Thema 1: Cognitie en gedragsproblemen
Leerdoel 1: Beschouw de waarde van een IQ-score kritisch, (a) bij mensen met een VB
(slagboomdiagnostiek; belang van meten van zelfredzaamheid), (b) bij mensen met
psychische problemen (interferentie symptomen en cognitief functioneren; gevaar dat IQ-
score als vaststaand wordt behandeld) en (c) bij mensen in het algemeen. Wat zouden jullie
overwegingen zijn bij het gebruiken van een IQ-score voor diagnostiek bij mensen met een VB?
Als we kijken naar het IQ van mensen met een verstandelijke beperking (VB), dan zegt Ponsioen
(2005) dat IQ vaak als iets onveranderbaars wordt gezien terwijl dit niet het geval is. Ook zegt
Ponsioen dat IQ een belangrijk kenmerk is van een kind maar niet doorslaggevend
(slagboomdiagnostiek). Het is dan ook van belang om met andere kenmerken rekening te
houden. Ponsioen pleit NIET voor een verbod op het gebruik van intelligentietesten bij VB, maar
wel voor een meer verantwoord gebruik van de IQ-score:
- Niet het enige kenmerk
- Geen vast aangeboren grootheid
- Andere factorstructuur
- Aangeleerde kennis
- Alternatieven voor het traditionele intelligentieonderzoek
Als we kijken naar het IQ van mensen met psychische problemen, dan zegt koster (2018) dat je
IQ vaak lager uitvalt als je gedragsproblemen hebt. Het is een momentopname. Koster ziet het
als voordeel dat je met betrouwbaarheidsintervallen. Psychopathologie, traumaklachten,
faalangst, middelengebruik, onderwijsproblemen en medicatie kunnen invloed hebben op het
cognitief functioneren.
Koster benoemd dat jongeren benadeeld kunnen worden door interfererende
testomstandigheden en onjuiste testinterpretaties. Dit kan voorkomen worden.
Koster (2018) doet ook uitspraken over het IQ bij mensen in het algemeen. IQ is niet gelijk aan
intelligentie. Deze score is een momentopname en kan worden gemedieerd door verschillende
factoren. Er moet dus ook gekeken worden naar de sociale redzaamheid en mogelijkheden in het
dagelijks leven.
Leerdoel 2: Nieuwste ontwikkelingen op grond van intelligentie-onderzoek kennen, zoals
belang van betrouwbaarheidsinterval en het leidende CHC-model.
Het probleem volgens Ruiter (2017) is dat een IQ-score afhankelijk is van de gekozen test. Een
test meet niet altijd hetzelfde. Daarom wordt er gepleit voor een betrouwbaarheidsinterval om
het IQ weer te geven. Die geeft namelijk de meetonzekerheid aan. Een intelligentietest levert:
1. Kwalitatieve informatie op (info uit observatie: oogcontact, werkhouding)
2. Kwantitatieve informatie op (geven indruk van prestaties t.o.v. leeftijdsgenoten = Totaal
IQ (TIQ) of IQ-score (IQ)).
Het CHC-model, volgens Ruiter (2017) is de grondslag voor moderne intelligentietests. Het
bestaat uit:
- Stratum I functies → 65 cognitieve functies
- Stratum II functies → 8 tot 10 hogere orde categorieën
- Stratum III functies → intelligentieniveau
, Links is het belangrijkste voor IQ en
rechts minst belangrijkste.
Volgens Koster (2018) wordt het betrouwbaarheidsinterval als leidend gehouden voor het
interpreteren van de intelligentie. Er wordt rekening gehouden met mogelijke meetfouten. Je kan
dit beter gebruiken, omdat het IQ per testafname en soort test erg kan verschillen. Daarom moet
je ook ALTIJD benoemen welke test is afgenomen. De scores van een intelligentieonderzoek zijn
NIET stabiel. Het is en blijft een MOMENTOPNAME.
Leerdoel 1: Wat is de samenhang tussen cognitief functioneren en gedragsproblemen?
Volgens Didden (H7) hebben kinderen met LVB 3 tot 4 keer meer kans op het ontwikkelen van
een dergelijke gedragsstoornis. Vooral als er sprake is van problemen in de emotieregulatie is de
kans groot dat een gedragsstoornis langdurig blijft bestaan. Er zijn verschillende risicofactoren
voor het ontwikkelen van gedragsstoornissen bij VB, zoals: lage verbaliteit, executief
disfunctioneren.
Ook is de kans, volgens Didden (H7), op agressief gedrag hoger bij mensen met een VB. Je kan
onderscheid maken tussen reactieve agressie en proactieve agressie. Er zijn verschillende
psychologische- (man, ASS) en biologische factoren (NAH, epilepsie).
Volgens Dosen (H17) komt bij mensen met een verstandelijke beperking auto-agressief gedrag
vaker voor. Je hebt verschillende vormen van agressie: (1) affectieve, (2) doelgerichte, (3)
gemengde, (4) impulsieve en gesublimeerde en (5) novelty seeking.
Daarnaast heb je bij een VB verschillende vormen van impulscontrolestoornis (Dosen, H17).
Mensen met een VB lopen vaker een risico op een stoornis van impulscontrole. Er zijn
verschillende factoren bij het ontstaan van een impulscontrolestoornis bij VB: biologische
factoren, lage cognitieve ontwikkeling, disfuncties CZ, achterstand emotionele ontwikkeling.
Leerdoel 2: Hoe verklaar je deze samenhang?
Mensen met een VB zijn meer prikkelbaar en ervaren boosheid. Ze kunnen zich niet altijd
uitdrukken door een spraakstoornis, waardoor dit vaak samengaat met verhoogde agressie *
gedragsproblemen (Crocker, 2013).
Volgens Dosen (H17) zijn er verschillende redenen voor agressief gedrag bij mensen met een VB.
Je hebt individuele factoren, zoals genetica, beschadiging CZ, neurobiochemische toestand,
maar je hebt ook omgevingsfactoren, zoals overlading prikkels, stress, uitstoting, zwak milieu.
Leerdoel 1: Beschouw de waarde van een IQ-score kritisch, (a) bij mensen met een VB
(slagboomdiagnostiek; belang van meten van zelfredzaamheid), (b) bij mensen met
psychische problemen (interferentie symptomen en cognitief functioneren; gevaar dat IQ-
score als vaststaand wordt behandeld) en (c) bij mensen in het algemeen. Wat zouden jullie
overwegingen zijn bij het gebruiken van een IQ-score voor diagnostiek bij mensen met een VB?
Als we kijken naar het IQ van mensen met een verstandelijke beperking (VB), dan zegt Ponsioen
(2005) dat IQ vaak als iets onveranderbaars wordt gezien terwijl dit niet het geval is. Ook zegt
Ponsioen dat IQ een belangrijk kenmerk is van een kind maar niet doorslaggevend
(slagboomdiagnostiek). Het is dan ook van belang om met andere kenmerken rekening te
houden. Ponsioen pleit NIET voor een verbod op het gebruik van intelligentietesten bij VB, maar
wel voor een meer verantwoord gebruik van de IQ-score:
- Niet het enige kenmerk
- Geen vast aangeboren grootheid
- Andere factorstructuur
- Aangeleerde kennis
- Alternatieven voor het traditionele intelligentieonderzoek
Als we kijken naar het IQ van mensen met psychische problemen, dan zegt koster (2018) dat je
IQ vaak lager uitvalt als je gedragsproblemen hebt. Het is een momentopname. Koster ziet het
als voordeel dat je met betrouwbaarheidsintervallen. Psychopathologie, traumaklachten,
faalangst, middelengebruik, onderwijsproblemen en medicatie kunnen invloed hebben op het
cognitief functioneren.
Koster benoemd dat jongeren benadeeld kunnen worden door interfererende
testomstandigheden en onjuiste testinterpretaties. Dit kan voorkomen worden.
Koster (2018) doet ook uitspraken over het IQ bij mensen in het algemeen. IQ is niet gelijk aan
intelligentie. Deze score is een momentopname en kan worden gemedieerd door verschillende
factoren. Er moet dus ook gekeken worden naar de sociale redzaamheid en mogelijkheden in het
dagelijks leven.
Leerdoel 2: Nieuwste ontwikkelingen op grond van intelligentie-onderzoek kennen, zoals
belang van betrouwbaarheidsinterval en het leidende CHC-model.
Het probleem volgens Ruiter (2017) is dat een IQ-score afhankelijk is van de gekozen test. Een
test meet niet altijd hetzelfde. Daarom wordt er gepleit voor een betrouwbaarheidsinterval om
het IQ weer te geven. Die geeft namelijk de meetonzekerheid aan. Een intelligentietest levert:
1. Kwalitatieve informatie op (info uit observatie: oogcontact, werkhouding)
2. Kwantitatieve informatie op (geven indruk van prestaties t.o.v. leeftijdsgenoten = Totaal
IQ (TIQ) of IQ-score (IQ)).
Het CHC-model, volgens Ruiter (2017) is de grondslag voor moderne intelligentietests. Het
bestaat uit:
- Stratum I functies → 65 cognitieve functies
- Stratum II functies → 8 tot 10 hogere orde categorieën
- Stratum III functies → intelligentieniveau
, Links is het belangrijkste voor IQ en
rechts minst belangrijkste.
Volgens Koster (2018) wordt het betrouwbaarheidsinterval als leidend gehouden voor het
interpreteren van de intelligentie. Er wordt rekening gehouden met mogelijke meetfouten. Je kan
dit beter gebruiken, omdat het IQ per testafname en soort test erg kan verschillen. Daarom moet
je ook ALTIJD benoemen welke test is afgenomen. De scores van een intelligentieonderzoek zijn
NIET stabiel. Het is en blijft een MOMENTOPNAME.
Leerdoel 1: Wat is de samenhang tussen cognitief functioneren en gedragsproblemen?
Volgens Didden (H7) hebben kinderen met LVB 3 tot 4 keer meer kans op het ontwikkelen van
een dergelijke gedragsstoornis. Vooral als er sprake is van problemen in de emotieregulatie is de
kans groot dat een gedragsstoornis langdurig blijft bestaan. Er zijn verschillende risicofactoren
voor het ontwikkelen van gedragsstoornissen bij VB, zoals: lage verbaliteit, executief
disfunctioneren.
Ook is de kans, volgens Didden (H7), op agressief gedrag hoger bij mensen met een VB. Je kan
onderscheid maken tussen reactieve agressie en proactieve agressie. Er zijn verschillende
psychologische- (man, ASS) en biologische factoren (NAH, epilepsie).
Volgens Dosen (H17) komt bij mensen met een verstandelijke beperking auto-agressief gedrag
vaker voor. Je hebt verschillende vormen van agressie: (1) affectieve, (2) doelgerichte, (3)
gemengde, (4) impulsieve en gesublimeerde en (5) novelty seeking.
Daarnaast heb je bij een VB verschillende vormen van impulscontrolestoornis (Dosen, H17).
Mensen met een VB lopen vaker een risico op een stoornis van impulscontrole. Er zijn
verschillende factoren bij het ontstaan van een impulscontrolestoornis bij VB: biologische
factoren, lage cognitieve ontwikkeling, disfuncties CZ, achterstand emotionele ontwikkeling.
Leerdoel 2: Hoe verklaar je deze samenhang?
Mensen met een VB zijn meer prikkelbaar en ervaren boosheid. Ze kunnen zich niet altijd
uitdrukken door een spraakstoornis, waardoor dit vaak samengaat met verhoogde agressie *
gedragsproblemen (Crocker, 2013).
Volgens Dosen (H17) zijn er verschillende redenen voor agressief gedrag bij mensen met een VB.
Je hebt individuele factoren, zoals genetica, beschadiging CZ, neurobiochemische toestand,
maar je hebt ook omgevingsfactoren, zoals overlading prikkels, stress, uitstoting, zwak milieu.
