2.1 Water in een droge wereld
Water: bron van leven
► Goed water is in Nederland altijd beschikbaar.
● In veel gebieden elders zijn er tekorten aan zoet water en zeker aan schoon drinkwater. Een
waterleidingnet en een rioleringssysteem ontbreken of er mankeert van alles aan.
■ Door een tekort aan schoon water en het gebruik van vervuild water worden mensen ziek.
Waar komt ons water vandaan?
► Ons water maakt deel uit van de waterkringloop: verdamping – condensatie – neerslag –
infiltratie – afstroming.
De korte kringloop speelt zich alleen af boven grote wateroppervlakken. De lange kringloop gaat ook
via land.
Watervoorraad in de wereld
► Maar 2,5% van de wereldwatervoorraad is zoet water. Maar een fractie daarvan is toegankelijk
voor menselijk gebruik.
● Per wereldbewoner is er anno 2017 50 liter zoet water beschikbaar. De watervoetafdruk in de
westerse wereld is veel hoger.
Waterwinning in Nederland
► Ons kraanwater komt vooral uit aquifers, ondergrondse watervoorraden.
● Overmatig oppompen leidt tot een dalende grondwaterspiegel en mogelijk verdroging van de
natuur.
● Aquifers die niet meer worden aangevuld door neerslag, bevatten fossiel grondwater. Ze zijn
uitputbaar en de exploitatie is niet duurzaam.
● Een deel van ons oppervlaktewater wordt in de duinen gefilterd.
Nuttige neerslag
► Niet de neerslag die valt is van belang, maar wat er van overblijft na verdamping: de nuttige (of
effectieve) neerslag.
● De droogte-index geeft de verhouding tussen neerslag en verdamping aan.
● De waterbalans drukt uit hoeveel zoet water er in een gebied uiteindelijk beschikbaar is: (aanvoer
van water + de watervoorraad) minus (verdamping + afvoer).
Waterproblemen
► Volgens het Wereld Water Forum nemen de watertekorten in de wereld toe. De wereldbevolking
groeit en het waterverbruik groeit nog sterker, vooral in de rijke landen. De landbouw is daar met
twee derde de grootste verbruiker, gevolgd door de industrie en tenslotte de huishoudens (10%).
Vooral de ongelijke verdeling van de beschikbaarheid van water is zorgelijk.
● Bij absolute waterschaarste daalt de watervoorraad en dreigen uitputting en roofbouw.
● Bij economische waterschaarste heeft men geen geld om te betalen voor water van goede
kwaliteit.
Waterverbruik neemt toe
► Landbouw in droge gebieden wordt moeilijker. Daar is winst te behalen met zuiniger
watergebruik, bijvoorbeeld bij irrigatie.
Veel water raakt vervuild met gif en meststoffen.
, ■ Bijvoorbeeld de verplichting tot biobrandstof in de V.S. leidde tot uitbreiding maisteelt. Een
overmaat aan meststoffen komt in de rivieren, waarmee die ongeschikt zijn voor
drinkwaterbereiding.
● De industrie is ook een grootverbruiker van water, vooral in de ontwikkelde landen.
● Verstedelijking bedreigt de watervoorziening. Onttrekken van grondwater leidt tot verdroging en
verzakking (bijvoorbeeld Mexico-Stad).
● Huishoudelijk verbruik neemt ook toe, waaronder dat door het massatoerisme.
Oplossingen voor waterproblemen
► Waterbesparing mogelijk door doelmatiger irrigatiemethoden en verliezen door verdamping en
lekkages te beperken.
Teelt van andere gewassen helpt ook, bijvoorbeeld avocado’s in plaats van bananen en
sinaasappelen. Minder vleesverbruik zou veel water besparen.
● Het verlaten van traditionele landbouwmethoden pakt vaak slecht uit voor de watervoorraad.
Tuinbouw in tunnelkassen en druppelbevloeiing beperken de schade.
■ Voorbeeld: wijnbouw op La Palma.
● Waterpricing remt waterverspilling af. Voorbeelden huishoudens en industrie (Unilever) tonen dat
aan. Reparatie van lekken beperkt de verliezen sterk (voorbeeld Singapore).
Water: bron van leven
► Goed water is in Nederland altijd beschikbaar.
● In veel gebieden elders zijn er tekorten aan zoet water en zeker aan schoon drinkwater. Een
waterleidingnet en een rioleringssysteem ontbreken of er mankeert van alles aan.
■ Door een tekort aan schoon water en het gebruik van vervuild water worden mensen ziek.
Waar komt ons water vandaan?
► Ons water maakt deel uit van de waterkringloop: verdamping – condensatie – neerslag –
infiltratie – afstroming.
De korte kringloop speelt zich alleen af boven grote wateroppervlakken. De lange kringloop gaat ook
via land.
Watervoorraad in de wereld
► Maar 2,5% van de wereldwatervoorraad is zoet water. Maar een fractie daarvan is toegankelijk
voor menselijk gebruik.
● Per wereldbewoner is er anno 2017 50 liter zoet water beschikbaar. De watervoetafdruk in de
westerse wereld is veel hoger.
Waterwinning in Nederland
► Ons kraanwater komt vooral uit aquifers, ondergrondse watervoorraden.
● Overmatig oppompen leidt tot een dalende grondwaterspiegel en mogelijk verdroging van de
natuur.
● Aquifers die niet meer worden aangevuld door neerslag, bevatten fossiel grondwater. Ze zijn
uitputbaar en de exploitatie is niet duurzaam.
● Een deel van ons oppervlaktewater wordt in de duinen gefilterd.
Nuttige neerslag
► Niet de neerslag die valt is van belang, maar wat er van overblijft na verdamping: de nuttige (of
effectieve) neerslag.
● De droogte-index geeft de verhouding tussen neerslag en verdamping aan.
● De waterbalans drukt uit hoeveel zoet water er in een gebied uiteindelijk beschikbaar is: (aanvoer
van water + de watervoorraad) minus (verdamping + afvoer).
Waterproblemen
► Volgens het Wereld Water Forum nemen de watertekorten in de wereld toe. De wereldbevolking
groeit en het waterverbruik groeit nog sterker, vooral in de rijke landen. De landbouw is daar met
twee derde de grootste verbruiker, gevolgd door de industrie en tenslotte de huishoudens (10%).
Vooral de ongelijke verdeling van de beschikbaarheid van water is zorgelijk.
● Bij absolute waterschaarste daalt de watervoorraad en dreigen uitputting en roofbouw.
● Bij economische waterschaarste heeft men geen geld om te betalen voor water van goede
kwaliteit.
Waterverbruik neemt toe
► Landbouw in droge gebieden wordt moeilijker. Daar is winst te behalen met zuiniger
watergebruik, bijvoorbeeld bij irrigatie.
Veel water raakt vervuild met gif en meststoffen.
, ■ Bijvoorbeeld de verplichting tot biobrandstof in de V.S. leidde tot uitbreiding maisteelt. Een
overmaat aan meststoffen komt in de rivieren, waarmee die ongeschikt zijn voor
drinkwaterbereiding.
● De industrie is ook een grootverbruiker van water, vooral in de ontwikkelde landen.
● Verstedelijking bedreigt de watervoorziening. Onttrekken van grondwater leidt tot verdroging en
verzakking (bijvoorbeeld Mexico-Stad).
● Huishoudelijk verbruik neemt ook toe, waaronder dat door het massatoerisme.
Oplossingen voor waterproblemen
► Waterbesparing mogelijk door doelmatiger irrigatiemethoden en verliezen door verdamping en
lekkages te beperken.
Teelt van andere gewassen helpt ook, bijvoorbeeld avocado’s in plaats van bananen en
sinaasappelen. Minder vleesverbruik zou veel water besparen.
● Het verlaten van traditionele landbouwmethoden pakt vaak slecht uit voor de watervoorraad.
Tuinbouw in tunnelkassen en druppelbevloeiing beperken de schade.
■ Voorbeeld: wijnbouw op La Palma.
● Waterpricing remt waterverspilling af. Voorbeelden huishoudens en industrie (Unilever) tonen dat
aan. Reparatie van lekken beperkt de verliezen sterk (voorbeeld Singapore).
