Europees recht
LEH 1: Rechtsbeginselen v/d EU
Inleiding: cursussite
In de cursus Inleiding Europees recht is besproken: de Europese rechtsorde.
Leerdoelen
De leerdoelen van LEH 1 zijn:
De aard van de Europese rechtsorde en haar verhouding tot de rechtsorde van andere EU-
lidstaten.
Doorwerking v/h Europees recht en de ontwikkeling daarvan.
De constitutieve rechtsbeginselen:
o Attributiebeginsel
o Subsidiariteitsbeginsel
o Evenredigheidsbeginsel
Het beginsel van algemeen behoorlijk bestuur
Het beginsel van loyale samenwerking en de betekenis daarvan voor de EU-lidstaten en EU-
instellingen.
Arresten
Uit de cursus Inleiding Europees recht:
Van Gend & Loos
Costa/ENEL
Simmenthal II
Titaandioxide
Pupino
Tabaksreclame
Schmidberger
Uit deze cursus (Europees recht):
Deense Flessen
Adeneler
Inter-Evironnement
CIF
Max.mobil
Je moet van de verplichte arresten kennen:
De naam
De rechtsregel
Verplicht zijn de arresten die behoren bij deze cursus.
Let op! Arresten uit het studieboek (wat een arrest betreft uit de cursus Inleiding Europees recht)
kunnen ook onderwerp van het tentamen zijn.
Tip: Maak gebruik van de samenvattingen uit Curia en/of de noten uit de jurisprudentiebundel van
professor Sap.
Studieboek
Samenvatten H2 (t/m paragraaf 3.2.2)
Pagina 1 van 18
,Samenvatting studieboek
Inleiding
Hoe verhoudt de Europese rechtsorde zich tot de nationale rechtsorde van de EU-lidstaten?
Definitie begrip rechtsorde:
Abstracte definitie = Algemene en individuele normen die het menselijk gedrag regelen.
D.w.z.; normen die voorschrijven hoe men zich behoort te gedragen.
Of anders gezegd: als de normen een eenheid vormen. De normen vormen een eenheid als zij
dezelfde basis van geldigheid hebben.
Nuchtere en praktische definitie = Rechtsnormen die van toepassing zijn op een bepaald
grondgebied.
Voorbeeld: Een staat (binnenlandse rechtsorde).
Een rechtsorde vloeit voort uit:
Hiërarchieën
Normen over bestuur en rechtspraak.
Er bestaat een rechtsorde als aan de volgende twee voorwaarden is voldaan:
1. Gezag
= Het gezag heeft zijn eigen instellingen om ervoor te zorgen dat (1) de normen worden
gehandhaafd en (2) geschillen worden beslecht.
2. Autonomie
= (1) De normen die de rechtsorde vormen zijn zelfreferentieel en (2) voor hun betekenis of
geldigheid niet afhankelijk van andere normen.
De EU bestaat uit 27 lidstaten die elk afzonderlijk economische, financiële, politieke en militaire macht
bezitten.
De EU heeft een:
intern rol; t.o.v. alle EU-lidstaten.
extern rol; in de betrekkingen niet-EU-landen (ofwel derde landen) en internationale
organisaties.
Een aantal interventies m.b.t. de EU:
De EU heeft de bevoegdheid om een wet van een EU-lidstaat in strijd met het EU-recht te
verklaren. Het gevolg is dat de EU-lidstaat verplicht is die wet, en dus zijn eigen rechtsorde, te
wijzigen.
EU-burgers kunnen het EU-recht afdwingen tegenover de autoriteiten van hun eigen EU-lidstaat.
In de betrekkingen met derde landen kan de EU handelssancties opleggen tegen invoer uit niet-
EU-landen (derde landen).
De algemene beginselen van het EU-recht geven antwoord op de vraag of en in hoeverre de EU de
doeltreffendheid van het EU-recht kan waarborgen en of zij daarbij afhankelijk is van de nationale
rechtsordes en instanties van de EU-lidstaten.
Deze beginselen zijn van centraal belang om:
1. De EU in staat te stellen tot handelen
2. Haar te beperken in haar betrekkingen met de EU-lidstaten, EU-burgers en derde landen.
In veel staten zijn deze beginselen terug te vinden in hun nationale grondwet.
Voorbeelden:
(1) ‘’Alle staatsgezag berust bij het volg’’ (Duits grondwet).
(2) ‘’De uitoefening van overheidsbevoegdheden moet op een wet berusten. Bij alle openbare activiteiten
moet de wet strikt worden nageleefd’’ (Fins grondwet).
Pagina 2 van 18
, Doel grondwet =
1. De staat vormen
2. De staat bevoegdheden toekennen om een rechtsorde te creëren waarbinnen zij kan
functioneren.
De EU heeft géén grondwet, omdat er géén Europees volk is dat ermee heeft ingestemd macht aan de
EU toe te kennen. In plaats daarvan hebben EU-lidstaten besloten een deel van hun bevoegdheden over
te dragen aan een internationaal orgaan.
Bovengenoemde betekent dat de EU indirect door het volk is gevormd via de EU-lidstaten. Het gevolg is
dat EU-maatregelen (ofwel EU-handelingen) doeltreffend zijn binnen de nationale rechtsorde van EU-
lidstaten.
Het Hof van Justitie van de EU (HvJ-EU) heeft verklaard en herhaald dat er een Europese
rechtsorde bestaat die de bestaande nationale regels terzijde schuift als die onverenigbaar
zijn met het Europees recht. Sommige nationale gerechtelijke instellingen hebben in dit verband
voorbehouden gemaakt en ingeroepen waarmee zij stellen dat het EU-recht slechts effectief kan zijn voor
zover de nationale rechtsorde dat toelaat. Deze discussie wordt nader besproken bij de bespreking van
de algemene beginselen van het EU-recht’’.
Drie categorieën algemene beginselen van het EU-recht:
1. Beginselen die de EU als actor vaststellen en bevoegdheden geven en beperken (constitutieve
beginsel).
2. Beginselen die betrekking hebben op de EU-lidstaten en EU-burgers.
3. Beginselen die de waarde bepalen waardoor het optreden van de EU wordt geleid.
Pagina 3 van 18
LEH 1: Rechtsbeginselen v/d EU
Inleiding: cursussite
In de cursus Inleiding Europees recht is besproken: de Europese rechtsorde.
Leerdoelen
De leerdoelen van LEH 1 zijn:
De aard van de Europese rechtsorde en haar verhouding tot de rechtsorde van andere EU-
lidstaten.
Doorwerking v/h Europees recht en de ontwikkeling daarvan.
De constitutieve rechtsbeginselen:
o Attributiebeginsel
o Subsidiariteitsbeginsel
o Evenredigheidsbeginsel
Het beginsel van algemeen behoorlijk bestuur
Het beginsel van loyale samenwerking en de betekenis daarvan voor de EU-lidstaten en EU-
instellingen.
Arresten
Uit de cursus Inleiding Europees recht:
Van Gend & Loos
Costa/ENEL
Simmenthal II
Titaandioxide
Pupino
Tabaksreclame
Schmidberger
Uit deze cursus (Europees recht):
Deense Flessen
Adeneler
Inter-Evironnement
CIF
Max.mobil
Je moet van de verplichte arresten kennen:
De naam
De rechtsregel
Verplicht zijn de arresten die behoren bij deze cursus.
Let op! Arresten uit het studieboek (wat een arrest betreft uit de cursus Inleiding Europees recht)
kunnen ook onderwerp van het tentamen zijn.
Tip: Maak gebruik van de samenvattingen uit Curia en/of de noten uit de jurisprudentiebundel van
professor Sap.
Studieboek
Samenvatten H2 (t/m paragraaf 3.2.2)
Pagina 1 van 18
,Samenvatting studieboek
Inleiding
Hoe verhoudt de Europese rechtsorde zich tot de nationale rechtsorde van de EU-lidstaten?
Definitie begrip rechtsorde:
Abstracte definitie = Algemene en individuele normen die het menselijk gedrag regelen.
D.w.z.; normen die voorschrijven hoe men zich behoort te gedragen.
Of anders gezegd: als de normen een eenheid vormen. De normen vormen een eenheid als zij
dezelfde basis van geldigheid hebben.
Nuchtere en praktische definitie = Rechtsnormen die van toepassing zijn op een bepaald
grondgebied.
Voorbeeld: Een staat (binnenlandse rechtsorde).
Een rechtsorde vloeit voort uit:
Hiërarchieën
Normen over bestuur en rechtspraak.
Er bestaat een rechtsorde als aan de volgende twee voorwaarden is voldaan:
1. Gezag
= Het gezag heeft zijn eigen instellingen om ervoor te zorgen dat (1) de normen worden
gehandhaafd en (2) geschillen worden beslecht.
2. Autonomie
= (1) De normen die de rechtsorde vormen zijn zelfreferentieel en (2) voor hun betekenis of
geldigheid niet afhankelijk van andere normen.
De EU bestaat uit 27 lidstaten die elk afzonderlijk economische, financiële, politieke en militaire macht
bezitten.
De EU heeft een:
intern rol; t.o.v. alle EU-lidstaten.
extern rol; in de betrekkingen niet-EU-landen (ofwel derde landen) en internationale
organisaties.
Een aantal interventies m.b.t. de EU:
De EU heeft de bevoegdheid om een wet van een EU-lidstaat in strijd met het EU-recht te
verklaren. Het gevolg is dat de EU-lidstaat verplicht is die wet, en dus zijn eigen rechtsorde, te
wijzigen.
EU-burgers kunnen het EU-recht afdwingen tegenover de autoriteiten van hun eigen EU-lidstaat.
In de betrekkingen met derde landen kan de EU handelssancties opleggen tegen invoer uit niet-
EU-landen (derde landen).
De algemene beginselen van het EU-recht geven antwoord op de vraag of en in hoeverre de EU de
doeltreffendheid van het EU-recht kan waarborgen en of zij daarbij afhankelijk is van de nationale
rechtsordes en instanties van de EU-lidstaten.
Deze beginselen zijn van centraal belang om:
1. De EU in staat te stellen tot handelen
2. Haar te beperken in haar betrekkingen met de EU-lidstaten, EU-burgers en derde landen.
In veel staten zijn deze beginselen terug te vinden in hun nationale grondwet.
Voorbeelden:
(1) ‘’Alle staatsgezag berust bij het volg’’ (Duits grondwet).
(2) ‘’De uitoefening van overheidsbevoegdheden moet op een wet berusten. Bij alle openbare activiteiten
moet de wet strikt worden nageleefd’’ (Fins grondwet).
Pagina 2 van 18
, Doel grondwet =
1. De staat vormen
2. De staat bevoegdheden toekennen om een rechtsorde te creëren waarbinnen zij kan
functioneren.
De EU heeft géén grondwet, omdat er géén Europees volk is dat ermee heeft ingestemd macht aan de
EU toe te kennen. In plaats daarvan hebben EU-lidstaten besloten een deel van hun bevoegdheden over
te dragen aan een internationaal orgaan.
Bovengenoemde betekent dat de EU indirect door het volk is gevormd via de EU-lidstaten. Het gevolg is
dat EU-maatregelen (ofwel EU-handelingen) doeltreffend zijn binnen de nationale rechtsorde van EU-
lidstaten.
Het Hof van Justitie van de EU (HvJ-EU) heeft verklaard en herhaald dat er een Europese
rechtsorde bestaat die de bestaande nationale regels terzijde schuift als die onverenigbaar
zijn met het Europees recht. Sommige nationale gerechtelijke instellingen hebben in dit verband
voorbehouden gemaakt en ingeroepen waarmee zij stellen dat het EU-recht slechts effectief kan zijn voor
zover de nationale rechtsorde dat toelaat. Deze discussie wordt nader besproken bij de bespreking van
de algemene beginselen van het EU-recht’’.
Drie categorieën algemene beginselen van het EU-recht:
1. Beginselen die de EU als actor vaststellen en bevoegdheden geven en beperken (constitutieve
beginsel).
2. Beginselen die betrekking hebben op de EU-lidstaten en EU-burgers.
3. Beginselen die de waarde bepalen waardoor het optreden van de EU wordt geleid.
Pagina 3 van 18
