2022
Dyspneu bij het niet volgens
voorschriften gebruiken van
inhalatiemedicatie.
Exacerbatie bij COPD
Studenten: XXXXXXXX
Stagedocent: XXXXXXXXXX
LWG-docent: XXXXXXXXXXX
Werkbegeleiders: XXXXXXXXXX
Klas: VPV407
Stage instelling: Gelre ziekenhuis Zutphen en Flevoziekenhuis Almere (Afdeling: longgeneeskunde)
Onderwijsinstelling: Hogeschool Windesheim, Zwolle
Opleiding: Verpleegkunde
Module: VPK-PLPBach6.V022
Studiejaar: 2022-2023, semester 1
Inleverdatum: 30-01-2023
Versie: 2
Aantal woorden: 6156
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Inleiding..................................................................................................................................... 4
1.1 Prevalentie van COPD.....................................................................................................................................4
1.2 Ziekenhuisopname..........................................................................................................................................4
1.3 Behandeling van COPD...................................................................................................................................4
1.4 Belemmerde zorgparticipatie.........................................................................................................................5
1.5 Gezondheidsprobleem op organisatieniveau.................................................................................................5
1.6 Casus mevrouw Nijhof....................................................................................................................................6
1.7 Verpleegkundige diagnose.............................................................................................................................6
1.8 Gezondheidswinst...........................................................................................................................................7
1.9 Vraagstelling...................................................................................................................................................7
Hoofdstuk 2 Gedragsanalyse.......................................................................................................................... 8
2.1 Gedragsanalysemodel....................................................................................................................................8
2.2 ASE-model.....................................................................................................................................................10
2.2.1 Externe variabelen.................................................................................................................................10
2.2.2 Attitude..................................................................................................................................................10
2.2.3 Sociale invloed.......................................................................................................................................10
2.2.4 Eigen effectiviteit...................................................................................................................................11
2.2.5 Intentie..................................................................................................................................................11
2.2.6 Barrières................................................................................................................................................12
2.2.7 Vaardigheden........................................................................................................................................12
2.2.8 Gewenste gedrag...................................................................................................................................12
2.3 Uitgewerkt ASE-model..................................................................................................................................13
2.4 Beïnvloedbare determinanten......................................................................................................................14
Hoofdstuk 3 Interventies.............................................................................................................................. 15
3.1 Interventies vanuit de literatuur...................................................................................................................15
3.2 Potentiële interventies aan de hand van EBP...............................................................................................16
3.2.1 Akoestische herinnering........................................................................................................................16
3.2.2 Handvaten voor effectieve communicatie............................................................................................16
3.2.3 Gespreksvoering....................................................................................................................................17
3.2.4 Medicatieapp.........................................................................................................................................17
3.3 Keuze voor interventies................................................................................................................................17
3.3.1 Interventie 1..........................................................................................................................................17
3.3.2 Interventie 2..........................................................................................................................................18
Hoofdstuk 4 Borging.................................................................................................................................... 20
4.1 Ondersteuning ter bevordering van de uitvoering.......................................................................................20
4.2 Rol van de verpleegkundige na ontslag........................................................................................................20
4.3 Evaluatievragen............................................................................................................................................21
Literatuurlijst............................................................................................................................................... 22
Bijlagen....................................................................................................................................................... 26
2
,Bijlage 1: Vragenlijst anamnese.........................................................................................................................26
Bijlage 2: Vragen interview verpleegkundigen...................................................................................................29
Bijlage 3: Beoordelingen sterkte van bewijs.......................................................................................................30
Bijlage 4: Overzicht sterkte van bewijs...............................................................................................................41
3
, In dit gezondheidsbevorderingsplan wordt ingegaan op gedrag dat invloed heeft op zorgparticipatie
bij COPD. Met het ASE-model is het gedrag geanalyseerd waarop vervolgens interventies zijn
opgesteld aan de hand van EBP. Daaropvolgend is omschreven welke ondersteuning nodig is om het
gezondheidsbevorderingsplan uit te voeren.
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Prevalentie van COPD
COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease en is een verzamelnaam voor chronische
bronchitis en longemfyseem (Zelman et al., 2017). In Nederland zijn in 2022 naar schatting 563.000
mensen met COPD waarvan nagenoeg de helft man is (VZinfo, 2022). COPD staat op plek vier in de
ranglijst van ‘ziekten met de grootste ziektelast’. Daarbij wordt ziektelast gedefinieerd als het aantal
jaren die verloren zijn gegaan aan vroegtijdige sterfte en de jaren die geleefd zijn met de ziekte
(VZinfo, 2022).
1.2 Ziekenhuisopname
Vanuit recentste cijfers uit 2019 van het Long Alliantie Nederland (z.d.-b) komt naar voren dat in
Nederland jaarlijks 35.000 mensen worden opgenomen in het ziekenhuis met exacerbatie COPD. 72%
van deze opnames gaan om heropname en bij 20% van de opgenomen patiënten is er binnen één
jaar zelfs drie keer of vaker een heropname noodzakelijk (Long Alliantie Nederland, z.d.-b). Het NHG
en de zorgstandaarden definiëren exacerbaties van COPD als: “Een verslechtering van de conditie van
de patiënt binnen één of enkele dagen, die wordt gekenmerkt door een toename van
kortademigheid en hoesten- al of niet met slijm opgeven- die groter is dan de normale dag-tot-dag-
variabiliteit” (Bischoff et al., 2021). Veelvoorkomende symptomen daarbij zijn: Ernstige dyspneu,
hoesten, tachypneu, piepende ademhaling en het gebruik van hulpademhalingsspieren (Bischoff et
al., 2021).
De oorzaak van exacerbatie is in 70% van de gevallen een virale of bacteriële infectie van de
luchtwegen. Bij de overige 30% is het een niet-infectieuze oorzaak, zoals inhaleren van prikkelende
stoffen of therapieontrouw1 (Van der Stap & Kemming, 2022). Bij een exacerbatie zijn patiënten meer
zuurstofbehoeftig door extreme dyspneu dat niet verholpen kan worden met inhalatoren. Daarnaast
speelt comorbiditeit vaak een rol. Patiënten moet leren leven met toenemende beperkingen en
ziektelast waarbij schuld- of schaamtegevoelens een rol kunnen spelen (Van der Stap & Kemming,
2022). Het is van belang om na een exacerbatie te achterhalen wat de oorzaak is, om gericht een
behandelplan op te stellen/aan te passen zodat opname in het ziekenhuis voorkomen kan worden.
Daarbij wordt gekeken naar belemmerde zorgparticipatie, inhalatietechniek of luxerende factoren
(Smeele & Janssen, 2008).
1.3 Behandeling van COPD
COPD is een chronische ziekte en daarom is behandeling niet curatief (gericht op genezing). De
behandeling is gericht op het verbeteren van de prognose en verminderen van de ziektelast dat
bestaat uit medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelingen (Bischoff et al., 2021).
Medicamenteuze behandeling is symptomatisch en verbetert de longfunctie. Deze medicatie is
voornamelijk in de vorm van inhalatoren. Het is belangrijk om dit medicijn op de juiste tijden en met
de juiste hoeveelheden in te nemen om exacerbatie te voorkomen (Longfonds, z.d.-b). Niet-
medicamenteuze behandelingen zijn gericht op voorlichting en ondersteuning bij voorkomen van
exacerbatie in relatie tot de leefstijl en het gedrag. Het is daarbij belangrijk aandacht te hebben voor
1
Het begrip ‘therapieontrouw’ is in 1998 voor het laatst herzien. Carpenito (2018) adviseert in het boek
verpleegkundige diagnosen de diagnose belemmerde zorgparticipatie te gebruiken. In dit
gezondheidsbevorderingsplan zal het begrip belemmerde zorgparticipatie gebruikt worden.
4
Dyspneu bij het niet volgens
voorschriften gebruiken van
inhalatiemedicatie.
Exacerbatie bij COPD
Studenten: XXXXXXXX
Stagedocent: XXXXXXXXXX
LWG-docent: XXXXXXXXXXX
Werkbegeleiders: XXXXXXXXXX
Klas: VPV407
Stage instelling: Gelre ziekenhuis Zutphen en Flevoziekenhuis Almere (Afdeling: longgeneeskunde)
Onderwijsinstelling: Hogeschool Windesheim, Zwolle
Opleiding: Verpleegkunde
Module: VPK-PLPBach6.V022
Studiejaar: 2022-2023, semester 1
Inleverdatum: 30-01-2023
Versie: 2
Aantal woorden: 6156
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Inleiding..................................................................................................................................... 4
1.1 Prevalentie van COPD.....................................................................................................................................4
1.2 Ziekenhuisopname..........................................................................................................................................4
1.3 Behandeling van COPD...................................................................................................................................4
1.4 Belemmerde zorgparticipatie.........................................................................................................................5
1.5 Gezondheidsprobleem op organisatieniveau.................................................................................................5
1.6 Casus mevrouw Nijhof....................................................................................................................................6
1.7 Verpleegkundige diagnose.............................................................................................................................6
1.8 Gezondheidswinst...........................................................................................................................................7
1.9 Vraagstelling...................................................................................................................................................7
Hoofdstuk 2 Gedragsanalyse.......................................................................................................................... 8
2.1 Gedragsanalysemodel....................................................................................................................................8
2.2 ASE-model.....................................................................................................................................................10
2.2.1 Externe variabelen.................................................................................................................................10
2.2.2 Attitude..................................................................................................................................................10
2.2.3 Sociale invloed.......................................................................................................................................10
2.2.4 Eigen effectiviteit...................................................................................................................................11
2.2.5 Intentie..................................................................................................................................................11
2.2.6 Barrières................................................................................................................................................12
2.2.7 Vaardigheden........................................................................................................................................12
2.2.8 Gewenste gedrag...................................................................................................................................12
2.3 Uitgewerkt ASE-model..................................................................................................................................13
2.4 Beïnvloedbare determinanten......................................................................................................................14
Hoofdstuk 3 Interventies.............................................................................................................................. 15
3.1 Interventies vanuit de literatuur...................................................................................................................15
3.2 Potentiële interventies aan de hand van EBP...............................................................................................16
3.2.1 Akoestische herinnering........................................................................................................................16
3.2.2 Handvaten voor effectieve communicatie............................................................................................16
3.2.3 Gespreksvoering....................................................................................................................................17
3.2.4 Medicatieapp.........................................................................................................................................17
3.3 Keuze voor interventies................................................................................................................................17
3.3.1 Interventie 1..........................................................................................................................................17
3.3.2 Interventie 2..........................................................................................................................................18
Hoofdstuk 4 Borging.................................................................................................................................... 20
4.1 Ondersteuning ter bevordering van de uitvoering.......................................................................................20
4.2 Rol van de verpleegkundige na ontslag........................................................................................................20
4.3 Evaluatievragen............................................................................................................................................21
Literatuurlijst............................................................................................................................................... 22
Bijlagen....................................................................................................................................................... 26
2
,Bijlage 1: Vragenlijst anamnese.........................................................................................................................26
Bijlage 2: Vragen interview verpleegkundigen...................................................................................................29
Bijlage 3: Beoordelingen sterkte van bewijs.......................................................................................................30
Bijlage 4: Overzicht sterkte van bewijs...............................................................................................................41
3
, In dit gezondheidsbevorderingsplan wordt ingegaan op gedrag dat invloed heeft op zorgparticipatie
bij COPD. Met het ASE-model is het gedrag geanalyseerd waarop vervolgens interventies zijn
opgesteld aan de hand van EBP. Daaropvolgend is omschreven welke ondersteuning nodig is om het
gezondheidsbevorderingsplan uit te voeren.
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Prevalentie van COPD
COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease en is een verzamelnaam voor chronische
bronchitis en longemfyseem (Zelman et al., 2017). In Nederland zijn in 2022 naar schatting 563.000
mensen met COPD waarvan nagenoeg de helft man is (VZinfo, 2022). COPD staat op plek vier in de
ranglijst van ‘ziekten met de grootste ziektelast’. Daarbij wordt ziektelast gedefinieerd als het aantal
jaren die verloren zijn gegaan aan vroegtijdige sterfte en de jaren die geleefd zijn met de ziekte
(VZinfo, 2022).
1.2 Ziekenhuisopname
Vanuit recentste cijfers uit 2019 van het Long Alliantie Nederland (z.d.-b) komt naar voren dat in
Nederland jaarlijks 35.000 mensen worden opgenomen in het ziekenhuis met exacerbatie COPD. 72%
van deze opnames gaan om heropname en bij 20% van de opgenomen patiënten is er binnen één
jaar zelfs drie keer of vaker een heropname noodzakelijk (Long Alliantie Nederland, z.d.-b). Het NHG
en de zorgstandaarden definiëren exacerbaties van COPD als: “Een verslechtering van de conditie van
de patiënt binnen één of enkele dagen, die wordt gekenmerkt door een toename van
kortademigheid en hoesten- al of niet met slijm opgeven- die groter is dan de normale dag-tot-dag-
variabiliteit” (Bischoff et al., 2021). Veelvoorkomende symptomen daarbij zijn: Ernstige dyspneu,
hoesten, tachypneu, piepende ademhaling en het gebruik van hulpademhalingsspieren (Bischoff et
al., 2021).
De oorzaak van exacerbatie is in 70% van de gevallen een virale of bacteriële infectie van de
luchtwegen. Bij de overige 30% is het een niet-infectieuze oorzaak, zoals inhaleren van prikkelende
stoffen of therapieontrouw1 (Van der Stap & Kemming, 2022). Bij een exacerbatie zijn patiënten meer
zuurstofbehoeftig door extreme dyspneu dat niet verholpen kan worden met inhalatoren. Daarnaast
speelt comorbiditeit vaak een rol. Patiënten moet leren leven met toenemende beperkingen en
ziektelast waarbij schuld- of schaamtegevoelens een rol kunnen spelen (Van der Stap & Kemming,
2022). Het is van belang om na een exacerbatie te achterhalen wat de oorzaak is, om gericht een
behandelplan op te stellen/aan te passen zodat opname in het ziekenhuis voorkomen kan worden.
Daarbij wordt gekeken naar belemmerde zorgparticipatie, inhalatietechniek of luxerende factoren
(Smeele & Janssen, 2008).
1.3 Behandeling van COPD
COPD is een chronische ziekte en daarom is behandeling niet curatief (gericht op genezing). De
behandeling is gericht op het verbeteren van de prognose en verminderen van de ziektelast dat
bestaat uit medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelingen (Bischoff et al., 2021).
Medicamenteuze behandeling is symptomatisch en verbetert de longfunctie. Deze medicatie is
voornamelijk in de vorm van inhalatoren. Het is belangrijk om dit medicijn op de juiste tijden en met
de juiste hoeveelheden in te nemen om exacerbatie te voorkomen (Longfonds, z.d.-b). Niet-
medicamenteuze behandelingen zijn gericht op voorlichting en ondersteuning bij voorkomen van
exacerbatie in relatie tot de leefstijl en het gedrag. Het is daarbij belangrijk aandacht te hebben voor
1
Het begrip ‘therapieontrouw’ is in 1998 voor het laatst herzien. Carpenito (2018) adviseert in het boek
verpleegkundige diagnosen de diagnose belemmerde zorgparticipatie te gebruiken. In dit
gezondheidsbevorderingsplan zal het begrip belemmerde zorgparticipatie gebruikt worden.
4
