1. De rol van informatievoorziening voor organisaties beschrijven
Werk overnemen mensen sneller, accurater en goedkoper.
Zorgen voor meer veiligheid. Voorbeeld is dure computersystemen in vliegtuigen.
Computers ook ingezet voor realiseren projecten die geheel nieuwe mogelijkheden bieden.
Bijvoorbeeld: militaire, wetenschappelijke of medische toepassingen voor bijvoorbeeld
ontwikkelen nieuwe behandelmethodes.
2. Aan de hand van het Nolan-model de verschillende IT-tijdperken typeren
Dataverwerkingstijdperk – Centrale IT afdeling speelt hoofdrol in planning
Informatiseringstijdperk – Verhogen effectiviteit en verbeteren interne en externe structuur
organisatie staat voorop. Meestal zijn kostenoverwegingen een belangrijke aanleiding voor
management om zich actief bezig te houden hiermee. Standaardisatie en integratie spelen
een belangrijke rol.
Netwerktijdperk – toenemende rol informatiesystemen leggen van relaties tussen
organisaties. Meest kenmerkende element is dat informatietechnologie gebruikt wordt om
betere samenwerkingsverbanden tussen diverse partijen mogelijk te maken. Nadruk
flexibiliteit.
Dataverwerkingstijdperk (efficiëntie, automatisering, eilandautomatisering)
1) initiatie – computers worden geïntroduceerd
2) uitbreiding – gebruik computers verspreid zich, management bemoeit niet. Geen centrale
sturing
3) Beheersing – kosten automatisering lopen hoog op, management wordt gedwongen zich
ermee te bemoeien, door een beheersingstraject te starten waarbij financiële onderbouwing
nodig is.
Informatiseringstijdperk (effectiviteit, rationalisatie, integratie van applicaties)
4) Integratie – Bestaande losstaande systemen worden geïntegreerd om verdere groei
mogelijk te maken. Rol management in automatiseringsproces neemt aanzienlijk toe.
5) Gegevensbeheer – Bij eindgebruiker verschuift behoefte aan applicaties naar behoefte
aan gegevens en informatie. Er komt meer nadruk op (centraal) beheer van gegevens.
6) Volwassenheid – informatietechnologie is een integraal onderdeel van het functioneren
van de organisatie en wordt zodanig behandeld door management. IT-ontwikkeling wordt op
strategisch niveau gepland.
Netwerktijdperk (flexibiliteit, re-engineering, geïntegreerde IT-architectuur)
7) Functionele infrastructuur – aandacht gaat uit naar goed afgestemde infrastructuur, zodat
IT-faciliteiten goed bereikbaar zijn voor alle onderdelen van de organisatie. Infrastructuur
dient zodanig flexibel zijn ingericht dat er geen knelpunten zijn bij inrichten van nieuwe IT-
toepassingen in latere fasen.
8) Groei op maat – organisatie richt zich geheel op wensen van klant door middel van
ontwikkeling nieuwe toepassingen.
9) Snelle respons – Deze laatste fase richt zich op finale afstemming tussen inmiddels zeer
dynamische bedrijfsprocessen en ondersteuning van teams van gebruikers die binnen de
organisatie actief zijn.
3. De veranderende rol van de informatiemanager (im) weergeven
Eerste fasen Nolan-model is primaire taak im vooral een technische. Primaire taak is zorgen
voor goed werkende informatiesystemen en problemen op technisch vlak oplossen.
In latere fasen verschuift aandacht im van het technische naar het organisatorische domein.
Functioneren van technische elementen is dan een relatief klein onderdeel van taken van im.
,In nog latere fase groeit rol im uit tot strategisch adviseur rond de inzet van
informatietechnologie in de organisatie. Voornaamste taak is dan om inzet van
informatietechnologie in de organisatie zo goed mogelijk af te stemmen op de strategie die
de organisatie nastreeft. Wanneer informatietechnologie een belangrijke plaats inneemt in
het realiseren van de strategie, zal de im deel uitmaken van de raad van bestuur. We
spreken dan over een Chief Information Officer (CIO). Blz 30 figuur met 8 rollen CIO.
Dataverwerkingstijdperk – IT-domein belangrijkste aandachtsgebied voor im.
Informatiseringstijdperk – Informatiedomein. Primaire aandacht im ligt bij inrichting
informatievoorziening en bewaking van kwaliteit van de informatie op operationeel en
strategisch niveau.
Einde Informatiseringstijdperk en netwerktijdperk – Bedrijfsdomein. Im is actief bij
afstemming tussen IT-strategie en algemene organisatiestrategie en voor de afstemming
tussen processen en de informatiesystemen die in deze processen worden ingezet.
Alternatieve kijk: Informatietechnologie is nu zo goedkoop en breed beschikbaar en dus voor
vrijwel iedere organisatie beschikbaar en betaalbaar. Informatietechnologie is een
kapitaalgoed geworden net zo (on)belangrijk als elektriciteit. Het heeft dus geen strategische
waarde omdat concurrenten er ook vrijelijk en tegen lage kosten aan kunnen komen.
Organisaties die deze visie volgen investeren minder in informatietechnologie,
ontwikkelingen volgen zij, maar investeren niet in een vroeg stadium en ten slotte richten
deze organisaties zich meer op beperken risico’s dan op het benutten van mogelijkheden.
Voor RvB dan niet nuttig om met informatietechnologie bezig te zijn. CIO kan dan positie
verliezen en wordt weer een informatiemanager.
4. De waarde die informatiesystemen opleveren voor organisaties beschrijven
Macroniveau – is economie als geheel iets opgeschoten met grote investeringskosten
informatietechnologie?
IT-productiviteitsparadox “Informatietechnologie is overal terug te vinden behalve in de Informatietechnologie is overal terug te vinden behalve in de
productiviteitsstatistieken” Drie mogelijke oorzaken:
1) meetproblemen: meten productiviteit is moeilijk
2) tijdseffecten: mogelijk duurt het jaren voordat IT-investering zichtbaar wordt
3) Herverdelingseffecten: Totale economie groeit niet, maar het zou wel kunnen dat
bepaalde organisaties die investeren in IT het beter doen, terwijl organisaties die dat
niet doen het slechter gaan
Uit latere onderzoeken die deze problemen vermeden bleek dat IT-intensieve sectoren
harder groeien met minder medewerkers. Daaruit blijkt dat IT-intensieve sectoren een
grotere groei van de productiviteit per werknemer, dan sectoren waar weinig in IT wordt
geïnvesteerd.
Hoog over laat zien dat hoe meer je investeert in informatietechnologie hoe meer
productiviteit per werknemer er is. Er is op niveau van individuele organisaties wel een
enorme variatie hierop. Dat duidt erop dat veel organisaties slecht weten om te gaan met
mogelijkheden die informatietechnologie hun kan bieden. Blz 45 figuur 2.2.
Andere analyse laat zien dat positieve effecten informatietechnologie zich vooral op langere
termijn voordoen. Wordt verklaart doordat organisaties eerst veranderingen in organisatie
moeten doorvoeren om daarna de informatietechnologie goed te kunnen benutten.
, Mesoniveau – Welke organisaties profiteren het meest van inzet informatietechnologie?
- Organisaties die goede afstemming hebben tussen algemene strategie en IT-
strategie (strategic alignment) blijken hogere rendementen te hebben van IT-
investeringen.
- Houding management zeer belangrijk voor het succes. Wanneer management actief
met inzet IT in organisatie bezig is en groot belang uitstraalt, dan zullen investeringen
in IT betere resultaten laten zien.
- Organisaties die inzet IT gepaard laten gaan met aanpassingen in bestaande manier
van werken laten doorgaans betere resultaten zien. Veranderingen bewust
aanbrengen.
- Organisaties die een gecentraliseerde beslissingsstructuur kennen, blijken lagere
rendementen te behalen uit IT investeringen dan organisaties met een
gedecentraliseerde structuur.
5. De selectie van IT-investeringsprojecten beschrijven
Vaststellen van te verwachten rendement. Belangrijk omdat:
- Wegen verwachte resultaten op tegen verwachte kosten en welke risico’s zijn er
- Vaststellen resultaten vooraf belangrijk om sturing te geven aan uitvoering project
- Vooraf vaststellen van doelstellingen voor evaluatie achteraf
Berekenen financiële rendement, dat kan op drie manieren:
- Kosten-batenanalyse: Wat kost het en wat levert het op
- Terugverdientijd vaststellen: Hoe lang duurt het dat het project voldoende baten heeft
opgeleverd
- Netto constante waarde: analyse houdt er rekening mee dat er eerst veel kosten
worden gemaakt en pas later de baten volgen. Door inflatie is geld op latere termijn
minder waard. Ook zijn inkomsten en uitgaven die in toekomst liggen meer onzeker.
Dit wordt in berekening meegenomen.
Berekenen met meer factoren dan alleen geld (klanttevredenheid, meer flexibiliteit enz..)
- Multicriteriamethoden: Lijst kan per organisatie verschillend zijn. Financiële
maatstaven kunnen in geld worden uitgedrukt. Andere immateriële of kwalitatieve
maatstaven krijgen een score door een inhoudsdeskundige. Alle beoordelingen
worden vertaald in een score op vaste schaal (bijv: 0 -100). Laatste stap is bepalen
eindscore project. Daarna kunnen projecten vergeleken worden.
Voordeel methode is: brede groep van kosten en baten worden meegenomen in beoordeling
Nadeel methode is: beoordeling aantal criteria is gebaseerd op subjectieve maatstaven.
Business cases:
- Uitleg achtergronden voorgestelde project
- Doelstellingen project
- Gedetailleerde analyse over de baten. Ook rekening houden met niet meetbare maar
wel waarneembare baten
- Kosten project
- Analyse risico’s project die ertoe kunnen leiden dat beoogt resultaat niet worden
behaald
- Aangevuld met maatregelen om deze risico’s te beperken
Er wordt ook een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd waarin wordt bekeken hoe de uitkomsten
van verschillende scenario’s beïnvloed worden door specifieke schattingen.
In de praktijk is dit bewezen als een geschikte methode om het project onder de aandacht te
brengen bij diegenen die over de investering beslissen.
Werk overnemen mensen sneller, accurater en goedkoper.
Zorgen voor meer veiligheid. Voorbeeld is dure computersystemen in vliegtuigen.
Computers ook ingezet voor realiseren projecten die geheel nieuwe mogelijkheden bieden.
Bijvoorbeeld: militaire, wetenschappelijke of medische toepassingen voor bijvoorbeeld
ontwikkelen nieuwe behandelmethodes.
2. Aan de hand van het Nolan-model de verschillende IT-tijdperken typeren
Dataverwerkingstijdperk – Centrale IT afdeling speelt hoofdrol in planning
Informatiseringstijdperk – Verhogen effectiviteit en verbeteren interne en externe structuur
organisatie staat voorop. Meestal zijn kostenoverwegingen een belangrijke aanleiding voor
management om zich actief bezig te houden hiermee. Standaardisatie en integratie spelen
een belangrijke rol.
Netwerktijdperk – toenemende rol informatiesystemen leggen van relaties tussen
organisaties. Meest kenmerkende element is dat informatietechnologie gebruikt wordt om
betere samenwerkingsverbanden tussen diverse partijen mogelijk te maken. Nadruk
flexibiliteit.
Dataverwerkingstijdperk (efficiëntie, automatisering, eilandautomatisering)
1) initiatie – computers worden geïntroduceerd
2) uitbreiding – gebruik computers verspreid zich, management bemoeit niet. Geen centrale
sturing
3) Beheersing – kosten automatisering lopen hoog op, management wordt gedwongen zich
ermee te bemoeien, door een beheersingstraject te starten waarbij financiële onderbouwing
nodig is.
Informatiseringstijdperk (effectiviteit, rationalisatie, integratie van applicaties)
4) Integratie – Bestaande losstaande systemen worden geïntegreerd om verdere groei
mogelijk te maken. Rol management in automatiseringsproces neemt aanzienlijk toe.
5) Gegevensbeheer – Bij eindgebruiker verschuift behoefte aan applicaties naar behoefte
aan gegevens en informatie. Er komt meer nadruk op (centraal) beheer van gegevens.
6) Volwassenheid – informatietechnologie is een integraal onderdeel van het functioneren
van de organisatie en wordt zodanig behandeld door management. IT-ontwikkeling wordt op
strategisch niveau gepland.
Netwerktijdperk (flexibiliteit, re-engineering, geïntegreerde IT-architectuur)
7) Functionele infrastructuur – aandacht gaat uit naar goed afgestemde infrastructuur, zodat
IT-faciliteiten goed bereikbaar zijn voor alle onderdelen van de organisatie. Infrastructuur
dient zodanig flexibel zijn ingericht dat er geen knelpunten zijn bij inrichten van nieuwe IT-
toepassingen in latere fasen.
8) Groei op maat – organisatie richt zich geheel op wensen van klant door middel van
ontwikkeling nieuwe toepassingen.
9) Snelle respons – Deze laatste fase richt zich op finale afstemming tussen inmiddels zeer
dynamische bedrijfsprocessen en ondersteuning van teams van gebruikers die binnen de
organisatie actief zijn.
3. De veranderende rol van de informatiemanager (im) weergeven
Eerste fasen Nolan-model is primaire taak im vooral een technische. Primaire taak is zorgen
voor goed werkende informatiesystemen en problemen op technisch vlak oplossen.
In latere fasen verschuift aandacht im van het technische naar het organisatorische domein.
Functioneren van technische elementen is dan een relatief klein onderdeel van taken van im.
,In nog latere fase groeit rol im uit tot strategisch adviseur rond de inzet van
informatietechnologie in de organisatie. Voornaamste taak is dan om inzet van
informatietechnologie in de organisatie zo goed mogelijk af te stemmen op de strategie die
de organisatie nastreeft. Wanneer informatietechnologie een belangrijke plaats inneemt in
het realiseren van de strategie, zal de im deel uitmaken van de raad van bestuur. We
spreken dan over een Chief Information Officer (CIO). Blz 30 figuur met 8 rollen CIO.
Dataverwerkingstijdperk – IT-domein belangrijkste aandachtsgebied voor im.
Informatiseringstijdperk – Informatiedomein. Primaire aandacht im ligt bij inrichting
informatievoorziening en bewaking van kwaliteit van de informatie op operationeel en
strategisch niveau.
Einde Informatiseringstijdperk en netwerktijdperk – Bedrijfsdomein. Im is actief bij
afstemming tussen IT-strategie en algemene organisatiestrategie en voor de afstemming
tussen processen en de informatiesystemen die in deze processen worden ingezet.
Alternatieve kijk: Informatietechnologie is nu zo goedkoop en breed beschikbaar en dus voor
vrijwel iedere organisatie beschikbaar en betaalbaar. Informatietechnologie is een
kapitaalgoed geworden net zo (on)belangrijk als elektriciteit. Het heeft dus geen strategische
waarde omdat concurrenten er ook vrijelijk en tegen lage kosten aan kunnen komen.
Organisaties die deze visie volgen investeren minder in informatietechnologie,
ontwikkelingen volgen zij, maar investeren niet in een vroeg stadium en ten slotte richten
deze organisaties zich meer op beperken risico’s dan op het benutten van mogelijkheden.
Voor RvB dan niet nuttig om met informatietechnologie bezig te zijn. CIO kan dan positie
verliezen en wordt weer een informatiemanager.
4. De waarde die informatiesystemen opleveren voor organisaties beschrijven
Macroniveau – is economie als geheel iets opgeschoten met grote investeringskosten
informatietechnologie?
IT-productiviteitsparadox “Informatietechnologie is overal terug te vinden behalve in de Informatietechnologie is overal terug te vinden behalve in de
productiviteitsstatistieken” Drie mogelijke oorzaken:
1) meetproblemen: meten productiviteit is moeilijk
2) tijdseffecten: mogelijk duurt het jaren voordat IT-investering zichtbaar wordt
3) Herverdelingseffecten: Totale economie groeit niet, maar het zou wel kunnen dat
bepaalde organisaties die investeren in IT het beter doen, terwijl organisaties die dat
niet doen het slechter gaan
Uit latere onderzoeken die deze problemen vermeden bleek dat IT-intensieve sectoren
harder groeien met minder medewerkers. Daaruit blijkt dat IT-intensieve sectoren een
grotere groei van de productiviteit per werknemer, dan sectoren waar weinig in IT wordt
geïnvesteerd.
Hoog over laat zien dat hoe meer je investeert in informatietechnologie hoe meer
productiviteit per werknemer er is. Er is op niveau van individuele organisaties wel een
enorme variatie hierop. Dat duidt erop dat veel organisaties slecht weten om te gaan met
mogelijkheden die informatietechnologie hun kan bieden. Blz 45 figuur 2.2.
Andere analyse laat zien dat positieve effecten informatietechnologie zich vooral op langere
termijn voordoen. Wordt verklaart doordat organisaties eerst veranderingen in organisatie
moeten doorvoeren om daarna de informatietechnologie goed te kunnen benutten.
, Mesoniveau – Welke organisaties profiteren het meest van inzet informatietechnologie?
- Organisaties die goede afstemming hebben tussen algemene strategie en IT-
strategie (strategic alignment) blijken hogere rendementen te hebben van IT-
investeringen.
- Houding management zeer belangrijk voor het succes. Wanneer management actief
met inzet IT in organisatie bezig is en groot belang uitstraalt, dan zullen investeringen
in IT betere resultaten laten zien.
- Organisaties die inzet IT gepaard laten gaan met aanpassingen in bestaande manier
van werken laten doorgaans betere resultaten zien. Veranderingen bewust
aanbrengen.
- Organisaties die een gecentraliseerde beslissingsstructuur kennen, blijken lagere
rendementen te behalen uit IT investeringen dan organisaties met een
gedecentraliseerde structuur.
5. De selectie van IT-investeringsprojecten beschrijven
Vaststellen van te verwachten rendement. Belangrijk omdat:
- Wegen verwachte resultaten op tegen verwachte kosten en welke risico’s zijn er
- Vaststellen resultaten vooraf belangrijk om sturing te geven aan uitvoering project
- Vooraf vaststellen van doelstellingen voor evaluatie achteraf
Berekenen financiële rendement, dat kan op drie manieren:
- Kosten-batenanalyse: Wat kost het en wat levert het op
- Terugverdientijd vaststellen: Hoe lang duurt het dat het project voldoende baten heeft
opgeleverd
- Netto constante waarde: analyse houdt er rekening mee dat er eerst veel kosten
worden gemaakt en pas later de baten volgen. Door inflatie is geld op latere termijn
minder waard. Ook zijn inkomsten en uitgaven die in toekomst liggen meer onzeker.
Dit wordt in berekening meegenomen.
Berekenen met meer factoren dan alleen geld (klanttevredenheid, meer flexibiliteit enz..)
- Multicriteriamethoden: Lijst kan per organisatie verschillend zijn. Financiële
maatstaven kunnen in geld worden uitgedrukt. Andere immateriële of kwalitatieve
maatstaven krijgen een score door een inhoudsdeskundige. Alle beoordelingen
worden vertaald in een score op vaste schaal (bijv: 0 -100). Laatste stap is bepalen
eindscore project. Daarna kunnen projecten vergeleken worden.
Voordeel methode is: brede groep van kosten en baten worden meegenomen in beoordeling
Nadeel methode is: beoordeling aantal criteria is gebaseerd op subjectieve maatstaven.
Business cases:
- Uitleg achtergronden voorgestelde project
- Doelstellingen project
- Gedetailleerde analyse over de baten. Ook rekening houden met niet meetbare maar
wel waarneembare baten
- Kosten project
- Analyse risico’s project die ertoe kunnen leiden dat beoogt resultaat niet worden
behaald
- Aangevuld met maatregelen om deze risico’s te beperken
Er wordt ook een gevoeligheidsanalyse uitgevoerd waarin wordt bekeken hoe de uitkomsten
van verschillende scenario’s beïnvloed worden door specifieke schattingen.
In de praktijk is dit bewezen als een geschikte methode om het project onder de aandacht te
brengen bij diegenen die over de investering beslissen.
