Basisboek huiselijk geweld
DEEL 1 GEWELD IN GEZINNEN: MET DE NEUS OP DE FEITEN
H1 DEFINITIE EN BEGRIPAFBAKENING
Van alle geweldsvormen komt huiselijk geweld het meeste voor.
1/5 vrouw wordt in haar relatie mishandeld.
Geweld in gezinnen vormt een inconvenient truth: veel mensen weten dat het er is, maar hebben het
er liever niet over.
Geweld in gezinnen (langere aanloop en langer doorgaan)
De pleger doet er alles aan om te voorkomen dat het slachtoffer ermee naar buiten gaat en er met
anderen over zal praten.
Onzichtbaarheid wordt in stand gehouden door geheimhouding (als gevolg van schaamte)
Incidenteel geweld; zich eenmalig voordoet of als er sprake is van hooguit enkele incidenten
Structureel geweld; slachtoffer herhaald geweld dat wekelijks of dagelijks voorkomt
Vormen van geweld:
- Fysieke mishandeling (gevolg; psychisch isolement en verstoorde sociale en intellectuele
ontwikkeling)
- Seksuele mishandeling (gevolg; verminderd gevoel van eigen waarde, angstreacties, schaam- en
schuldgevoelens, relatieproblemen, ‘ver seksualiserend gedrag’’, psychosomatische klachten)
- Psychische of emotionele mishandeling (gevolg; kinderen ontwikkelen zich als klampers of tot
angstige, vermijdende kinderen)
- Fysieke verwaarlozing
- Psychische of emotionele verwaarlozing (gevolg; onstilbare honger naar affectie)
- Financiële uitbuiting
Gevolgen van huiselijk geweld
Gevolgen worden ernstiger door = duur, mate van intimiteit, frequentie, de mate van macht en
dwang, de mate van opgelegde geheimhouding, de leeftijd, de relatie met en de opvang na geweld.
Gevolgen worden minder ernstig door = overlevingskracht/daadkracht en steun vanuit omgeving.
Fysieke gevolgen: lichamelijke klachten
Psychische gevolgen: gebruikt (gevoelens en behoeften zijn genegeerd), schade zelfbeeld en
zelfvertrouwen, trauma’s (geheugen/werking hersenen), schuld en schaamte, machteloosheid en
angst > leven met een geheim.
Gevolg; psychiatrische aandoening, slachtoffers in isolement (loyaliteit is een factor).
Overlevingsorganismen = gezonde, niet bewuste gebruikte manieren om zichzelf te beschermen en
om de overeind te blijven. Dit kan contraproductief werken (de gezonde ontwikkeling in de weg
staan).
Dissociatie = het vermogen om gedachten en gevoelens even weg te duwen en jezelf even ‘weg te
maken’.
Psychosociale gevolgen: scheiden van de pleger, kortdurend ziekmelden, baan verliezen.
Transgenerationele overdracht: partnergeweld heeft niet alleen gevolgen voor de pleger en het
slachtoffer maar ook voor de kinderen (vooral op jonge leeftijd). Gewelddadig gedrag kan ontstaan.
Wanneer dit tot een trauma leidt heeft het weer verstrekkende gevolgen.
,Maatschappelijke gevolgen: grote maatschappelijke kosten; voor hulp en opvang kosten (medisch,
jeugdzorg, ggz), kosten voor behandeling en inzet politie en justitie.
Huiselijk geweld vanuit verschillende perspectieven
Psychopathologie: wie zo iets deed, moest wel gestoord zijn.
Geweld is menselijk gedrag, aangeleerd en ook onder omstandigheden worden afgeleerd.
Geweld zou een aangeleerde manier van communiceren binnen een gezin kunnen zijn.
Geweldloze reacties worden beloond bij de pleger om nieuw gedrag aan te leren.
Machtsverschillen: (partner)geweld wordt als gevolg gezien van machtsverschillen binnen gezin.
Niet alleen tussen man en vrouw (stereotypering, andere cultuur) maar ook tussen ouders en
kinderen (wanneer ouders afhankelijk zijn van de zorg van kinderen).
Strafrecht: gewelddadig gedrag is delictgedrag.
In het Wetboek van Strafrecht is geweld = een ongeoorloofde schending van iemand persoonlijke
integriteit.
- Mishandeling en andere vormen van fysiek geweld
- Psychisch geweld
- Belaging (of Stalking)
Systeemtheoretisch perspectief: huiselijk geweld is geen daad van één gezinslid tegen de ander,
maar een verschijnsel dat zich in wisselwerking tussen beiden voordoet. Systeem zijn partners,
gezins- en of familieband.
Er is oog voor de interactiepatronen en omstandigheden die het gezin vatbaar maken voor geweld.
Er is binnen het gezin sprake van een interactie- en gedragspatronen tussen de betrokkenen die het
geweld opwekken of in stand houden. Huiselijk geweld wordt gezien als iets wat ontstaat en kan
blijven ontstaan door een specifieke context. Het gezinssysteem moet in het geheel geholpen worden.
Hulpverleners moeten waken voor partijdigheid (meervoudig partijdig of meervoudig betrokken).
Specialisme of generalisme: specialistische zorg onbetaalbaar. De generalistische benadering; vanuit
sociale wijk- en zorgteams werken waarin professionals van verschillende disciplines samenwerken,
vanuit een breder perspectief. Een generalist is in staat om antwoord te geven op diversiteit aan
hulpvragen.
De aanpak van huiselijk geweld is een veiligheidszaak geworden.
Het genderspecifieke element (huiselijk geweld is vooral door mannen gepleegd en vooral de aanpak
gebaseerd op versterking positie van de vrouw en weerbaarheid) is losgelaten.
De verandering sinds 2015: jeugdzorg; alle vormen van jeugdhulp zijn nu de gemeenten
verantwoordelijk. Dit geldt ook voor wetten zoals (wmo, wlz).
Doel Mensen worden zelf verantwoordelijk voor hun eigen zelfredzaamheid en participatie en dat
ze eerst hun eigen mogelijkheden en sociale netwerk moeten aanspreken, voordat ze beroep doen
op voorzieningen die met publiek geweld worden gefinancierd.
- Inschakeling van wijkteams voor bijvoorbeeld ‘achter de voordeur kijken en laagdrempelige
bereikbaarheid”
Huiselijk geweld is geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring van het
slachtoffer.
, Huiselijk geweld is fysiek, psychisch of seksueel geweld of bedreiging daarmee dat gepleegd wordt
door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. Daaronder kunnen tevens worden
verstaan: eer gerelateerd geweld en oudermishandeling.
Huiselijk of intrafamiliaal geweld is geweld dat – vanuit een diversiteit aan mogelijke oorzaken –
door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd wordt.
Het kan gaan om psychisch, fysiek, seksueel geweld of de combinaties daarvan, fysieke en
psychische of emotionele verwaarlozing of economische delicten.
De vormen aannemen van:
Partner-/relatiegeweld
Kindermishandeling
Oudermishandeling
Wat is geen huiselijk geweld?
- Loverboys (vrouwenhandel), fysiek/seksueel geweld dat gepleegd wordt door niet-familieleden,
jongensbesnijdenis, ouderenmishandeling of mishandeling van mensen met een verstandelijke
beperking in tehuizen (tuchtrecht van de sector).
Onder de autochtone bevolking (buitenlanders) zal een nog groter Taboe rusten op het onderwerp
en bespreekbaar maken van huiselijk geweld.
H2 GEWELD TEGEN (EX-)PARTNERS, KINDEREN, OUDERS EN OUDEREN
2.1 PARTNERGEWELD
Partnergeweld = geweld dat door de (ex-)partner van het slachtoffer gepleegd wordt.
- Eenzijdig ; de ene is de pleger en de ander is het slachtoffer
- Tweezijdig ; beide (ex-)partners elkaar uitdagen en fysiek of psychisch geweld aan doen
Gebaseerd op machtsverschillen (partner terreur; intentioneel, opzettelijk geweld waarin
iemand volkomen de macht heeft)
- In combinatie met problematieken zoals psychiatrische problematiek, schulden en
geldzorgen, problemen op het werk of door gebrek aan werk.
- Op basis van drugs en alcohol en/of seksueel geweld
Het komt voornamelijk veel naar voren in een bepaalde periode van de relatie, zoals
zwangerschap of stress, kwetsbaar doelwit en het afreageren op.
Dating violence – partnergeweld begint voordat er partnerschap ontstaat in de vorm van gedwongen
seks.
Typen partnergeweld
- Situationeel geweld (common couple violence)
Geweld bestaat uit onmacht en wordt door beide partners gepleegd. Spanningen die lijden
tot ruzie maar die doorgaans goed opgelost kunnen worden.
Wanneer zelfcontrole en regie wordt verloren kan het een patroon van machteloosheid gaan
vormen en kans op geweld toenemen.
- Partnerterreur (intimate terrorism)
Stelselmatig, intentioneel geweld door partner die zich machtiger voelt dan de ander.
Geweld kan verschillende vormen aannemen; controle, intimidatie, isolatie.
DEEL 1 GEWELD IN GEZINNEN: MET DE NEUS OP DE FEITEN
H1 DEFINITIE EN BEGRIPAFBAKENING
Van alle geweldsvormen komt huiselijk geweld het meeste voor.
1/5 vrouw wordt in haar relatie mishandeld.
Geweld in gezinnen vormt een inconvenient truth: veel mensen weten dat het er is, maar hebben het
er liever niet over.
Geweld in gezinnen (langere aanloop en langer doorgaan)
De pleger doet er alles aan om te voorkomen dat het slachtoffer ermee naar buiten gaat en er met
anderen over zal praten.
Onzichtbaarheid wordt in stand gehouden door geheimhouding (als gevolg van schaamte)
Incidenteel geweld; zich eenmalig voordoet of als er sprake is van hooguit enkele incidenten
Structureel geweld; slachtoffer herhaald geweld dat wekelijks of dagelijks voorkomt
Vormen van geweld:
- Fysieke mishandeling (gevolg; psychisch isolement en verstoorde sociale en intellectuele
ontwikkeling)
- Seksuele mishandeling (gevolg; verminderd gevoel van eigen waarde, angstreacties, schaam- en
schuldgevoelens, relatieproblemen, ‘ver seksualiserend gedrag’’, psychosomatische klachten)
- Psychische of emotionele mishandeling (gevolg; kinderen ontwikkelen zich als klampers of tot
angstige, vermijdende kinderen)
- Fysieke verwaarlozing
- Psychische of emotionele verwaarlozing (gevolg; onstilbare honger naar affectie)
- Financiële uitbuiting
Gevolgen van huiselijk geweld
Gevolgen worden ernstiger door = duur, mate van intimiteit, frequentie, de mate van macht en
dwang, de mate van opgelegde geheimhouding, de leeftijd, de relatie met en de opvang na geweld.
Gevolgen worden minder ernstig door = overlevingskracht/daadkracht en steun vanuit omgeving.
Fysieke gevolgen: lichamelijke klachten
Psychische gevolgen: gebruikt (gevoelens en behoeften zijn genegeerd), schade zelfbeeld en
zelfvertrouwen, trauma’s (geheugen/werking hersenen), schuld en schaamte, machteloosheid en
angst > leven met een geheim.
Gevolg; psychiatrische aandoening, slachtoffers in isolement (loyaliteit is een factor).
Overlevingsorganismen = gezonde, niet bewuste gebruikte manieren om zichzelf te beschermen en
om de overeind te blijven. Dit kan contraproductief werken (de gezonde ontwikkeling in de weg
staan).
Dissociatie = het vermogen om gedachten en gevoelens even weg te duwen en jezelf even ‘weg te
maken’.
Psychosociale gevolgen: scheiden van de pleger, kortdurend ziekmelden, baan verliezen.
Transgenerationele overdracht: partnergeweld heeft niet alleen gevolgen voor de pleger en het
slachtoffer maar ook voor de kinderen (vooral op jonge leeftijd). Gewelddadig gedrag kan ontstaan.
Wanneer dit tot een trauma leidt heeft het weer verstrekkende gevolgen.
,Maatschappelijke gevolgen: grote maatschappelijke kosten; voor hulp en opvang kosten (medisch,
jeugdzorg, ggz), kosten voor behandeling en inzet politie en justitie.
Huiselijk geweld vanuit verschillende perspectieven
Psychopathologie: wie zo iets deed, moest wel gestoord zijn.
Geweld is menselijk gedrag, aangeleerd en ook onder omstandigheden worden afgeleerd.
Geweld zou een aangeleerde manier van communiceren binnen een gezin kunnen zijn.
Geweldloze reacties worden beloond bij de pleger om nieuw gedrag aan te leren.
Machtsverschillen: (partner)geweld wordt als gevolg gezien van machtsverschillen binnen gezin.
Niet alleen tussen man en vrouw (stereotypering, andere cultuur) maar ook tussen ouders en
kinderen (wanneer ouders afhankelijk zijn van de zorg van kinderen).
Strafrecht: gewelddadig gedrag is delictgedrag.
In het Wetboek van Strafrecht is geweld = een ongeoorloofde schending van iemand persoonlijke
integriteit.
- Mishandeling en andere vormen van fysiek geweld
- Psychisch geweld
- Belaging (of Stalking)
Systeemtheoretisch perspectief: huiselijk geweld is geen daad van één gezinslid tegen de ander,
maar een verschijnsel dat zich in wisselwerking tussen beiden voordoet. Systeem zijn partners,
gezins- en of familieband.
Er is oog voor de interactiepatronen en omstandigheden die het gezin vatbaar maken voor geweld.
Er is binnen het gezin sprake van een interactie- en gedragspatronen tussen de betrokkenen die het
geweld opwekken of in stand houden. Huiselijk geweld wordt gezien als iets wat ontstaat en kan
blijven ontstaan door een specifieke context. Het gezinssysteem moet in het geheel geholpen worden.
Hulpverleners moeten waken voor partijdigheid (meervoudig partijdig of meervoudig betrokken).
Specialisme of generalisme: specialistische zorg onbetaalbaar. De generalistische benadering; vanuit
sociale wijk- en zorgteams werken waarin professionals van verschillende disciplines samenwerken,
vanuit een breder perspectief. Een generalist is in staat om antwoord te geven op diversiteit aan
hulpvragen.
De aanpak van huiselijk geweld is een veiligheidszaak geworden.
Het genderspecifieke element (huiselijk geweld is vooral door mannen gepleegd en vooral de aanpak
gebaseerd op versterking positie van de vrouw en weerbaarheid) is losgelaten.
De verandering sinds 2015: jeugdzorg; alle vormen van jeugdhulp zijn nu de gemeenten
verantwoordelijk. Dit geldt ook voor wetten zoals (wmo, wlz).
Doel Mensen worden zelf verantwoordelijk voor hun eigen zelfredzaamheid en participatie en dat
ze eerst hun eigen mogelijkheden en sociale netwerk moeten aanspreken, voordat ze beroep doen
op voorzieningen die met publiek geweld worden gefinancierd.
- Inschakeling van wijkteams voor bijvoorbeeld ‘achter de voordeur kijken en laagdrempelige
bereikbaarheid”
Huiselijk geweld is geweld dat gepleegd wordt door iemand uit de huiselijke kring van het
slachtoffer.
, Huiselijk geweld is fysiek, psychisch of seksueel geweld of bedreiging daarmee dat gepleegd wordt
door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer. Daaronder kunnen tevens worden
verstaan: eer gerelateerd geweld en oudermishandeling.
Huiselijk of intrafamiliaal geweld is geweld dat – vanuit een diversiteit aan mogelijke oorzaken –
door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer gepleegd wordt.
Het kan gaan om psychisch, fysiek, seksueel geweld of de combinaties daarvan, fysieke en
psychische of emotionele verwaarlozing of economische delicten.
De vormen aannemen van:
Partner-/relatiegeweld
Kindermishandeling
Oudermishandeling
Wat is geen huiselijk geweld?
- Loverboys (vrouwenhandel), fysiek/seksueel geweld dat gepleegd wordt door niet-familieleden,
jongensbesnijdenis, ouderenmishandeling of mishandeling van mensen met een verstandelijke
beperking in tehuizen (tuchtrecht van de sector).
Onder de autochtone bevolking (buitenlanders) zal een nog groter Taboe rusten op het onderwerp
en bespreekbaar maken van huiselijk geweld.
H2 GEWELD TEGEN (EX-)PARTNERS, KINDEREN, OUDERS EN OUDEREN
2.1 PARTNERGEWELD
Partnergeweld = geweld dat door de (ex-)partner van het slachtoffer gepleegd wordt.
- Eenzijdig ; de ene is de pleger en de ander is het slachtoffer
- Tweezijdig ; beide (ex-)partners elkaar uitdagen en fysiek of psychisch geweld aan doen
Gebaseerd op machtsverschillen (partner terreur; intentioneel, opzettelijk geweld waarin
iemand volkomen de macht heeft)
- In combinatie met problematieken zoals psychiatrische problematiek, schulden en
geldzorgen, problemen op het werk of door gebrek aan werk.
- Op basis van drugs en alcohol en/of seksueel geweld
Het komt voornamelijk veel naar voren in een bepaalde periode van de relatie, zoals
zwangerschap of stress, kwetsbaar doelwit en het afreageren op.
Dating violence – partnergeweld begint voordat er partnerschap ontstaat in de vorm van gedwongen
seks.
Typen partnergeweld
- Situationeel geweld (common couple violence)
Geweld bestaat uit onmacht en wordt door beide partners gepleegd. Spanningen die lijden
tot ruzie maar die doorgaans goed opgelost kunnen worden.
Wanneer zelfcontrole en regie wordt verloren kan het een patroon van machteloosheid gaan
vormen en kans op geweld toenemen.
- Partnerterreur (intimate terrorism)
Stelselmatig, intentioneel geweld door partner die zich machtiger voelt dan de ander.
Geweld kan verschillende vormen aannemen; controle, intimidatie, isolatie.
