Medische Psychologie: Ziekteleer
Blok 4
Diabetes
Werkcollege 1 t/m 6
Tessa Faber
2018-2019
,Werkcollege 1 – Diabetes Mellitus
Diabetes is een epidemie die maar door gaat.
Diabetes mellitus de cijfers
Ruim 1,1 miljoen Nederlanders met diabetes mellitus.
In 2017 waren er naar schatting 1.135.100 mensen met diabetes bekend bij de huisarts. Dat
waren 592.500 mannen en 542.500 vrouwen (69,7 per 1.000 mannen en 62,9 per 1.000
vrouwen).
In bijna alle leeftijdsgroepen komt bij mannen vaker diabetes voor dan bij vrouwen.
Een kwart van de mensen met diabetes zijn ‘onbekende diabeet’, hierbij is nog niet bekend
dat ze diabetes hebben.
Aantal diabetespatiënten op basis van zelfrapportage is lager, dan hoeveel
diabetespatiënten er werkelijk zijn.
- In Nederland zegt in 4,6% van de bevolking in 2017 diabetes te hebben, dat zijn bijna
800.000 mensen.
- In 2017 zijn 60.200 nieuwe patiënten met diabetes bij de huisarts gediagnosticeerd.
- Ongeveer 9% van alle bekende diabetespatiënten heeft type 1 diabetes. Alle overige
diabetespatiënten hebben type 2.
Er zijn in Brabant relatief meer mensen met diabetes dan bijvoorbeeld in het noorden van
Nederland. Dit is met name wat betreft type 2 diabetes.
Wat is diabetes?
• Diabetes is een stofwisselingsziekte primair gekenmerkt door teveel glucose in het
bloed (= chronische hyperglycemie).
• Het hormoon insuline speelt een sleutelrol bij het op peil houden van de hoeveelheid
glucose in het bloed, en dus bij diabetes.
• Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier.
• Als gevolg van defecten in secretie insuline treden ook stoornissen op in vet- en
eiwitstofwisseling.
Eilandjes van Langerhans
Paul Langerhans (1847-1888) beschrijft in zijn proefschrift in 1869 kleine clusters van cellen
in de alvleesklier. Deze cellen maken insuline aan.
In 1893 geeft Edouard Laguesse de naam: Eilandjes van Langerhans aan deze cel clusters.
Hoe insuline wordt gemaakt
In de alvleesklier vind je de eilandjes van Langerhans, daar
zitten alfa en bèta cellen in. De bèta cellen maken insuline. De
alfa cellen maken glucagon (zorgt voor glucose). De cellen
eromheen zijn klieren die spijsverteringsenzymen maken.
Door de alvleesklier loopt een ductus (afvoerleiding) naar de
dunne darm waar alle enzymen naartoe gaan.
Uitvinding insuline
, - Diabetes mellitus was eerst een onbehandelbare en dodelijke ziekte.
- In 1922 isoleren onderzoekers insuline uit de pancreas van honden.
- In 1923 kregen zij hier de Nobelprijs voor.
- Voor 1982 werd er gebruikt gemaakt van de substanties uit dierlijke alvleesklieren.
Daarna kon er gebruik gemaakt worden van synthetische humane insuline.
1. Wat zijn de criteria voor diagnose diabetes mellitus?
De diagnose diabetes wordt gesteld aan de hand van de volgende getallen:
Glucose capillair bloed (vingerprik) veneus plasma
(uit ader; in lab)
diabetes nuchter ≥ 6,1 mmol/l ≥ 7,0 mmol/l
óf 2 uur na 75grams OGTT ≥ 11,1 mmol/l ≥ 11,1 mmol/l
normaal nuchter < 5.6 mmol/l < 6.1 mmol/l
én 2 uur na maaltijd < 7.8 mmol/l < 7.8 mmol/l
nuchter is: na 8 uur vasten
Glucosestofwisselingsstoornis capillair bloed (vingerprik) veneus plasma
(uit ader; in lab)
Gestoord nuchter 5,6- 6,1 mmol/l 6,1- 7,0mmol/l
nuchter glucose
Gestoorde glucose- 2 uur na 75 grams OGTT 7,8-11,1 mmol/l 7,8-11,1 mmol/l
tolerantie
2. Onderverdeling verschillende vormen van diabetes
• Diabetes type 1
– A: auto-immuun diabetes type 1 en LADA
– B: idiopathische diabetes type 1
• Diabetes type 2
• Zwangerschapsdiabetes
• Overige specifieke typen diabetes, type 3
– Genetische defecten in betacelfunktie- MODY/ neonatale diabetes
– Genetische defecten in insulinegevoeligheid- mutaties gen insulinereceptor
– Aandoeningen exocriene pancreas
– Endocrinologische aandoeningen
– Diabetes geïnduceerd door geneesmiddelen/ toxinen
– Infecties
– Zeldzame vormen auto-immuun diabetes
– Genetische syndromen geassocieerd met DM
, 3. Pathofysiologisch onderscheid verschillende typen diabetes &
4. Rol oorzakelijke factoren.
Diabetes Mellitus type 1
• Type 1 diabetes ontstaat doorgaans op jongere leeftijd, vrij acuut met flink ziek zijn
en gewichtsverlies.
• Zo’n 9% van alle mensen met diabetes heeft dit type.
• Door ontspoorde afweerreactie tegen insuline producerende bètacellen in de
eilandjes van Langerhans wordt geen insuline meer gemaakt.
• Erfelijke vatbaarheid en omgevingsfactoren spelen daarbij een rol.
• LADA (latent auto-immune diabetes of adults) is een langzamer ontwikkelende vorm
van auto-immuun DM type 1.
• Idiopathische DM type 1 is een vorm waarbij etiologie bètacel-destructie niet
duidelijk is.
In het beloop van de tijd: De insuline neemt
naarmate de tijd vordert af. Op een gegeven
moment is het aantal bètacellen te laag dat het
kritiek wordt. De persoon heeft dan diabetes.
Hoe werkt insuline
De alvleesklier maakt insuline aan. Deze insuline bindt aan de glucose zodat het opgenomen
kan worden. Hierdoor kan het naar de cellen toe. Zonder insuline kan de glucose dus niet
worden opgenomen in de cellen.
Diabetes mellitus type 2
• Type 2 diabetes ontstaat doorgaans op oudere leeftijd, al komt het steeds vaker bij
jongeren voor.
• Dit type ontstaat meestal heel geleidelijk met weinig klachten.
• Bij type 2 diabetes is de insuline-productie onvoldoende om een verhoogde behoefte
aan insuline op te vangen.
• Die behoefte is verhoogd door ongevoeligheid voor insuline (ook insuline-resistentie
genoemd).
à Mensen met diabetes type 2 worden steeds minder gevoelig voor insuline. Aan de ene
kant wordt men dus minder gevoelig (insuline-resistentie). Aan de andere kant is er de
bètacel disfunctie.
Blok 4
Diabetes
Werkcollege 1 t/m 6
Tessa Faber
2018-2019
,Werkcollege 1 – Diabetes Mellitus
Diabetes is een epidemie die maar door gaat.
Diabetes mellitus de cijfers
Ruim 1,1 miljoen Nederlanders met diabetes mellitus.
In 2017 waren er naar schatting 1.135.100 mensen met diabetes bekend bij de huisarts. Dat
waren 592.500 mannen en 542.500 vrouwen (69,7 per 1.000 mannen en 62,9 per 1.000
vrouwen).
In bijna alle leeftijdsgroepen komt bij mannen vaker diabetes voor dan bij vrouwen.
Een kwart van de mensen met diabetes zijn ‘onbekende diabeet’, hierbij is nog niet bekend
dat ze diabetes hebben.
Aantal diabetespatiënten op basis van zelfrapportage is lager, dan hoeveel
diabetespatiënten er werkelijk zijn.
- In Nederland zegt in 4,6% van de bevolking in 2017 diabetes te hebben, dat zijn bijna
800.000 mensen.
- In 2017 zijn 60.200 nieuwe patiënten met diabetes bij de huisarts gediagnosticeerd.
- Ongeveer 9% van alle bekende diabetespatiënten heeft type 1 diabetes. Alle overige
diabetespatiënten hebben type 2.
Er zijn in Brabant relatief meer mensen met diabetes dan bijvoorbeeld in het noorden van
Nederland. Dit is met name wat betreft type 2 diabetes.
Wat is diabetes?
• Diabetes is een stofwisselingsziekte primair gekenmerkt door teveel glucose in het
bloed (= chronische hyperglycemie).
• Het hormoon insuline speelt een sleutelrol bij het op peil houden van de hoeveelheid
glucose in het bloed, en dus bij diabetes.
• Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier.
• Als gevolg van defecten in secretie insuline treden ook stoornissen op in vet- en
eiwitstofwisseling.
Eilandjes van Langerhans
Paul Langerhans (1847-1888) beschrijft in zijn proefschrift in 1869 kleine clusters van cellen
in de alvleesklier. Deze cellen maken insuline aan.
In 1893 geeft Edouard Laguesse de naam: Eilandjes van Langerhans aan deze cel clusters.
Hoe insuline wordt gemaakt
In de alvleesklier vind je de eilandjes van Langerhans, daar
zitten alfa en bèta cellen in. De bèta cellen maken insuline. De
alfa cellen maken glucagon (zorgt voor glucose). De cellen
eromheen zijn klieren die spijsverteringsenzymen maken.
Door de alvleesklier loopt een ductus (afvoerleiding) naar de
dunne darm waar alle enzymen naartoe gaan.
Uitvinding insuline
, - Diabetes mellitus was eerst een onbehandelbare en dodelijke ziekte.
- In 1922 isoleren onderzoekers insuline uit de pancreas van honden.
- In 1923 kregen zij hier de Nobelprijs voor.
- Voor 1982 werd er gebruikt gemaakt van de substanties uit dierlijke alvleesklieren.
Daarna kon er gebruik gemaakt worden van synthetische humane insuline.
1. Wat zijn de criteria voor diagnose diabetes mellitus?
De diagnose diabetes wordt gesteld aan de hand van de volgende getallen:
Glucose capillair bloed (vingerprik) veneus plasma
(uit ader; in lab)
diabetes nuchter ≥ 6,1 mmol/l ≥ 7,0 mmol/l
óf 2 uur na 75grams OGTT ≥ 11,1 mmol/l ≥ 11,1 mmol/l
normaal nuchter < 5.6 mmol/l < 6.1 mmol/l
én 2 uur na maaltijd < 7.8 mmol/l < 7.8 mmol/l
nuchter is: na 8 uur vasten
Glucosestofwisselingsstoornis capillair bloed (vingerprik) veneus plasma
(uit ader; in lab)
Gestoord nuchter 5,6- 6,1 mmol/l 6,1- 7,0mmol/l
nuchter glucose
Gestoorde glucose- 2 uur na 75 grams OGTT 7,8-11,1 mmol/l 7,8-11,1 mmol/l
tolerantie
2. Onderverdeling verschillende vormen van diabetes
• Diabetes type 1
– A: auto-immuun diabetes type 1 en LADA
– B: idiopathische diabetes type 1
• Diabetes type 2
• Zwangerschapsdiabetes
• Overige specifieke typen diabetes, type 3
– Genetische defecten in betacelfunktie- MODY/ neonatale diabetes
– Genetische defecten in insulinegevoeligheid- mutaties gen insulinereceptor
– Aandoeningen exocriene pancreas
– Endocrinologische aandoeningen
– Diabetes geïnduceerd door geneesmiddelen/ toxinen
– Infecties
– Zeldzame vormen auto-immuun diabetes
– Genetische syndromen geassocieerd met DM
, 3. Pathofysiologisch onderscheid verschillende typen diabetes &
4. Rol oorzakelijke factoren.
Diabetes Mellitus type 1
• Type 1 diabetes ontstaat doorgaans op jongere leeftijd, vrij acuut met flink ziek zijn
en gewichtsverlies.
• Zo’n 9% van alle mensen met diabetes heeft dit type.
• Door ontspoorde afweerreactie tegen insuline producerende bètacellen in de
eilandjes van Langerhans wordt geen insuline meer gemaakt.
• Erfelijke vatbaarheid en omgevingsfactoren spelen daarbij een rol.
• LADA (latent auto-immune diabetes of adults) is een langzamer ontwikkelende vorm
van auto-immuun DM type 1.
• Idiopathische DM type 1 is een vorm waarbij etiologie bètacel-destructie niet
duidelijk is.
In het beloop van de tijd: De insuline neemt
naarmate de tijd vordert af. Op een gegeven
moment is het aantal bètacellen te laag dat het
kritiek wordt. De persoon heeft dan diabetes.
Hoe werkt insuline
De alvleesklier maakt insuline aan. Deze insuline bindt aan de glucose zodat het opgenomen
kan worden. Hierdoor kan het naar de cellen toe. Zonder insuline kan de glucose dus niet
worden opgenomen in de cellen.
Diabetes mellitus type 2
• Type 2 diabetes ontstaat doorgaans op oudere leeftijd, al komt het steeds vaker bij
jongeren voor.
• Dit type ontstaat meestal heel geleidelijk met weinig klachten.
• Bij type 2 diabetes is de insuline-productie onvoldoende om een verhoogde behoefte
aan insuline op te vangen.
• Die behoefte is verhoogd door ongevoeligheid voor insuline (ook insuline-resistentie
genoemd).
à Mensen met diabetes type 2 worden steeds minder gevoelig voor insuline. Aan de ene
kant wordt men dus minder gevoelig (insuline-resistentie). Aan de andere kant is er de
bètacel disfunctie.
