Samenvatting basisboek recht (16e editie)
1. Inleiding in het recht
1.1 Kennismaking met het recht
Het recht regelt veel verhoudingen tussen mensen onderling, en tussen mensen en de overheid. Het
recht stelt veelal sancties op het niet-naleven van rechtsregels.
Mens en recht
Belangentegenstelling is veelal de basis van al dan niet omvangrijke juridische problemen.
Eigenrichting= zichzefl eigenmachtig recht verschaffen zonder tussenkomst van de overheid. Het
recht van de (economisch) sterkste geldt dan. In het algemeen niet geoorloofd.
Monopolie op rechtshandhaving= in beginsel mag alleen de overheid het recht met beulp van
geweld handhaen. Rechtshandhaving met behulp van dwangmiddelen (geldboete, gevangenisstraf)
Bij hoge uitzondering zijn probleem via eigenrichting rechtens geoorloofd mag oplossen.
Om onrechtmatige eigenrichting te vookromen kunnen partijen die een probleem hebben waar zij
niet (meer) utkomen, dit veelal voorlegeen aan de rechter.
Organisatie rechterlijke macht
Zittende magistratuur= rechters in de rechtszaal blijven zitten als zij aan het woord zijn.
Rechtbank= juridisch probleem wordt eerst door een lagere rechter in een van de 11 rechtbanken
bekeken en beoordeeld. Kent meervoudige kamers met 3 rechtsprekende rechters en enkelvoudige
kamers met alleensprekende rechters.
- Vonnis= als een van de partijen het niet eens is met de uitspraak van de rechter in een rechtbank
in hoger beroep gaan bij een van de gerechtshoven
Gerechtshof= rechtspraak door drie raadsheren. Eenvoudige zaken door 1 raadsheer. Niet eens met
uitspraak van het gerechtshof (= arrest), dan onder bepaalde voorwaarden mogelijk om het geschil
voor te leggen aan de hoogste rechtscollege in Nederland in cassatie gaan bij Hoge Raad
- Hoger beroep= rechter kijkt noge en keer of de rechter in de rechtbank alle feiten goed heeft
beoordeeld, of er voldoende bewijs is en of het recht juist is toegepast
Hoge Raad= spreekt met 5 raadsheren
- Cassatie= Hoge Raad kijkt alleen of de lagere rechter het juist heeft toegepast. Is dit niet het
geval terugverwezen naar een lagere rechter die opnieuw uitspraak moet doen
Sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Sanctie= middel om een naleving van bijvoorbeeld een voorschrift af te dwingen, of is een straf voor
een overtreding.
Samenleving rechtvaardig, vreedzaam en efficiënt ordenen
Last onder dwangsom= de overtreden voor bijv. elke dag dat hij de overtreding niet ongedaan
maakt, een geldbedrag moet betalen.
,1.2 Indeling van het objectieve recht
Objectieve recht= geheel van in de maatschappij geldende rechtsregels (rechten en plichten). Ook
wel positief of geldend recht genoemd.
Onderscheid privaatrecht - publiekrecht
Privaatrecht (burgerlijk recht)= regels betreffende de rechten en plichten van rechtssubjecten als zij
op voet van gelijkheid aan het maatschappelijk verkeer deelnemen
- Verhouding burgers onderling, individueel belang centraal
- Natuurlijke persoon= mens als rechtssubject
- Rechtspersoon= samenwerkings- of organisatievorm die door de wet eigen rechten en plichten
heeft verkregen
Publiekrecht= regels betreffende de verhouding overheid-burgers, waarbij de overheid optreedt in
de hoedanigheid van overheid als zodanig (specifieke overheidshandelingen verricht)
- Verhouding overheid en burgers, algemeen belang centraal
- Staats- en bestuursrecht, strafrecht, recht van Europese Unie
- Bestuursrecht= bestuur gemeente, provincie, rijksoverheid
- Strafrecht= zaak tussen verdachte en samenleving. Openbaar ministerie treedt op namens de
samenleving. Vertegenwoordigd door officier van justitie.
Nuancering van het onderscheid
- Soms rechtsverhouding tussen een overheid en een burger door privaatrecht beheerst.
- Indien die overheid niet als zodanig, maar als rechtspersoon, dus net als een burger, aan het
rechtsverkeer deelneemt
Het publiekrecht van toepassing als de overheid een specifieke overheidshandeling verricht
(overheid doet een handeling die uitsluitend en alleen door de overheid verricht kan worden)
Handhaving van regels die tot het publiekrecht behoren, is aan de voerheid voorbehouden.
Onderscheid materieel recht – formeel recht
Materieel recht= dat deel van het recht waarin de rechten en verplichtingen zijn geregeld
- Burgerlijk Wetboek
Formeel recht (procesrecht)= regels omtrent de wijze waarop het materieel recht kan worden
afgedwongen
- Conflicten
- Regels handhaven
- Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering
1.3 Wat wordt verstaan onder recht?
Objectief en subjectief recht
Objectief recht= geheel van in de maatschappij geldende rechtsregels (rechten en plichten). Ook wel
positief of geldend recht genoemd. Geschreven en ongeschreven regels (normen).
Subjectief recht= een bevoegdheid die door het objectieve recht aan een rechtssubject wordt
verleend.
- Recht op een studiebeurs – gekoppeld aan een persoon, een subject
Het objectieve recht verleent subjectieve rechten.
, Rechtsobject= voorwerp van recht (integenstelling tot rechtsubject, drager van rechten en plichten)
- Dieren ook rechtsobject
Semidwingend en aanvullend recht
Geschreven regels worden aangeduid met ‘wet’ overenkomstig de voorschriften van de wet
Ongeschreven rechtsregels
Dwingend recht= rechtsregels waarvan partijen niet mogen afwijken, op straffe van nietigheid
- Dwingend recht dwingt onvoorawardelijk, ook als de betrokkenen dit niet willen
- Nietigheid= bepaling waaruit voortvloeit dat het beoogde rechtsgevolg niet intreedt
Aanvullend recht= rechtsregels die in het burgerlijk recht gelden, tenzij de partijen iets anders
hebben bedongen
Semidwingend recht= tussenvorm tussen dwingend recht en aanvullend recht. Partijen hebben
binnen de door de wet gestelde grenzen vrijheid zelf een regeling te treffen. In het arbeidsrecht:
recht waarvan men slechts bij schriftelijke overeenkomst of reglement mag afwijken
1.4 Rechtsbronnen
Begrip recht bestrijkt een veel ruimer gebied dan het begrip wet (geschreven normen).
Ook andere bronnen van positief recht (geldend recht):
- Gewoonterecht
- Jurisprudentie (beslissingen rechters)
- Verdragen
Wet
2 betekenissen:
1. Wet in formele zin
- Gezamenlijk besluit van de regering en de Staten-Generaal.
- Burgerlijk Wetboek voorbeeld van een wet in formele zin.
- Als in de benaming van een wet gesproken wordt van ‘wet’ of ‘wetboek’ = wet in formele zin
- Zegt iets over de vraag wie de wet heeft vastgesteld (niet over de inhoud)
2. Wet in materiële zin
- Bevat algemene regels (normen) van een tot regelgeving bevoegd overheidsorgaan, die burgers
binden.
- Algemeen verbindend
- Vatbaar voor herhaalde toepassing
- Externe werking
- Vastgesteld door een orgaan dat daartoe krachtens de wet of de Grondwet bevoegd is
- Zelfstandige normstelling= de wet creëert bindende rechtsnormen voor burgers en bedrijven
LET OP onderscheid wet in formele zin en wet in materiële zin heeft niets te maken met het
onderscheid formeel recht en materieel recht.
Rangorde wetten in materiële zin:
1. Inleiding in het recht
1.1 Kennismaking met het recht
Het recht regelt veel verhoudingen tussen mensen onderling, en tussen mensen en de overheid. Het
recht stelt veelal sancties op het niet-naleven van rechtsregels.
Mens en recht
Belangentegenstelling is veelal de basis van al dan niet omvangrijke juridische problemen.
Eigenrichting= zichzefl eigenmachtig recht verschaffen zonder tussenkomst van de overheid. Het
recht van de (economisch) sterkste geldt dan. In het algemeen niet geoorloofd.
Monopolie op rechtshandhaving= in beginsel mag alleen de overheid het recht met beulp van
geweld handhaen. Rechtshandhaving met behulp van dwangmiddelen (geldboete, gevangenisstraf)
Bij hoge uitzondering zijn probleem via eigenrichting rechtens geoorloofd mag oplossen.
Om onrechtmatige eigenrichting te vookromen kunnen partijen die een probleem hebben waar zij
niet (meer) utkomen, dit veelal voorlegeen aan de rechter.
Organisatie rechterlijke macht
Zittende magistratuur= rechters in de rechtszaal blijven zitten als zij aan het woord zijn.
Rechtbank= juridisch probleem wordt eerst door een lagere rechter in een van de 11 rechtbanken
bekeken en beoordeeld. Kent meervoudige kamers met 3 rechtsprekende rechters en enkelvoudige
kamers met alleensprekende rechters.
- Vonnis= als een van de partijen het niet eens is met de uitspraak van de rechter in een rechtbank
in hoger beroep gaan bij een van de gerechtshoven
Gerechtshof= rechtspraak door drie raadsheren. Eenvoudige zaken door 1 raadsheer. Niet eens met
uitspraak van het gerechtshof (= arrest), dan onder bepaalde voorwaarden mogelijk om het geschil
voor te leggen aan de hoogste rechtscollege in Nederland in cassatie gaan bij Hoge Raad
- Hoger beroep= rechter kijkt noge en keer of de rechter in de rechtbank alle feiten goed heeft
beoordeeld, of er voldoende bewijs is en of het recht juist is toegepast
Hoge Raad= spreekt met 5 raadsheren
- Cassatie= Hoge Raad kijkt alleen of de lagere rechter het juist heeft toegepast. Is dit niet het
geval terugverwezen naar een lagere rechter die opnieuw uitspraak moet doen
Sancties op het niet-naleven van rechtsregels
Sanctie= middel om een naleving van bijvoorbeeld een voorschrift af te dwingen, of is een straf voor
een overtreding.
Samenleving rechtvaardig, vreedzaam en efficiënt ordenen
Last onder dwangsom= de overtreden voor bijv. elke dag dat hij de overtreding niet ongedaan
maakt, een geldbedrag moet betalen.
,1.2 Indeling van het objectieve recht
Objectieve recht= geheel van in de maatschappij geldende rechtsregels (rechten en plichten). Ook
wel positief of geldend recht genoemd.
Onderscheid privaatrecht - publiekrecht
Privaatrecht (burgerlijk recht)= regels betreffende de rechten en plichten van rechtssubjecten als zij
op voet van gelijkheid aan het maatschappelijk verkeer deelnemen
- Verhouding burgers onderling, individueel belang centraal
- Natuurlijke persoon= mens als rechtssubject
- Rechtspersoon= samenwerkings- of organisatievorm die door de wet eigen rechten en plichten
heeft verkregen
Publiekrecht= regels betreffende de verhouding overheid-burgers, waarbij de overheid optreedt in
de hoedanigheid van overheid als zodanig (specifieke overheidshandelingen verricht)
- Verhouding overheid en burgers, algemeen belang centraal
- Staats- en bestuursrecht, strafrecht, recht van Europese Unie
- Bestuursrecht= bestuur gemeente, provincie, rijksoverheid
- Strafrecht= zaak tussen verdachte en samenleving. Openbaar ministerie treedt op namens de
samenleving. Vertegenwoordigd door officier van justitie.
Nuancering van het onderscheid
- Soms rechtsverhouding tussen een overheid en een burger door privaatrecht beheerst.
- Indien die overheid niet als zodanig, maar als rechtspersoon, dus net als een burger, aan het
rechtsverkeer deelneemt
Het publiekrecht van toepassing als de overheid een specifieke overheidshandeling verricht
(overheid doet een handeling die uitsluitend en alleen door de overheid verricht kan worden)
Handhaving van regels die tot het publiekrecht behoren, is aan de voerheid voorbehouden.
Onderscheid materieel recht – formeel recht
Materieel recht= dat deel van het recht waarin de rechten en verplichtingen zijn geregeld
- Burgerlijk Wetboek
Formeel recht (procesrecht)= regels omtrent de wijze waarop het materieel recht kan worden
afgedwongen
- Conflicten
- Regels handhaven
- Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering
1.3 Wat wordt verstaan onder recht?
Objectief en subjectief recht
Objectief recht= geheel van in de maatschappij geldende rechtsregels (rechten en plichten). Ook wel
positief of geldend recht genoemd. Geschreven en ongeschreven regels (normen).
Subjectief recht= een bevoegdheid die door het objectieve recht aan een rechtssubject wordt
verleend.
- Recht op een studiebeurs – gekoppeld aan een persoon, een subject
Het objectieve recht verleent subjectieve rechten.
, Rechtsobject= voorwerp van recht (integenstelling tot rechtsubject, drager van rechten en plichten)
- Dieren ook rechtsobject
Semidwingend en aanvullend recht
Geschreven regels worden aangeduid met ‘wet’ overenkomstig de voorschriften van de wet
Ongeschreven rechtsregels
Dwingend recht= rechtsregels waarvan partijen niet mogen afwijken, op straffe van nietigheid
- Dwingend recht dwingt onvoorawardelijk, ook als de betrokkenen dit niet willen
- Nietigheid= bepaling waaruit voortvloeit dat het beoogde rechtsgevolg niet intreedt
Aanvullend recht= rechtsregels die in het burgerlijk recht gelden, tenzij de partijen iets anders
hebben bedongen
Semidwingend recht= tussenvorm tussen dwingend recht en aanvullend recht. Partijen hebben
binnen de door de wet gestelde grenzen vrijheid zelf een regeling te treffen. In het arbeidsrecht:
recht waarvan men slechts bij schriftelijke overeenkomst of reglement mag afwijken
1.4 Rechtsbronnen
Begrip recht bestrijkt een veel ruimer gebied dan het begrip wet (geschreven normen).
Ook andere bronnen van positief recht (geldend recht):
- Gewoonterecht
- Jurisprudentie (beslissingen rechters)
- Verdragen
Wet
2 betekenissen:
1. Wet in formele zin
- Gezamenlijk besluit van de regering en de Staten-Generaal.
- Burgerlijk Wetboek voorbeeld van een wet in formele zin.
- Als in de benaming van een wet gesproken wordt van ‘wet’ of ‘wetboek’ = wet in formele zin
- Zegt iets over de vraag wie de wet heeft vastgesteld (niet over de inhoud)
2. Wet in materiële zin
- Bevat algemene regels (normen) van een tot regelgeving bevoegd overheidsorgaan, die burgers
binden.
- Algemeen verbindend
- Vatbaar voor herhaalde toepassing
- Externe werking
- Vastgesteld door een orgaan dat daartoe krachtens de wet of de Grondwet bevoegd is
- Zelfstandige normstelling= de wet creëert bindende rechtsnormen voor burgers en bedrijven
LET OP onderscheid wet in formele zin en wet in materiële zin heeft niets te maken met het
onderscheid formeel recht en materieel recht.
Rangorde wetten in materiële zin:
