Proza-analyse
Tijdens het lezen van een literaire tekst interpreteer je het gelezene meteen (onbewust; betekenis
geven).
Een beargumenteerde interpretatie komt tot stand door het werk op zijn afzonderlijke aspecten
(personages, tijd, ruimte en motieven) en de verteltechnieken te analyseren én je interpretatie
steeds weer bij te stellen tot je een slotinterpretatie kunt formuleren.
Proza: alle verhalende teksten.
Analyse: instrumenten die je gebruikt om de betekenis uit de tekst te halen.
staat altijd ten diensten van de interpretatie.
Een verhaal wordt altijd verteld.
* Wat is een verhaal?
Een verhaal bevat altijd 3 elementen:
1. een initiële toestand
2. een actie (dit doe je) of gebeurtenis (dit overkomt je)
3. een finale toestand
De titel en het motto vormen het grondmotief/thema.
* Waaruit bestaat een verhaal?
- Personages, figuren
- Hoofdpersoon
- De ruimte (omgeving)
- Verteller
- Motieven
- Situaties
- Tijd
- Gebeurtenissen, acties, handelingen
- Causaal verband oorzaak en gevolg
Fabel & Sujet
Een schrijver doorbreekt de chronologische volgorde wel eens en vertelt vroeger gebeurde dingen
later en omgekeerd.
Een samengevatte weergave van de chronologie (tijdsverloop) in het verhaal/roman.
Sujet (plot): een samenvatting in de (tijds)volgorde zoals die in de tekst staat. Het staat er letterlijk.
Fabel (story): de samenvatting in echte chronologische volgorde gereconstrueerd (door de lezer).
Twee mogelijkheden:
1. Als fabel en sujet overeenstemmen, is het verhaal in chronologische volgorde geschreven. Er is
sprake van chronologisch vertellen.
2. Als fabel en sujet verschillen, is het verhaal niet-chronologisch geschreven. Er is sprake van a-
chronologisch vertellen.
Een verhaal kan bijvoorbeeld een chronologische volgorde hebben door het voorkomen van
flashbacks of flashforwards. Er is sprake van flashback als een personage een gebeurtenis uit het
verleden voor zich ziet of herbeleeft.
, Plot / intrige
Een korte weergave van het handelingsverloop in het verhaal.
Plot van een detective: er is een moord gepleegd en de dader wordt uiteindelijk gepakt.
Plot van een liefdesroman: na een aantal strubbelingen zijn de man en vrouw bij elkaar.
Bij literaire romans is dit minder voorspelbaar.
Spanning
Een belangrijke reden waarom je een boek leest is spanning. Dit kan voor iedere lezer verschillend
zijn. Bij een liefdesroman is het de spanning hoe ze elkaar krijgen, bij een detective/thriller de
spanning rond een moord en het spel tussen speurder en misdadiger (hoe hij de zaak oplost), bij een
psychologische roman de spanning in hoe de hoofdpersoon reageert in problematische situaties en
bij een avonturenroman de avonturen die de held meemaakt en hoe hij zich uit penibele situaties
redt. Enkele technieken voor spanning in het boek te brengen:
- Cliffhanger: op een heel spannend moment ophouden en verder gaan met een andere
verhaallijn.
- Vertragingstechnieken: de ontknoping uitstellen.
- De lezer meer informatie geven dan een personage.
- De lezer op het verkeerde been zetten door iets te suggereren wat later niet waar blijkt te
zijn.
- Vragen oproepen die pas veel later beantwoord worden.
- Alle verhaallijnen komen samen op het toppunt van de spanning en dat leidt tot een climax
in het verhaal (tegenovergestelde is anticlimax).
Motto
Citaat / tekst dat aan het boek vooraf gaat (bladzijde na titelblad of boven hoofdstuk), kan je een
betekenis van de tekst geven. Vaak een citaat uit een andere tekst dat van toepassing is op datgene
wat daarna verteld wordt.
kan je op het spoor zetten van abstracte motieven of van grondmotief/hamvraag van de tekst.
Opdracht
Soms wordt het boek opgedragen aan iemand. Verwar dit niet met het motto! Dit heeft niets met de
tekst te maken.
Intertekstualiteit
Als er wordt verwezen naar andere teksten, films of muziek. Het feit dat er een boektitel, auteur, film
of muziektitel, naam van een personage uit een andere film of roman, een citaat uit een andere tekst
inzit moet je altijd goed bestuderen omdat dit het personage kan karakteriseren, een situatie kan
kleuren en verwijzen naar een diepere betekenis van een motief.
hoe belezener de lezer, hoe makkelijker hij de verwijzingen herkent.
Perspectief
In de verhaaltheorie spreekt men over het perspectief, de verteller, de vertelinstantie of het
vertelstandpunt. De auteur is nooit de verteller van het verhaal, de auteur is van vlees en bloed en
behoort tot de tastbare wereld. De verteller van het verhaal behoort tot de wereld van de tekst en
bestaat uit taal.
De verteller presenteert vanuit bepaalde gezichtspunten (perspectieven) de personages en
gebeurtenissen. Het perspectief stuurt je leesproces en interpretatie. De auteur kan verschillende
perspectieven gebruiken; binnen een verhaal of zelfs binnen een alinea.
Tijdens het lezen van een literaire tekst interpreteer je het gelezene meteen (onbewust; betekenis
geven).
Een beargumenteerde interpretatie komt tot stand door het werk op zijn afzonderlijke aspecten
(personages, tijd, ruimte en motieven) en de verteltechnieken te analyseren én je interpretatie
steeds weer bij te stellen tot je een slotinterpretatie kunt formuleren.
Proza: alle verhalende teksten.
Analyse: instrumenten die je gebruikt om de betekenis uit de tekst te halen.
staat altijd ten diensten van de interpretatie.
Een verhaal wordt altijd verteld.
* Wat is een verhaal?
Een verhaal bevat altijd 3 elementen:
1. een initiële toestand
2. een actie (dit doe je) of gebeurtenis (dit overkomt je)
3. een finale toestand
De titel en het motto vormen het grondmotief/thema.
* Waaruit bestaat een verhaal?
- Personages, figuren
- Hoofdpersoon
- De ruimte (omgeving)
- Verteller
- Motieven
- Situaties
- Tijd
- Gebeurtenissen, acties, handelingen
- Causaal verband oorzaak en gevolg
Fabel & Sujet
Een schrijver doorbreekt de chronologische volgorde wel eens en vertelt vroeger gebeurde dingen
later en omgekeerd.
Een samengevatte weergave van de chronologie (tijdsverloop) in het verhaal/roman.
Sujet (plot): een samenvatting in de (tijds)volgorde zoals die in de tekst staat. Het staat er letterlijk.
Fabel (story): de samenvatting in echte chronologische volgorde gereconstrueerd (door de lezer).
Twee mogelijkheden:
1. Als fabel en sujet overeenstemmen, is het verhaal in chronologische volgorde geschreven. Er is
sprake van chronologisch vertellen.
2. Als fabel en sujet verschillen, is het verhaal niet-chronologisch geschreven. Er is sprake van a-
chronologisch vertellen.
Een verhaal kan bijvoorbeeld een chronologische volgorde hebben door het voorkomen van
flashbacks of flashforwards. Er is sprake van flashback als een personage een gebeurtenis uit het
verleden voor zich ziet of herbeleeft.
, Plot / intrige
Een korte weergave van het handelingsverloop in het verhaal.
Plot van een detective: er is een moord gepleegd en de dader wordt uiteindelijk gepakt.
Plot van een liefdesroman: na een aantal strubbelingen zijn de man en vrouw bij elkaar.
Bij literaire romans is dit minder voorspelbaar.
Spanning
Een belangrijke reden waarom je een boek leest is spanning. Dit kan voor iedere lezer verschillend
zijn. Bij een liefdesroman is het de spanning hoe ze elkaar krijgen, bij een detective/thriller de
spanning rond een moord en het spel tussen speurder en misdadiger (hoe hij de zaak oplost), bij een
psychologische roman de spanning in hoe de hoofdpersoon reageert in problematische situaties en
bij een avonturenroman de avonturen die de held meemaakt en hoe hij zich uit penibele situaties
redt. Enkele technieken voor spanning in het boek te brengen:
- Cliffhanger: op een heel spannend moment ophouden en verder gaan met een andere
verhaallijn.
- Vertragingstechnieken: de ontknoping uitstellen.
- De lezer meer informatie geven dan een personage.
- De lezer op het verkeerde been zetten door iets te suggereren wat later niet waar blijkt te
zijn.
- Vragen oproepen die pas veel later beantwoord worden.
- Alle verhaallijnen komen samen op het toppunt van de spanning en dat leidt tot een climax
in het verhaal (tegenovergestelde is anticlimax).
Motto
Citaat / tekst dat aan het boek vooraf gaat (bladzijde na titelblad of boven hoofdstuk), kan je een
betekenis van de tekst geven. Vaak een citaat uit een andere tekst dat van toepassing is op datgene
wat daarna verteld wordt.
kan je op het spoor zetten van abstracte motieven of van grondmotief/hamvraag van de tekst.
Opdracht
Soms wordt het boek opgedragen aan iemand. Verwar dit niet met het motto! Dit heeft niets met de
tekst te maken.
Intertekstualiteit
Als er wordt verwezen naar andere teksten, films of muziek. Het feit dat er een boektitel, auteur, film
of muziektitel, naam van een personage uit een andere film of roman, een citaat uit een andere tekst
inzit moet je altijd goed bestuderen omdat dit het personage kan karakteriseren, een situatie kan
kleuren en verwijzen naar een diepere betekenis van een motief.
hoe belezener de lezer, hoe makkelijker hij de verwijzingen herkent.
Perspectief
In de verhaaltheorie spreekt men over het perspectief, de verteller, de vertelinstantie of het
vertelstandpunt. De auteur is nooit de verteller van het verhaal, de auteur is van vlees en bloed en
behoort tot de tastbare wereld. De verteller van het verhaal behoort tot de wereld van de tekst en
bestaat uit taal.
De verteller presenteert vanuit bepaalde gezichtspunten (perspectieven) de personages en
gebeurtenissen. Het perspectief stuurt je leesproces en interpretatie. De auteur kan verschillende
perspectieven gebruiken; binnen een verhaal of zelfs binnen een alinea.
