Samenvatting sociologie
Inhoudsopgave
Functionalisme.............................................................................................................................................. 1
Nadelen/kritiek op functionalisme Durkheim......................................................................................................2
Conflictbenadering........................................................................................................................................ 2
Nadelen/kritiek op conflictbenadering van Karl Marx.........................................................................................2
Symbolisch interactionisme............................................................................................................................ 3
Nadelen/kritiek op symbolisch interactionisme...................................................................................................3
Rationele keuzebenadering............................................................................................................................ 3
Nadelen/kritiek op rationele keuzebenadering....................................................................................................4
Schematische weergaven van de benaderingen.............................................................................................. 4
Namen + waar ze voor staan.......................................................................................................................... 5
Anomietheorie/stain theory Merton.............................................................................................................. 8
Sociologische verbeeldingskracht................................................................................................................... 8
Gevangenen dilemma..........................................................................................................................................9
Sekse en gender............................................................................................................................................. 9
Totale en gulzige instituties............................................................................................................................ 9
Voorbeeld.........................................................................................................................................................9
Voorbeeld vragen tentamen......................................................................................................................... 10
Functionalisme
Betekenis: De samenleving als een functioneel geheel. Functionalisme is een stroming in de sociologie
en culturele antropologie die uitgaat van de veronderstelling dat sociale verschijnselen een bepaalde
functie vervullen in de samenleving en dat sociale verschijnselen onderling samenhang vertonen.
De samenleving is een complex mechanisme dat bestaat uit verschillende delen die samen voor
stabiliteit, solidariteit, orde en regelmaat zorgen: delen van de samenleving werken als een lichaam (=
systeemtheorie). Bij deze werking van de samenleving is morele consensus, oftewel het
overeenkomen van de normen en waarden, van groot belang.
Het functionalisme vindt zijn herkomst in de ideeën van Durkheim, die stelde dat de samenleving
bestaat uit noodzakelijke en functionele delen. Individuen volgen naar zijn ideeën de regel vanwege
het collectieve geweten. Het gedrag van de individuen dient te worden verklaard uit de samenleving
waarvan zij deel uitmaken. Ook bevatten volgens Durkheim religieuze overtuigingen sociale waarden
dat zorgt voor het behoud van sociale cohesie, het geloof is de ‘geloofsgroep’ zelf dus en niet de god.
, Het functionalisme gaat er dus vanuit dat alle onderdelen van de sociale structuur (groepen,
organisaties, instanties), de cultuur (waarden en normen) en sociale processen (sociale veranderingen
of kinderen grootbrengen) samenwerken om de samenleving soepel en harmonieus te laten verlopen
(alle onderdelen werken samen)
Nadelen/kritiek op functionalisme Durkheim
- Dodenhoek voor conflict, macht en ongelijkheid
- Functionalisme is te 1reductionistisch en te 2teleologisch: de samenleving wordt afgebeeld als
een actieve actor met eigen behoeften, terwijl dit niet zo is. Hierdoor worden gevolgen
neergezet als oorzaken.
- Wie heeft welke functie? Kan niet verklaard worden
Drie functies van Merton:
1. Manifest: herkende en bedoelde gevolgen van een sociaal verschijnsel voor het sociale
systeem.
2. Latent: niet-herkende en onbedoelde gevolgen van een sociaal verschijnsel voor het sociale
systeem.
3. Disfuncties: Onbedoelde en nadelige gevolgen. Binnen de bestuurskunde: maatregel X kan
onbedoelde gevolgen hebben voor verschijnsel X, maar ook voor verschijnsel Y.
Conflictbenadering
Betekenis: De samenleving als strijdtoneel
Conflicten zijn onvermijdelijk in groepen en in de maatschappij. Ongelijkheid en onrechtvaardigheid
zijn de bron van conflicten en doordringen de maatschappij. Het hebben of willen van middelen
zorgen voor nog meer ongelijkheid. Maatschappelijke verhoudingen zijn het resultaat van een strijd
tussen sociale groepen. Deze strijd is niet per direct zichtbaar, maar is geïnstitutionaliseerd in de
samenleving: er is altijd sprake van onderdrukking, aan ‘revolutionair stemmen’ of bijvoorbeeld
stakingen. Sociaal conflict is onvermijdelijk en zorgt voor sociale ontwikkeling. De nadruk ligt op
ongelijkheid. Sociale structuren bevorderen sommige groepen meer dan andere. De bovenste groep
probeert de status quo te handhaven, waarbij de onderliggende groep benadeeld worden. De
onderliggende groep streeft juist naar 3revolutie.
De centrale vraag binnen de conflictbenadering is hoe deze ongelijkheid tot stand komt, hoe deze blijft
bestaan, hoe deze verandert en wat de gevolgen zijn. Deze ideeën komen voort uit het gedachtegoed
van Karl Marx. Zijn klassenstrijd komt voort uit de oneerlijke verdeling van de productiemiddelen.
De onderdrukker versus de onderdrukte. Marx was van oordeel dat de menselijke geest heel kneedbaar
was en dat, onder de juiste maatschappelijke verhoudingen, een nieuwe mens zou ontstaan die vrij was
van egoïstische en andere slechte eigenschappen. Uitbuiting, onderdrukking en oorlog zouden dan tot
het verleden behoren.
Nadelen/kritiek op conflictbenadering van Karl Marx
- Blinde vlek voor consensus, harmonie en stabiliteit.
- Te reductionistisch
1
Opvatting in de wetenschapsfilosofie die stelt dat de natuur van complexe entiteiten steeds herleid kan
worden tot meer fundamentele entiteiten.
2
De zoektocht naar het doeleinde achter dingen.
3
Is een grote opstand van een volk waarbij de oude regering (vaak met geweld) wordt afgezet en vervangen
door een nieuwe.
Inhoudsopgave
Functionalisme.............................................................................................................................................. 1
Nadelen/kritiek op functionalisme Durkheim......................................................................................................2
Conflictbenadering........................................................................................................................................ 2
Nadelen/kritiek op conflictbenadering van Karl Marx.........................................................................................2
Symbolisch interactionisme............................................................................................................................ 3
Nadelen/kritiek op symbolisch interactionisme...................................................................................................3
Rationele keuzebenadering............................................................................................................................ 3
Nadelen/kritiek op rationele keuzebenadering....................................................................................................4
Schematische weergaven van de benaderingen.............................................................................................. 4
Namen + waar ze voor staan.......................................................................................................................... 5
Anomietheorie/stain theory Merton.............................................................................................................. 8
Sociologische verbeeldingskracht................................................................................................................... 8
Gevangenen dilemma..........................................................................................................................................9
Sekse en gender............................................................................................................................................. 9
Totale en gulzige instituties............................................................................................................................ 9
Voorbeeld.........................................................................................................................................................9
Voorbeeld vragen tentamen......................................................................................................................... 10
Functionalisme
Betekenis: De samenleving als een functioneel geheel. Functionalisme is een stroming in de sociologie
en culturele antropologie die uitgaat van de veronderstelling dat sociale verschijnselen een bepaalde
functie vervullen in de samenleving en dat sociale verschijnselen onderling samenhang vertonen.
De samenleving is een complex mechanisme dat bestaat uit verschillende delen die samen voor
stabiliteit, solidariteit, orde en regelmaat zorgen: delen van de samenleving werken als een lichaam (=
systeemtheorie). Bij deze werking van de samenleving is morele consensus, oftewel het
overeenkomen van de normen en waarden, van groot belang.
Het functionalisme vindt zijn herkomst in de ideeën van Durkheim, die stelde dat de samenleving
bestaat uit noodzakelijke en functionele delen. Individuen volgen naar zijn ideeën de regel vanwege
het collectieve geweten. Het gedrag van de individuen dient te worden verklaard uit de samenleving
waarvan zij deel uitmaken. Ook bevatten volgens Durkheim religieuze overtuigingen sociale waarden
dat zorgt voor het behoud van sociale cohesie, het geloof is de ‘geloofsgroep’ zelf dus en niet de god.
, Het functionalisme gaat er dus vanuit dat alle onderdelen van de sociale structuur (groepen,
organisaties, instanties), de cultuur (waarden en normen) en sociale processen (sociale veranderingen
of kinderen grootbrengen) samenwerken om de samenleving soepel en harmonieus te laten verlopen
(alle onderdelen werken samen)
Nadelen/kritiek op functionalisme Durkheim
- Dodenhoek voor conflict, macht en ongelijkheid
- Functionalisme is te 1reductionistisch en te 2teleologisch: de samenleving wordt afgebeeld als
een actieve actor met eigen behoeften, terwijl dit niet zo is. Hierdoor worden gevolgen
neergezet als oorzaken.
- Wie heeft welke functie? Kan niet verklaard worden
Drie functies van Merton:
1. Manifest: herkende en bedoelde gevolgen van een sociaal verschijnsel voor het sociale
systeem.
2. Latent: niet-herkende en onbedoelde gevolgen van een sociaal verschijnsel voor het sociale
systeem.
3. Disfuncties: Onbedoelde en nadelige gevolgen. Binnen de bestuurskunde: maatregel X kan
onbedoelde gevolgen hebben voor verschijnsel X, maar ook voor verschijnsel Y.
Conflictbenadering
Betekenis: De samenleving als strijdtoneel
Conflicten zijn onvermijdelijk in groepen en in de maatschappij. Ongelijkheid en onrechtvaardigheid
zijn de bron van conflicten en doordringen de maatschappij. Het hebben of willen van middelen
zorgen voor nog meer ongelijkheid. Maatschappelijke verhoudingen zijn het resultaat van een strijd
tussen sociale groepen. Deze strijd is niet per direct zichtbaar, maar is geïnstitutionaliseerd in de
samenleving: er is altijd sprake van onderdrukking, aan ‘revolutionair stemmen’ of bijvoorbeeld
stakingen. Sociaal conflict is onvermijdelijk en zorgt voor sociale ontwikkeling. De nadruk ligt op
ongelijkheid. Sociale structuren bevorderen sommige groepen meer dan andere. De bovenste groep
probeert de status quo te handhaven, waarbij de onderliggende groep benadeeld worden. De
onderliggende groep streeft juist naar 3revolutie.
De centrale vraag binnen de conflictbenadering is hoe deze ongelijkheid tot stand komt, hoe deze blijft
bestaan, hoe deze verandert en wat de gevolgen zijn. Deze ideeën komen voort uit het gedachtegoed
van Karl Marx. Zijn klassenstrijd komt voort uit de oneerlijke verdeling van de productiemiddelen.
De onderdrukker versus de onderdrukte. Marx was van oordeel dat de menselijke geest heel kneedbaar
was en dat, onder de juiste maatschappelijke verhoudingen, een nieuwe mens zou ontstaan die vrij was
van egoïstische en andere slechte eigenschappen. Uitbuiting, onderdrukking en oorlog zouden dan tot
het verleden behoren.
Nadelen/kritiek op conflictbenadering van Karl Marx
- Blinde vlek voor consensus, harmonie en stabiliteit.
- Te reductionistisch
1
Opvatting in de wetenschapsfilosofie die stelt dat de natuur van complexe entiteiten steeds herleid kan
worden tot meer fundamentele entiteiten.
2
De zoektocht naar het doeleinde achter dingen.
3
Is een grote opstand van een volk waarbij de oude regering (vaak met geweld) wordt afgezet en vervangen
door een nieuwe.
