Leefklimaat in de klinische forensische zorg
Hoofdstuk 15 – Behandeling in een therapeutische gemeenschap
Inleiding
Delicten van mensen met een psychische of persoonlijkheidsstoornis komen niet onmiddellijk en
rechtstreeks voort uit hun stoornis. Een grote meerderheid van psychisch gestoorde mensen pleegt
immers helemaal geen delicten. Dat neemt niet weg dat ongunstige omstandigheden bij psychisch
kwetsbare personen ertoe kunnen leiden dat zij op een niet-adequate manier met andere mensen
omgaan, wat uiteindelijk kan uiten in een delict.
Wanneer is vastgesteld dat iemand ten tijde van het plegen van een delict leed aan een psychische
of persoonlijkheidsstoornis, op grond waarvan het delict hem niet of in verminderde mate kan
worden toegerekend, en er is sprake van recidivegevaar, dan kan de strafrechter de maatregel TBS
opleggen.
Uitgangspunt TBS is:
- Er is sprake van ernstige persoonlijkheidsproblematiek en/of psychische aandoening
- Er is een potentieel risicovolle omgang met anderen
Doel van TBS-behandeling was:
- Het leren ontwikkelen van minder risicovol gedrag, in een onmisbare interactie met de sociale
omgeving, zodat de patiënt op een verantwoordelijke wijze weer kan samenleven met anderen.
- Afname van het recidive-risico
- Aandacht voor beide elementen = de psychisch kwetsbare persoon én de sociale omgeving
Therapeutische principes
Er zijn volgens Maxwell Jones (1953) 3 belangrijke principes die een belangrijke rol vervullen bij de
ontwikkeling van de therapeutische gemeenschap als behandelconcept:
1. De behandeling dient zich te richten op resocialisatie om hospitalisatie te voorkomen.
*Hospitalisatie = een proces waarbij de cliënt door een (langdurig) verblijf in een
zorginstelling apathisch en passief wordt. Hij is daardoor minder goed in staat om zijn
dagelijks leven in te richten en onafhankelijk te functioneren.
2. Het leefmilieu dient het gewone leven zo dicht mogelijk te benaderen
3. Behandelaars en patiënten delen de verantwoordelijkheid voor een gezonde, stimulerende
leefomgeving en voor de veiligheid in de kliniek
Antihospitalisatie door normalisering van het leefmilieu
De behandeling richt zich op de opbouw van een prosociaal leven in de toekomst. De focus ligt
daarom niet op wat er in het verleden is misgegaan en welke situaties om die reden vermeden
moeten worden, maar op wat er nodig is om nieuwe delicten te voorkomen. Behandelaars moeten
oog hebben voor de mogelijkheden van de patiënt om zich te ontwikkelen en zich voortaan zonder
gevaar voor anderen inde vrije samenleving te kunnen handhaven.
De kliniek is ingericht als een gestructureerde therapeutische gemeenschap die een weerspiegeling
vormt van de buitenwereld, met een zo normaal mogelijke leefsituatie voor de patiënten. Hierin
moet de patiënt kunnen aantonen dat hij zich inzet voor de opbouw van een prosociaal leven en dat
hij op een risicovrije manier met anderen om kan gaan. Als hem dit niet lukt, is het risico groot dat
hij er in de vrije samenleving ook niet in slaagt.
Op basis van het resocialisatieprincipe speelt ook het sociale netwerk van de patiënt een belangrijke
rol in de behandeling. Steun en toezicht van familie, partner en/of prosociale vrienden is een
belangrijke voorwaarde voor een veilige terugkeer in de samenleving. Zij kunnen waardevolle input
leveren voor de behandeling, vandaar dat het sociale netwerk vanaf het begin bij de opname
intensief bij de behandeling wordt betrokken.
Hoofdstuk 15 – Behandeling in een therapeutische gemeenschap
Inleiding
Delicten van mensen met een psychische of persoonlijkheidsstoornis komen niet onmiddellijk en
rechtstreeks voort uit hun stoornis. Een grote meerderheid van psychisch gestoorde mensen pleegt
immers helemaal geen delicten. Dat neemt niet weg dat ongunstige omstandigheden bij psychisch
kwetsbare personen ertoe kunnen leiden dat zij op een niet-adequate manier met andere mensen
omgaan, wat uiteindelijk kan uiten in een delict.
Wanneer is vastgesteld dat iemand ten tijde van het plegen van een delict leed aan een psychische
of persoonlijkheidsstoornis, op grond waarvan het delict hem niet of in verminderde mate kan
worden toegerekend, en er is sprake van recidivegevaar, dan kan de strafrechter de maatregel TBS
opleggen.
Uitgangspunt TBS is:
- Er is sprake van ernstige persoonlijkheidsproblematiek en/of psychische aandoening
- Er is een potentieel risicovolle omgang met anderen
Doel van TBS-behandeling was:
- Het leren ontwikkelen van minder risicovol gedrag, in een onmisbare interactie met de sociale
omgeving, zodat de patiënt op een verantwoordelijke wijze weer kan samenleven met anderen.
- Afname van het recidive-risico
- Aandacht voor beide elementen = de psychisch kwetsbare persoon én de sociale omgeving
Therapeutische principes
Er zijn volgens Maxwell Jones (1953) 3 belangrijke principes die een belangrijke rol vervullen bij de
ontwikkeling van de therapeutische gemeenschap als behandelconcept:
1. De behandeling dient zich te richten op resocialisatie om hospitalisatie te voorkomen.
*Hospitalisatie = een proces waarbij de cliënt door een (langdurig) verblijf in een
zorginstelling apathisch en passief wordt. Hij is daardoor minder goed in staat om zijn
dagelijks leven in te richten en onafhankelijk te functioneren.
2. Het leefmilieu dient het gewone leven zo dicht mogelijk te benaderen
3. Behandelaars en patiënten delen de verantwoordelijkheid voor een gezonde, stimulerende
leefomgeving en voor de veiligheid in de kliniek
Antihospitalisatie door normalisering van het leefmilieu
De behandeling richt zich op de opbouw van een prosociaal leven in de toekomst. De focus ligt
daarom niet op wat er in het verleden is misgegaan en welke situaties om die reden vermeden
moeten worden, maar op wat er nodig is om nieuwe delicten te voorkomen. Behandelaars moeten
oog hebben voor de mogelijkheden van de patiënt om zich te ontwikkelen en zich voortaan zonder
gevaar voor anderen inde vrije samenleving te kunnen handhaven.
De kliniek is ingericht als een gestructureerde therapeutische gemeenschap die een weerspiegeling
vormt van de buitenwereld, met een zo normaal mogelijke leefsituatie voor de patiënten. Hierin
moet de patiënt kunnen aantonen dat hij zich inzet voor de opbouw van een prosociaal leven en dat
hij op een risicovrije manier met anderen om kan gaan. Als hem dit niet lukt, is het risico groot dat
hij er in de vrije samenleving ook niet in slaagt.
Op basis van het resocialisatieprincipe speelt ook het sociale netwerk van de patiënt een belangrijke
rol in de behandeling. Steun en toezicht van familie, partner en/of prosociale vrienden is een
belangrijke voorwaarde voor een veilige terugkeer in de samenleving. Zij kunnen waardevolle input
leveren voor de behandeling, vandaar dat het sociale netwerk vanaf het begin bij de opname
intensief bij de behandeling wordt betrokken.
