rotsblok is massa en lokale buffer voor temperatuur
(trage opwarming & langzame afkoeling)
Schaduw, wind & verkoeling:
- dak / lichte open constructie / openheid gevel
waardoor wind door huis kan waaien / water /
gordijnen / rotsblok
- niet afhankelijk worden van technologische en technische oplossingen
- maak gebruik van strategieën als oriëntatie en thermisch vermogen
- heb begrip van locatie, denk eco–logisch = ook economisch
,Hoe kan de geschiedenis van een locatie invloed hebben op een ontwerp?
- historische vestingwallen opnieuw zichtbaar maken door versterken contouren
- herintroductie van oude vesting volume, nieuwe hedendaagse interpretatie.
- bv ‘Maagjesbolwerk – Hans Ruijssenaars’
Hoe kan topografie een invloed hebben op het ontwerp?
Locatie onderzoek:
Echt ver-blijven op de plek waar een ontwerp voor wordt gemaakt:
- wat is de plek?
- wat biedt de plek?
- wat heeft de plek nodig?
Buitendijks (oplossingen):
IN het water – Venetië
OP het water – Woonboot (B+O Architecten)
AAN het water – Farnsworth house (Ludwig Mies van der Rohe)
BOVEN het water – Balancing barn (MVRDV)
Binnendijks (oplossingen):
harmoniërend met de omgeving
BOVEN de grond – Tree Hotel (Tham & Videgård Architecten)
TUSSEN de bomen – Vakantie woningen (Francois & Lewis)
IN de grond – Dutch Mountain (Huizen / De Nieuwe Generatie)
contrasterend met de omgeving
omgeving BUITEN SLUITEN – Casa Elementar (Aires Mateus)
omgeving NEGEREND – Futuro (Matti Suuronen)
omgeving AANPASSEND – Atelierwoning (Gunnar Daan)
Locatie -> Landschap -> aanwezig of afwezig?
,Inleiding Architectuur 1 - Les 2:
- basis elementen
- primaire vormen
- transformatie van vormen
- articulatie van vormen
3 principes voor architectuur
Venustas / Firmitas / Utilitas
volgens ching: form, space & order
kunstzinnig <-> rationeel <-> sociaal cultureel
klimaat, geschiedenis, topografie
buitendijks: in, op, aan, boven, onder het water
binnendijks: boven, op, in de grond / omgeving buiten sluiten, negeren, aanpassen
basiselementen
- lijn
- vlak
- volume
punt
- een punt markeert een positie in de ruimte
- het centrale punt is niet zichtbaar, maar door vorm wel nadrukkelijk aanwezig
- punt is duidelijk zichtbaar en versterkt de ruimtelijke samenhang
- punten kunnen belangrijke plekken vormen
- verticale elementen als oriëntatiepunten op het horizontale vlak ze markeren de plek,
maar geven geen richting
- Theater van Epidaurus (Polycletusde Jongere)
- Romijns theater volgens Vitruvius - Piazza del Campidoglio (Michelangelo)
(handboek bouwkunde)
,lijn
- verbindt twee punten
- heeft lengte
- geeft richting
- verdeeld
- omringd
- doorsnijdt
- twee punten vormen 1 lijn
- de context bepaald de betekenis van de lijn (hierin kun je spelen, dikte lijnen, stippellijn)
- lijn als scheidend element
- Openlucht theater (Atelier Kempe Thill) - Erasmusbrug (UN Studio)
- markeert hier de grens tussen plein straat - brug is een lijn die twee oevers verbindt
- De Luchtsingel (ZUS) - Villa Kogelhof (Paul de Ruiter)
- luchtsingel verbindt wijken nadat het verkeer een - verbindend en verdelend lijnenspel
barrière heeft gevormd (land & water verdeling/verbinding)
vlak
- twee lijnen vormen een vlak
- bv: Rietveld Schröderhuis (Gerrit Rietveld) / Compositie (Piet Mondriaan)
- Fallingwaters (Frank Lloyd Wright) -> horizontale vloeren en daken accentueren de
verticaliteit van het ‘vallende water’
- Barcelona Paviljoen (Mies van der Rohe)
,volume
- ruimte gedefinieerd door muren, vloeren en plafond of daken
- Notre Dame du Haut (Le Corbusier) - van punt naar lijn, naar vlak, naar volume
primaire vormen
- piramide
- kubus
- bol
- samengestelde vormen
bol vormen
- bol heeft gunstigste oppervlakte/inhoud (energiezuinig)
- natuurlijk vorm en constructie
- de afgeleide cirkel en cilinder in de architectuur is een meer voorkomende vorm
organische vormen
- bv: Guggenheim Museum (Frank Gehry) / H2O eXPO Water Paviljoen (NOX)
- waar zijn de primaire vormen gebleven?
,tansformatie van vormen
- kubus transformeert tot schijf (Unité d’Habition – Le Corbusier)
- kubus transformeert tot sculptuur (Bitten House)
- Church of St John the Baptist (halve cilinder)
- Villa Rotonda (Andrea Palladio) -> primaire vormen (kubus) / symmetrie /
toevoeging: piramide / bol / driehoek
Vraag: hoe is de hoofdvorm van een gebouw opgebouwd?
Aanpak: hoe is het bouwvolume terug te herleiden tot een primaire vorm?
(kubus, piramide, bol/cilinder)
articulatie van vormen
- textuur (letterlijk) & tactiliteit (figuurlijk/waarnemen)
- kleur
- licht
,vorm en materiaal
- vormtransformatie: materiaal benadrukt programma en vorm, accentueren en uitgedrukt
in een eenvoudige twist -> Sein- wisselcontrole (Herzog & de Meuron)
textuur
- is de waarneembare oppervlaktestructuur van materialen (vaak natuurlijk)
- bijvoorbeeld:
- de oneffenheden van baksteen en voegwerk bij metselwerk
- het grind in een gewassen grindtegel
- de nerven en noesten in hout
tactiliteit
- is de gevoelswaarde van het materiaal
- bijvoorbeeld:
- warm hout
- kil beton
Architecten
- Caplutta Sogn Benedetg (Peter Zumthor) - Thermale Baden (Peter Zumthor)
- textuur: natuurlijk & ongelijkmatig - textuur: natuurlijk, massief, onregelmatig (toch strak
- tactiliteit: natuurlijk & warm - tactiliteit: robuust, strak en beschermd (t aangenaam)
- Universiteitsbieb Utrecht (Wiel Arets) - Bibliotheek Eberswalde (Herzog & de Meuron)
- textuur: massief, transparant, glad - textuur: transparant/glad, massief/ruw
- tactiliteit: visuele interactie donker/licht - tactiliteit: reflectie en absorptie van licht
,Maak bewust gebruik van:
- reflectie en absorptie van het licht
- tactiliteit van materialen
- speel met reflectie & absorptie | zwaar & licht
- accentueren van vorm (uniforme textuur)
- accentueren van elementen (verschillende texturen)
kleur
- kleur kan het alledaagse bijzonder maken (bv: Beukelsblauw, Florentijn Hofman)
- kleur kan vorm accentueren (bv: Zwarte Parel, Zecc Architecten i.s.m. F. Hofman)
- kleur als statement (bv: Studio Thonik, MVRDV -> oranje kleur naar groen)
- afwezigheid van kleur
- compositie van kleurelementen / interieurelementen (Rietveld Schröder Huis, Gerrit
Rietveld)
- accentueren van de (hoofd)vorm / vormelementen (kleur-concept)
- accentueren van individualiteit binnen een gebouw
- vorm & kleur accentueren ‘saamhorige individualiteit’
licht
- Het sleutelwoord is licht, en licht verlicht vormen, en vormen bezitten emotionele kracht
(Notre Dame du Haut, Le Corbusier)
- strijklicht benadrukt textuur: beton als fluweel (Koshino huis & Church of Light, Tadao
Ando)
- accentueren van ritmiek en routing, spelen met koud- en warm- licht (Thermale Baden,
Peter Zumthor)
- accentueren van de vorm, het licht accentueert de vorm (Mimesis Museum, Alvaro Siza)
Zet licht om in:
- de vorm te benadrukken
- materiaaltextuur te benadrukken
- ritmiek te accentueren
- zwaarte en lichtheid te versterken
- rituelen te ondersteunen
drie niveaus van weten: eenvoudig / complex / vereenvoudigde complexiteit
, Inleiding Architectuur 1 - Les 3:
principe van vorm en ruimte
- vorm en ruimte zijn onlosmakelijk met verbonden
- positieve ruimte: hetgeen je maakt (a; zwart gearceerd)
- negatieve ruimte: hetgeen ontstaat (a; wit gearceerd)
- met vorm maak je ruimte
- de vorm van gebouwen/ruimte (positieve ruimte: zwart / negatieve ruimte: wit)
Een ruimte wordt gedefinieerd door:
- horizontale begrenzingen (vloeren en plafond/daken)
- verticale begrenzingen (wanden)
1) afgebakende vloer:
in het verlengde van het maaiveld
2) verhoogde vloer:
als afbakening van het maaiveld
3) verlaagde vloer:
in het maaiveld definieert een volume
4) opgetilde vloer:
definieert ruimte tussen vloer en grondvlak (dak)
