Stedenbouw, jaar 1, p2, samenvatting
Leerdoelen:
De historische ontwikkeling van de stedelijke ontwikkeling kennen;
De structuur van de stadsplattegrond kennen/weten;
De typologie van woonmilieus kennen/weten;
Het begrip placemaking weten;
De ontsluitingsstructuren van knooppunten van mobiliteit kennen;
Weten hoe het stedelijk bouwblok wordt ontwikkeld;
Weten hoe organische gebiedsontwikkeling plaatsvindt.
Les 1 - Geschiedenis van de stad (city as an egg)
Geschiedenis van stedenbouw
Steden is oud woord voor plek.
Er zijn grote verschillen en breuken tussen diverse perioden. Elke periode wilt nieuwe
stedenbouwkundige concepten en werkwijzen voortbrengen, in een poging te breken met ideeën en
concepten van de voorgaande periode. De stedenbouw wordt dus gekenmerkt door een
opeenvolging van verschillende standpunten en concepten.
Steeds wanneer sprake is van een nieuwe maatschappelijke situatie met een nieuwe overheersende
ideologie, ontstaat behoefte om een ruimtelijk beeld (stadsbeeld) en nieuwe economische behoeften
samen te voegen. De stad is dus een gematerialiseerde uitdrukking van de maatschappelijke
verhoudingen.
Op de lange duur blijft er is de stad meer gelijk dan dat er veranderd. Producten van
stedenbouwkundig werk getuigd bijvoorbeeld vaak van grote duurzaamheid. Stadsplattegronden
kunnen in huidige postindustriële, postmoderne maatschappij nog steeds goed functioneren.
Vaak is stad een combinatie van diverse ontwerpen uit verschillende perioden.
Kennis van historische stedenbouwkundige concepten en typologieën van stedelijke ruimten is
belangrijk voor stedenbouwkundige en landschapsarchitecten. Op basis van een dergelijke analyse
kan namelijk worden besloten of het nuttig is bepaalde ontwerpconcepten in een plattegrond sterker
te benadrukken, of te kiezen voor een geheel nieuw ontwerpconcept. Ook belangrijk om als
stedenbouwkundige te verdiepen in de mens.
Verschillende steden
Soort stad Informatie
Antieke stad Belangrijkste gebouwen in steden zijn paleis en tempel (representeren de
religieuze structuur). Het land rond de steden is vruchtbaar cultuurlandschap
van de primaire beschaving waarin landbouw en veeteelt tot ontwikkeling
waren gekomen. Ligging aan de rivier was belangrijk (land zo voorzien van
water).
Kenmerken:
1. Verlangen naar objectieve ordening om menselijke willekeur te
voorkomen.
2. Introductie van grid-patroon als instrument voor efficiënte
ordening & controle en als geometrisch symbool.
Griekse stad Stadstaat (Polis) bestaande uit eigenlijke stedelijke kern en het omliggende
gebied wat samen een geheel vormden. Nieuwe stijl ontstaat: raster patroon.
Kenmerken:
, 1. Introductie 3 schaalniveaus; macro = geografische en
landschappelijke factoren bepalen ligging van stad, ommuring en
verschillende functies. Meso = integrale planning door
geometrisch rasterpatroon. Micro = binnen woonblokken van grid
veel vrijheid voor indeling van woningen. Individualisme in kader
van grote gemeenschap.
Romeinse stad Romeinen zijn van organisatie en reglementering, samen met rationele
aanpak (te zien in utiliteitswerken).
Kenmerken:
1. Binnen grid-patroon lag nadruk op bereikbaarheid en mobiliteit.
2. Parken en tuinen aangelegd.
Middeleeuwse stad Middeleeuwse stad kenmerkt door kronkelige, smalle straten en stegen.
Alleen bij kerken, gebouwen ten behoeve van wereldse macht en ten
behoeve van markten werden ruimere pleinen gemaakt. Vaak was het
oorspronkelijke patroon van sloten, wegen en kavels nog te herkennen.
Kenmerken:
1. Markt krijgt nadrukkelijke betekenis voor opkomende handel.
2. Opkomende nijverheidscentra.
3. Introductie van grachten als stedelijk ontwateringsnetwerk en als
stadsversterking.
4. Wonen en werken amper gescheiden.
Ideaal stad Mede onder invloed van vestigingsbouwkunde en
wiskunde leidde het beeld tot een klare,
overzichtelijke vormgeving. Cirkel als
stadsbegrenzing met een op het centrum gericht
stelsel van radiale straten was de meest absolute
vorm.
In Duitsland Migge. Ideaalstad is volgens hem de
stad aan het ov. Afvalwater werd gebruikt voor
akkers. Ook als reactie op vieze industrie steden.
Kenmerken:
1. Uitgangspunt is de cirkel.
2. Brede radiale wegen accentueren monumenten en majestueuze
gebouwen.
3. Belangrijke raadhuis staat in middelpunt van geometrie.
4. Schaakpatroon (elkaar kruisende straten van gelijke breedte).
5. Rechte hoofdstraat = vista.
Barokke stad Er ontstond een nieuw stedelijk ontwerp: het pleinen en assenstelsel. Dit
vormde een overzichtelijk netwerk voor toeristen en pelgrims en bracht ook
nieuwe eenheid in de stad. Was onderdeel van representatie van macht van
paus. Het nieuwe netwerk zorgde ook dat heersende machthebber de stad in
militair opzicht beter onder controle kon houden.
Kenmerken:
1. Lange, brede, rechte straten.
2. Radialen vanuit 1 punt verschaffen toegang tot jachtterreinen.
3. Architectonische eenheid om nieuwe orde en eenheid van stad te
benadrukken.
Moderne stad/tuinstad/functionele stad Er was woningnood en armoede. Daarom zijn er goedkope, kleine woningen
in grote aantallen neergezet op kleine terreinen. Dit lag naast de fabrieken en
spoorlijnen -> onhygiënisch en weinig groen. Achteruitgang in vormgeving en
inrichting van sociaalruimtelijk milieu. Verschillende mensen en bewegingen
zochten oplossing voor die 19e eeuwse problematiek.
Tuinstad was combinatie van voordelen stad en platteland. Toepassen van
licht, groen en lucht waren kenmerkend. Yesterday (living and working in
smoke) – today (living in suburbs and working in smoke) – tomorrow (garden
city/ideaal stad).
Kenmerken tuinstad:
1. Scheiding van woon-/werkgebied.
2. Zelfstandige woon-/werkstad met bijbehorende voorzieningen.
3. Sociaal evenwichtige samenstelling bevolking.
4. Lage woondichtheid.
5. Veel laagbouw met schuine daken.
Kenmerken functionele stad:
1. Grid-structuur met nadruk op functionele verkeersstructuur.
2. Veel ruimte voor verkeer.
3. Scheiding van 4 functies: wonen, werken, recreëren en verkeer.
4. Strokenbouw in mix van hoog-/laagbouw met platte daken.
5. Hoogbouw, vrijkomende ruimte voor verkeer/groen.
6. Bepaling woongebieden/bouwmassa’s adv hygiëne, bezonning,
klimaat, topografie en groen.
70er jaren Kenmerken:
Leerdoelen:
De historische ontwikkeling van de stedelijke ontwikkeling kennen;
De structuur van de stadsplattegrond kennen/weten;
De typologie van woonmilieus kennen/weten;
Het begrip placemaking weten;
De ontsluitingsstructuren van knooppunten van mobiliteit kennen;
Weten hoe het stedelijk bouwblok wordt ontwikkeld;
Weten hoe organische gebiedsontwikkeling plaatsvindt.
Les 1 - Geschiedenis van de stad (city as an egg)
Geschiedenis van stedenbouw
Steden is oud woord voor plek.
Er zijn grote verschillen en breuken tussen diverse perioden. Elke periode wilt nieuwe
stedenbouwkundige concepten en werkwijzen voortbrengen, in een poging te breken met ideeën en
concepten van de voorgaande periode. De stedenbouw wordt dus gekenmerkt door een
opeenvolging van verschillende standpunten en concepten.
Steeds wanneer sprake is van een nieuwe maatschappelijke situatie met een nieuwe overheersende
ideologie, ontstaat behoefte om een ruimtelijk beeld (stadsbeeld) en nieuwe economische behoeften
samen te voegen. De stad is dus een gematerialiseerde uitdrukking van de maatschappelijke
verhoudingen.
Op de lange duur blijft er is de stad meer gelijk dan dat er veranderd. Producten van
stedenbouwkundig werk getuigd bijvoorbeeld vaak van grote duurzaamheid. Stadsplattegronden
kunnen in huidige postindustriële, postmoderne maatschappij nog steeds goed functioneren.
Vaak is stad een combinatie van diverse ontwerpen uit verschillende perioden.
Kennis van historische stedenbouwkundige concepten en typologieën van stedelijke ruimten is
belangrijk voor stedenbouwkundige en landschapsarchitecten. Op basis van een dergelijke analyse
kan namelijk worden besloten of het nuttig is bepaalde ontwerpconcepten in een plattegrond sterker
te benadrukken, of te kiezen voor een geheel nieuw ontwerpconcept. Ook belangrijk om als
stedenbouwkundige te verdiepen in de mens.
Verschillende steden
Soort stad Informatie
Antieke stad Belangrijkste gebouwen in steden zijn paleis en tempel (representeren de
religieuze structuur). Het land rond de steden is vruchtbaar cultuurlandschap
van de primaire beschaving waarin landbouw en veeteelt tot ontwikkeling
waren gekomen. Ligging aan de rivier was belangrijk (land zo voorzien van
water).
Kenmerken:
1. Verlangen naar objectieve ordening om menselijke willekeur te
voorkomen.
2. Introductie van grid-patroon als instrument voor efficiënte
ordening & controle en als geometrisch symbool.
Griekse stad Stadstaat (Polis) bestaande uit eigenlijke stedelijke kern en het omliggende
gebied wat samen een geheel vormden. Nieuwe stijl ontstaat: raster patroon.
Kenmerken:
, 1. Introductie 3 schaalniveaus; macro = geografische en
landschappelijke factoren bepalen ligging van stad, ommuring en
verschillende functies. Meso = integrale planning door
geometrisch rasterpatroon. Micro = binnen woonblokken van grid
veel vrijheid voor indeling van woningen. Individualisme in kader
van grote gemeenschap.
Romeinse stad Romeinen zijn van organisatie en reglementering, samen met rationele
aanpak (te zien in utiliteitswerken).
Kenmerken:
1. Binnen grid-patroon lag nadruk op bereikbaarheid en mobiliteit.
2. Parken en tuinen aangelegd.
Middeleeuwse stad Middeleeuwse stad kenmerkt door kronkelige, smalle straten en stegen.
Alleen bij kerken, gebouwen ten behoeve van wereldse macht en ten
behoeve van markten werden ruimere pleinen gemaakt. Vaak was het
oorspronkelijke patroon van sloten, wegen en kavels nog te herkennen.
Kenmerken:
1. Markt krijgt nadrukkelijke betekenis voor opkomende handel.
2. Opkomende nijverheidscentra.
3. Introductie van grachten als stedelijk ontwateringsnetwerk en als
stadsversterking.
4. Wonen en werken amper gescheiden.
Ideaal stad Mede onder invloed van vestigingsbouwkunde en
wiskunde leidde het beeld tot een klare,
overzichtelijke vormgeving. Cirkel als
stadsbegrenzing met een op het centrum gericht
stelsel van radiale straten was de meest absolute
vorm.
In Duitsland Migge. Ideaalstad is volgens hem de
stad aan het ov. Afvalwater werd gebruikt voor
akkers. Ook als reactie op vieze industrie steden.
Kenmerken:
1. Uitgangspunt is de cirkel.
2. Brede radiale wegen accentueren monumenten en majestueuze
gebouwen.
3. Belangrijke raadhuis staat in middelpunt van geometrie.
4. Schaakpatroon (elkaar kruisende straten van gelijke breedte).
5. Rechte hoofdstraat = vista.
Barokke stad Er ontstond een nieuw stedelijk ontwerp: het pleinen en assenstelsel. Dit
vormde een overzichtelijk netwerk voor toeristen en pelgrims en bracht ook
nieuwe eenheid in de stad. Was onderdeel van representatie van macht van
paus. Het nieuwe netwerk zorgde ook dat heersende machthebber de stad in
militair opzicht beter onder controle kon houden.
Kenmerken:
1. Lange, brede, rechte straten.
2. Radialen vanuit 1 punt verschaffen toegang tot jachtterreinen.
3. Architectonische eenheid om nieuwe orde en eenheid van stad te
benadrukken.
Moderne stad/tuinstad/functionele stad Er was woningnood en armoede. Daarom zijn er goedkope, kleine woningen
in grote aantallen neergezet op kleine terreinen. Dit lag naast de fabrieken en
spoorlijnen -> onhygiënisch en weinig groen. Achteruitgang in vormgeving en
inrichting van sociaalruimtelijk milieu. Verschillende mensen en bewegingen
zochten oplossing voor die 19e eeuwse problematiek.
Tuinstad was combinatie van voordelen stad en platteland. Toepassen van
licht, groen en lucht waren kenmerkend. Yesterday (living and working in
smoke) – today (living in suburbs and working in smoke) – tomorrow (garden
city/ideaal stad).
Kenmerken tuinstad:
1. Scheiding van woon-/werkgebied.
2. Zelfstandige woon-/werkstad met bijbehorende voorzieningen.
3. Sociaal evenwichtige samenstelling bevolking.
4. Lage woondichtheid.
5. Veel laagbouw met schuine daken.
Kenmerken functionele stad:
1. Grid-structuur met nadruk op functionele verkeersstructuur.
2. Veel ruimte voor verkeer.
3. Scheiding van 4 functies: wonen, werken, recreëren en verkeer.
4. Strokenbouw in mix van hoog-/laagbouw met platte daken.
5. Hoogbouw, vrijkomende ruimte voor verkeer/groen.
6. Bepaling woongebieden/bouwmassa’s adv hygiëne, bezonning,
klimaat, topografie en groen.
70er jaren Kenmerken:
