Reformatie en opstand
§1.1 problemem in de kerk
Ketterij en inquisitie
In de middeleeuwen 1 christelijke kerk in heel europa. -> Kerk was machtig en rijk
-> niet iedereen gelukkig mee:
Kloosters te rijk, monnikken en nonnen leefden luxe, niet zoals jezus.
-> nieuwe kloosterorden: bewoners eenvoudig bestaan, soms moeten gaan bedelen.
Hadden kritiek, wezen belangrijke delen van de officiele kerkleer af.
-> accepteerde kerk NIET
Deze mensen met kritiek werden ketters genoemd.
1200: Paus richtte een speciale kerkelijke rechtbank op voor de ketters.
-> de inquisitie
Mensen met een andere mening over het geloof, werden ondervraagd. Vaak werden ze hierbij gemarteld.
-> Als de ketters niet terugkeerden naar de officiele kerkleer, werden ze levend verbrand.
Kritiek op de kerk
16e eeuw: kritiek op de kerk groeide, door:
Onder invloed van humanisme
Ideeën van de humanisten verspreidden zich sneller door de boekdrukkunst.
Veel mensen gingen zelf teksten lezen + beoordelen.
-> ze lieten zich de wet niet meer zo makkelijk voorschrijven & wilden zelf een band met God zonder een
priester ertussen.
Ook vonden sommigen dat geestelijken misbruik maakten van hun macht.
Ze verzonnen bijvoorbeeld aflaatbrieven, waardoor je je zonden kan afkopen en dan in de hemel zou kopen.
-> dit zou de kerk alleen maar doen voor nog meer macht.
Maarten Luther, een van de felste bestrijders. Een Duitse monnik, maakte in 1517 een lijst met alle fouten in de
kerk. Hij vond dat wat niet in de bijbel stond, moest worden afgeschaft. Je kwam alleen in de hemel door veel
te bidden en echt te geloven.
Hij vond dat iedereen de bijbel zelf moest kunnen lezen, dus hij vertaalde de bijbel in het Duits.
-> hij kreeg veel volgelingen
Luther werd een hervormer genoemd, omdat hij de organisatie en de leer van de kerk wilde veranderen.
Johannes Calvijn, ook een hervormer. Hij had net andere ideeën over het ware geloof dan Luther, maar ze
waren het eens over 1 ding: De kerk moest veranderen.
De kerk valt uiteen
De paus was woedend, zette Luther, Calvijn en al hun aanhangers uit de kerk.
-> de christelijke kerk viel in 2 stromingen
De rooms-katholieken, bleven trouw aan de paus in Rome.
De Protestanten, kozen voor de hervormers.
Ze waren geen eenheid, ze richtten uiteindelijk verschillende kerkorganisaties op:
De Lutheranen, aanhangers van Luther
Calvinisten, aanhangers van Calvijn
Ze gingen naar andere kerken
, Ontstaan van nieuwe, protestantse kerken: Hervorming of Reformatie
-> belangrijke gebeurtenis met grote gevolgen
Geloof veranderde van miljoenen Europanen
Kerkdiensten werden niet meer geleid door een priester, maar door een dominee
Katholieken vroegen vergeving van zonden aan een priester, protestanten deden dat rechtstreeks.
Dominees mochten trouwen, priesters mochten geen seks hebben.
Er kwamen godsdienstoorlogen
Wat niet veranderde, was dat mannen de baas waren in de kerk. In de 20 e eeuw veranderde dat pas voor
de protestanten. In de katholieke kerk mogen er nog steeds geen vrouwen priester worden.
§1.2 onvrede in de Nederlanden
Streven naar centraal bestuur
Keizer Karel V regeerde over een heel groot rijk.
Rond 1550 regeerde hij over Duitsland, Spanje, de Nederlanden, stukken van Italië, en koloniën
in Amerika.
De Nederlanden waren opgedeeld in 17 gewesten, elk gewest had zijn eigen wetten, munten en
bestuurders.
Lastig voor Karel V :
zoveel verschillende regels, belastingen en bestuurders
Hij was voortdurend in oorlog met andere landen, kostte veel geld
-> hij probeerde centraal bestuur in te voeren, dan hoefde hij niet telkens met ieder gewest te
onderhandelen over een nieuwe belasting.
Er kwamen ook ambtenaren, die hem hielpen bij het bestuur. Hierdoor had hij minder hulp nodig
van de Nederlandse adel. -> adel niet blij met de veranderingen.
Verzet tegen de Spaanse koning
Veel mensen ontevreden met de Spaanse koning, want:
Nederlandse edelen en bestuurders wilden geen centraal bestuur, ze hadden eerst een
belangrijke rol maar moesten nu gehoorzamen aan de ambtenaren van Filips ll.
Ze waren tegen vaste belastingen, ze verloren hierdoor een deel van hun macht en het
kostte veel geld.
Filips ll was streng katholiek, vond het protestante geloof verkeerd. Er waren veel
mensen in de Nederlanden Calvinist, hij wilden de katholieke kerk beschermen door alle
protestanten die zich niet wilde bekeren te doden. Omdat ze de wet overtaden.
Veel mensen waren hiertegen, zelfs sommige katholieken vonden de straf te zwaar.
Willem van Oranje (stadhouder) vroeg de Spaande landvoogdes of zij de protestanten
minder streng wilden straffen. Ze stopten toen tijdelijk
De beeldenstorm
§1.1 problemem in de kerk
Ketterij en inquisitie
In de middeleeuwen 1 christelijke kerk in heel europa. -> Kerk was machtig en rijk
-> niet iedereen gelukkig mee:
Kloosters te rijk, monnikken en nonnen leefden luxe, niet zoals jezus.
-> nieuwe kloosterorden: bewoners eenvoudig bestaan, soms moeten gaan bedelen.
Hadden kritiek, wezen belangrijke delen van de officiele kerkleer af.
-> accepteerde kerk NIET
Deze mensen met kritiek werden ketters genoemd.
1200: Paus richtte een speciale kerkelijke rechtbank op voor de ketters.
-> de inquisitie
Mensen met een andere mening over het geloof, werden ondervraagd. Vaak werden ze hierbij gemarteld.
-> Als de ketters niet terugkeerden naar de officiele kerkleer, werden ze levend verbrand.
Kritiek op de kerk
16e eeuw: kritiek op de kerk groeide, door:
Onder invloed van humanisme
Ideeën van de humanisten verspreidden zich sneller door de boekdrukkunst.
Veel mensen gingen zelf teksten lezen + beoordelen.
-> ze lieten zich de wet niet meer zo makkelijk voorschrijven & wilden zelf een band met God zonder een
priester ertussen.
Ook vonden sommigen dat geestelijken misbruik maakten van hun macht.
Ze verzonnen bijvoorbeeld aflaatbrieven, waardoor je je zonden kan afkopen en dan in de hemel zou kopen.
-> dit zou de kerk alleen maar doen voor nog meer macht.
Maarten Luther, een van de felste bestrijders. Een Duitse monnik, maakte in 1517 een lijst met alle fouten in de
kerk. Hij vond dat wat niet in de bijbel stond, moest worden afgeschaft. Je kwam alleen in de hemel door veel
te bidden en echt te geloven.
Hij vond dat iedereen de bijbel zelf moest kunnen lezen, dus hij vertaalde de bijbel in het Duits.
-> hij kreeg veel volgelingen
Luther werd een hervormer genoemd, omdat hij de organisatie en de leer van de kerk wilde veranderen.
Johannes Calvijn, ook een hervormer. Hij had net andere ideeën over het ware geloof dan Luther, maar ze
waren het eens over 1 ding: De kerk moest veranderen.
De kerk valt uiteen
De paus was woedend, zette Luther, Calvijn en al hun aanhangers uit de kerk.
-> de christelijke kerk viel in 2 stromingen
De rooms-katholieken, bleven trouw aan de paus in Rome.
De Protestanten, kozen voor de hervormers.
Ze waren geen eenheid, ze richtten uiteindelijk verschillende kerkorganisaties op:
De Lutheranen, aanhangers van Luther
Calvinisten, aanhangers van Calvijn
Ze gingen naar andere kerken
, Ontstaan van nieuwe, protestantse kerken: Hervorming of Reformatie
-> belangrijke gebeurtenis met grote gevolgen
Geloof veranderde van miljoenen Europanen
Kerkdiensten werden niet meer geleid door een priester, maar door een dominee
Katholieken vroegen vergeving van zonden aan een priester, protestanten deden dat rechtstreeks.
Dominees mochten trouwen, priesters mochten geen seks hebben.
Er kwamen godsdienstoorlogen
Wat niet veranderde, was dat mannen de baas waren in de kerk. In de 20 e eeuw veranderde dat pas voor
de protestanten. In de katholieke kerk mogen er nog steeds geen vrouwen priester worden.
§1.2 onvrede in de Nederlanden
Streven naar centraal bestuur
Keizer Karel V regeerde over een heel groot rijk.
Rond 1550 regeerde hij over Duitsland, Spanje, de Nederlanden, stukken van Italië, en koloniën
in Amerika.
De Nederlanden waren opgedeeld in 17 gewesten, elk gewest had zijn eigen wetten, munten en
bestuurders.
Lastig voor Karel V :
zoveel verschillende regels, belastingen en bestuurders
Hij was voortdurend in oorlog met andere landen, kostte veel geld
-> hij probeerde centraal bestuur in te voeren, dan hoefde hij niet telkens met ieder gewest te
onderhandelen over een nieuwe belasting.
Er kwamen ook ambtenaren, die hem hielpen bij het bestuur. Hierdoor had hij minder hulp nodig
van de Nederlandse adel. -> adel niet blij met de veranderingen.
Verzet tegen de Spaanse koning
Veel mensen ontevreden met de Spaanse koning, want:
Nederlandse edelen en bestuurders wilden geen centraal bestuur, ze hadden eerst een
belangrijke rol maar moesten nu gehoorzamen aan de ambtenaren van Filips ll.
Ze waren tegen vaste belastingen, ze verloren hierdoor een deel van hun macht en het
kostte veel geld.
Filips ll was streng katholiek, vond het protestante geloof verkeerd. Er waren veel
mensen in de Nederlanden Calvinist, hij wilden de katholieke kerk beschermen door alle
protestanten die zich niet wilde bekeren te doden. Omdat ze de wet overtaden.
Veel mensen waren hiertegen, zelfs sommige katholieken vonden de straf te zwaar.
Willem van Oranje (stadhouder) vroeg de Spaande landvoogdes of zij de protestanten
minder streng wilden straffen. Ze stopten toen tijdelijk
De beeldenstorm
