Uitwerking De Aanslag
1. Informatie over de auteur
Harry Mulisch is in 1927 in Haarlem geboren en in 2010 gestorven in Amsterdam. Mulisch was de
zoon van een Oostenrijks-Hongaarse vader die collaboreerde in de Tweede Oorlog en een Duitse-
Joodse moeder. Mulisch groeide op in de oorlog en dit had grote invloed op zijn verdere leven. In
1947 verscheen zijn eerste verhaal (De kamer), in 1952 volgde zijn eerste roman: archibald
strohalm. Vele andere werken volgden, waaronder Het stenen bruidsbed (1959), Twee
vrouwen (1975), De aanslag (1982) en De ontdekking van de hemel (1992). Zijn laatste roman
was Siegfried, verschenen in 2001. Hij wordt tot "De Grote Drie" van de naoorlogse Nederlandse
literatuur gerekend, waartoe ook Willem Frederik Hermans en Gerard Reve behoren. Mulisch won
een groot aantal literaire prijzen, waaronder de Prijs der Nederlandse Letteren en de P.C. Hooftprijs,
beide voor zijn gehele oeuvre. De ontdekking van de hemel werd in 2007 uitgeroepen tot het beste
Nederlandstalige boek aller tijden. In oktober 2010 overleed de auteur op 83-jarige leeftijd aan
kanker.
Mulisch leerde schrijven op een particulier instituut in Haarlem, dat hij van 1933 tot 1939 bezocht. In
deze jaren schreef Harry al zijn eerste verhaal, De pottebakker, over een komisch voorval op school.
In 1936, toen Mulisch negen was, scheidden zijn ouders. Harry bleef bij zijn vader, Kurt Victor Karl
Mulisch, K.V.K. zoals hij hem later in zijn geschriften vaak noemde, in Haarlem. Zijn vader werd na de
vrolijke jaren twintig zwaarmoedig. Bovendien daalde zijn inkomen waardoor de afgeslankte familie
een aantal keren naar kleinere woningen verhuisde.
In de jaren dertig kreeg Mulisch grenzeloze interesse in de chemie, die was gewekt door het
jongensboek De ongelooflijke avonturen van Bram Vingerling (1927) van Leonard Roggeveen. Later
besefte Mulisch dat Bram Vingerling in feite de alchemie beoefende, een van de belangrijkste
thema's uit zijn oeuvre.
Doordat Mulisch de zoon was van een collaborateur en van een Joodse vrouw, leefde hij in een
merkwaardige positie. Deze omstandigheden leverden stof op voor een groot deel van zijn werk. Het
maakte hem duidelijk hoe ingewikkeld begrippen als 'goed', 'kwaad' en 'schuld' liggen. Dit is waar zijn
werk vooral over gaat. Een gevleugelde uitspraak van Mulisch was: "Ik heb de oorlog niet zo zeer
'meegemaakt', ik 'ben' de Tweede Wereldoorlog."
Behalve door de oorlog is Harry Mulisch ook gegrepen door het fantastische, het magische. Als
schrijver wil Mulisch niet de gewone werkelijkheid uitbeelden. Hij wil door dromen, mythen en
fantastische gebeurtenissen het alledaagse verbinden met het mysterieuze en het goddelijke.
Daarom noemt Mulisch zichzelf een ‘alchemistische’ schrijver.
2. Het boek in de tijd van ontstaan kunnen plaatsen
Mulisch is een perfect voorbeeld van een schrijver die afscheid nam van de provocerende,
taboedoorbrekende, vernieuwende en ontregelende literatuur. Voor de jaren 70 schreef Mulisch
voornamelijk reportages over de politieke werkelijkheid en de defictionalisering (de realistische
beschrijving van de concrete werkelijkheid wordt benadrukt). Mulisch besloot weer romans te gaan
schrijven, met als eerst ‘Twee vrouwen’ in 1975 en vervolgens ‘De Aanslag’ in 1982.
- Deze romans waren in tegenstelling tot de reportages van voor de jaren 70 niet provocerend
of taboedoorbrekend. Zo wordt het verzet in ‘De Aanslag’ niet bekritiseerd, in tegenstelling
tot romans uit de jaren 50 van generatiegenoten van Mulisch.
, - Verder waren beide romans gelaagd, wat betekent dat ze op verschillende niveaus te lezen
zijn. ‘De Aanslag’ is te lezen als een oorlogsroman maar ook als filosofische roman.
3. Je moet de inhoud van het boek kunnen weergeven
-
Korte informatie over het boek:
‘De Aanslag’ verscheen in het najaar van 1982 in de reeks BB Literair van De Bezige Bij, Amsterdam.
Het boek had onmiddellijk succes bij het publiek en werd zelfs een van de grootste bestsellers uit de
naoorlogse Nederlandse literatuur. Er zijn zo’n 500.000 exemplaren verkocht. De roman is ontstaan
uit een andere roman van Mulisch, ‘De ontdekking van Moskou’. In deze roman wordt de
hoofdpersoon ook een wees, nadat de ouders bij wijze van represaille voor hun huis zijn
neergeschoten. Mulisch vond dat de voorgeschiedenis van deze roman een zelfstandige werking
verdiende. Hij dacht eerst aan een novelle met de titel ‘As’, maar maakte er uiteindelijk de roman ‘De
Aanslag’ van.
4. Verhaalanalyse laagland
Fictie of non-fictie
De roman is fictie.
Literatuur of lectuur
Deze roman is overwegend literatuur. Er wordt veel nadruk gelegd op de beschrijving van sfeer en
gedachten. Mulisch geeft de lezer een goed inzicht in de gedachten van Anton, waardoor je erg
meeleeft met Anton. Verder is het onderwerp van de roman het verwerken van moeilijke
gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is niet een echt een doorsnee thema, maar
door de verrassende wendingen die het verhaal maakt, wordt het helemaal uniek. Aan de andere
kant bevat de roman ook enkele lectuur-achtige trekjes. Zo is het boek in chronologische volgorde
opgedeeld in vijf episodes, die plaatsvinden tussen 1945 en 1981.
Genre
De roman is een oorlogsroman en een psychologische roman. Het is een psychologische roman,
omdat de aanslag bij de ontwikkeling van Anton Steenwijk een grote rol speelt. Anton herinnert zijn
ouders slecht en kent ze nog nauwelijks. Het is een oorlogsroman omdat de eerste episode over de
tijd in de oorlog gaat.
Roman, novelle of verhaal
Roman
Lezersreactie
Het boek had onmiddellijk succes bij het publiek en werd zelfs een van de grootste bestsellers uit de
naoorlogse Nederlandse literatuur met ruim 1 miljoen verkochte exemplaren wereldwijd. Hij krijgt er
nationale en internationale waardering voor. Het is verfilmd en daarvoor is een Oscar ontvangen.
Identificatie
Ik kan me niet zo heel goed identificeren met Anton. Ik begrijp zijn angst en verdriet over wat er in de
oorlog gebeurd is, maar ik kan me niet voorstellen dat iemand op veel dingen zo koel reageert. Anton
1. Informatie over de auteur
Harry Mulisch is in 1927 in Haarlem geboren en in 2010 gestorven in Amsterdam. Mulisch was de
zoon van een Oostenrijks-Hongaarse vader die collaboreerde in de Tweede Oorlog en een Duitse-
Joodse moeder. Mulisch groeide op in de oorlog en dit had grote invloed op zijn verdere leven. In
1947 verscheen zijn eerste verhaal (De kamer), in 1952 volgde zijn eerste roman: archibald
strohalm. Vele andere werken volgden, waaronder Het stenen bruidsbed (1959), Twee
vrouwen (1975), De aanslag (1982) en De ontdekking van de hemel (1992). Zijn laatste roman
was Siegfried, verschenen in 2001. Hij wordt tot "De Grote Drie" van de naoorlogse Nederlandse
literatuur gerekend, waartoe ook Willem Frederik Hermans en Gerard Reve behoren. Mulisch won
een groot aantal literaire prijzen, waaronder de Prijs der Nederlandse Letteren en de P.C. Hooftprijs,
beide voor zijn gehele oeuvre. De ontdekking van de hemel werd in 2007 uitgeroepen tot het beste
Nederlandstalige boek aller tijden. In oktober 2010 overleed de auteur op 83-jarige leeftijd aan
kanker.
Mulisch leerde schrijven op een particulier instituut in Haarlem, dat hij van 1933 tot 1939 bezocht. In
deze jaren schreef Harry al zijn eerste verhaal, De pottebakker, over een komisch voorval op school.
In 1936, toen Mulisch negen was, scheidden zijn ouders. Harry bleef bij zijn vader, Kurt Victor Karl
Mulisch, K.V.K. zoals hij hem later in zijn geschriften vaak noemde, in Haarlem. Zijn vader werd na de
vrolijke jaren twintig zwaarmoedig. Bovendien daalde zijn inkomen waardoor de afgeslankte familie
een aantal keren naar kleinere woningen verhuisde.
In de jaren dertig kreeg Mulisch grenzeloze interesse in de chemie, die was gewekt door het
jongensboek De ongelooflijke avonturen van Bram Vingerling (1927) van Leonard Roggeveen. Later
besefte Mulisch dat Bram Vingerling in feite de alchemie beoefende, een van de belangrijkste
thema's uit zijn oeuvre.
Doordat Mulisch de zoon was van een collaborateur en van een Joodse vrouw, leefde hij in een
merkwaardige positie. Deze omstandigheden leverden stof op voor een groot deel van zijn werk. Het
maakte hem duidelijk hoe ingewikkeld begrippen als 'goed', 'kwaad' en 'schuld' liggen. Dit is waar zijn
werk vooral over gaat. Een gevleugelde uitspraak van Mulisch was: "Ik heb de oorlog niet zo zeer
'meegemaakt', ik 'ben' de Tweede Wereldoorlog."
Behalve door de oorlog is Harry Mulisch ook gegrepen door het fantastische, het magische. Als
schrijver wil Mulisch niet de gewone werkelijkheid uitbeelden. Hij wil door dromen, mythen en
fantastische gebeurtenissen het alledaagse verbinden met het mysterieuze en het goddelijke.
Daarom noemt Mulisch zichzelf een ‘alchemistische’ schrijver.
2. Het boek in de tijd van ontstaan kunnen plaatsen
Mulisch is een perfect voorbeeld van een schrijver die afscheid nam van de provocerende,
taboedoorbrekende, vernieuwende en ontregelende literatuur. Voor de jaren 70 schreef Mulisch
voornamelijk reportages over de politieke werkelijkheid en de defictionalisering (de realistische
beschrijving van de concrete werkelijkheid wordt benadrukt). Mulisch besloot weer romans te gaan
schrijven, met als eerst ‘Twee vrouwen’ in 1975 en vervolgens ‘De Aanslag’ in 1982.
- Deze romans waren in tegenstelling tot de reportages van voor de jaren 70 niet provocerend
of taboedoorbrekend. Zo wordt het verzet in ‘De Aanslag’ niet bekritiseerd, in tegenstelling
tot romans uit de jaren 50 van generatiegenoten van Mulisch.
, - Verder waren beide romans gelaagd, wat betekent dat ze op verschillende niveaus te lezen
zijn. ‘De Aanslag’ is te lezen als een oorlogsroman maar ook als filosofische roman.
3. Je moet de inhoud van het boek kunnen weergeven
-
Korte informatie over het boek:
‘De Aanslag’ verscheen in het najaar van 1982 in de reeks BB Literair van De Bezige Bij, Amsterdam.
Het boek had onmiddellijk succes bij het publiek en werd zelfs een van de grootste bestsellers uit de
naoorlogse Nederlandse literatuur. Er zijn zo’n 500.000 exemplaren verkocht. De roman is ontstaan
uit een andere roman van Mulisch, ‘De ontdekking van Moskou’. In deze roman wordt de
hoofdpersoon ook een wees, nadat de ouders bij wijze van represaille voor hun huis zijn
neergeschoten. Mulisch vond dat de voorgeschiedenis van deze roman een zelfstandige werking
verdiende. Hij dacht eerst aan een novelle met de titel ‘As’, maar maakte er uiteindelijk de roman ‘De
Aanslag’ van.
4. Verhaalanalyse laagland
Fictie of non-fictie
De roman is fictie.
Literatuur of lectuur
Deze roman is overwegend literatuur. Er wordt veel nadruk gelegd op de beschrijving van sfeer en
gedachten. Mulisch geeft de lezer een goed inzicht in de gedachten van Anton, waardoor je erg
meeleeft met Anton. Verder is het onderwerp van de roman het verwerken van moeilijke
gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit is niet een echt een doorsnee thema, maar
door de verrassende wendingen die het verhaal maakt, wordt het helemaal uniek. Aan de andere
kant bevat de roman ook enkele lectuur-achtige trekjes. Zo is het boek in chronologische volgorde
opgedeeld in vijf episodes, die plaatsvinden tussen 1945 en 1981.
Genre
De roman is een oorlogsroman en een psychologische roman. Het is een psychologische roman,
omdat de aanslag bij de ontwikkeling van Anton Steenwijk een grote rol speelt. Anton herinnert zijn
ouders slecht en kent ze nog nauwelijks. Het is een oorlogsroman omdat de eerste episode over de
tijd in de oorlog gaat.
Roman, novelle of verhaal
Roman
Lezersreactie
Het boek had onmiddellijk succes bij het publiek en werd zelfs een van de grootste bestsellers uit de
naoorlogse Nederlandse literatuur met ruim 1 miljoen verkochte exemplaren wereldwijd. Hij krijgt er
nationale en internationale waardering voor. Het is verfilmd en daarvoor is een Oscar ontvangen.
Identificatie
Ik kan me niet zo heel goed identificeren met Anton. Ik begrijp zijn angst en verdriet over wat er in de
oorlog gebeurd is, maar ik kan me niet voorstellen dat iemand op veel dingen zo koel reageert. Anton
