Samenvatting scheikunde 5 VWO
———————————————————————————————————————————
Dit is een complete samenvatting van alle stof van scheikunde voor 5 VWO. Deze samenvatting is
geschreven op basis van Chemie Overal.
1. Zuren
2. Basen
3. Analysetechnieken en onderzoek
4. Redoxreactie
5. Molecuulbouw en stofeigenschappen
6. Kunststoffen
7. Chemie van het leven
8. Groene chemie / biochemie
Pagina 1 van 20
,Scheikunde - zuren
Paragraaf 2 de pH van een oplossing
Stoffen die in een zure oplossing een andere kleur hebben dan in een oplossing die niet zuur
is, noem je indicatoren. Een oplossing kan zuur, basisch of neutraal zijn. Om het verschil in
zuurgraad in een getalwaarde te kunnen weergeven, gebruik je de pH. Als de pH lager is dan
7, is de oplossing zuur. Hoe lager de pH, hoe zuurder de oplossing. Als de pH hoger is dan
7, dan is de oplossing basisch. Hoe hoger de pH, hoe basischer de oplossing. Als de pH
gelijk is aan 7, is de oplossing neutraal.
Een aantal indicatoren zijn:
•Lakmoes: lakmoespapier komt voor in twee kleuren: rood en blauw. In een zure
oplossing kleurt het blauwe lakmoespapier rood, in een basische oplossing kleurt het
rode lakmoespapier blauw. In een neutrale oplossingen behoudt het papier zijn kleur.
•Universeelindicator: Om nauwkeurig de pH van een oplossing te bepalen, gebruik je
universeel indicatorpapier. Dit papier verkleurt bij aanraking met een oplossing. Deze
kleuren komen overeen met de waarde van een pH-waarde.
•Oplossingen: In tabel 52A staan indicatoren. Het pH-gebied waarin de indicator van
kleur verandert noemen we het omslagtraject. Als je gebruik maakt van meerdere
indicatoren kun je de pH van een oplossing vrij precies achterhalen.
Paragraaf 3 Zuren in water
Zuren zijn zuivere moleculaire stoffen. Als je een zuur oplost in water ontstaat er een zure
oplossing. Zure oplossingen kunnen stroom geleiden doordat ze ionen bevatten. Zuren
reageren met water waarbij het zuur een H+-ion afgeeft aan een watermolecuul waardoor het
oxoniumion ontstaat (H3O+).
Er zijn zuren die volledig splitsen in ionen, dit noem je sterke zuren. Zuren die niet volledig
splitsen in ionen noem je zwakke zuren. Zwakke zuren vormen een evenwichtsreactie en
sterke zuren een aflopende reactie.
Bij sterke zuren zijn er geen moleculaire deeltjes meer in de oplossing aanwezig. De notatie
van een sterk zuur bestaat daarom ook uit de losse ionen. De moleculaire stof kan in dit
geval ook voor de pijl nooit de fase aq hebben.
Bij zwakke zuren zijn er ook losse ionen aanwezig, maar veruit de meeste deeltjes zijn nog
moleculair. De notatie van zwakke zuren is dan ook de moleculaire stof met fase aq en ook
voor de pijl wordt de fase aq aangenomen.
Paragraaf 4 Formules en namen van zuren
Zuren met een koolstofketen noemen we organische zuren. Als een waterstofion aan het
koolstofskelet zit kan dit niet worden afgegeven. Alleen de waterstofatomen die aan een
zuurgroep zitten kunnen hier worden afgegeven. Als een stof één waterstofatoom kan
afstaan is de stof eenwaardig. Zuren die in staat zijn meer dan één waterstofion af te staan
noemen we meerwaardige zuren.
Het negatieve ion dat naast het oxoniumion ontstaat noemen we het zuurrestion. De
zuurrestionen van alkaanzuren zijn alkanoaten. Zo is de naam van het zuurrestion van
ethaanzuur, ethanoaation.
Zuren zonder koolstofketen noemen we anorganische zuren. Doordat koolzuur en zwavelig
zuur alleen als een oplossing van twee losse deeltjes bestaan noem je H2CO3 en H2SO3
instabiele zuren. Beiden zuren zijn tweewaardig want ze zijn in staat om twee oxoniumion te
laten ontstaan.
CO2(aq) + 2H2O(l) ↔ H3O+(aq) + HCO3-(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) ↔ H3O+(aq) + CO32-(aq)
Doordat het evenwicht naar links ligt, zal de tweede reactie vrijwel niet optreden. Daarom
verliest een meerwaardig zwak zuur maar één H+-ion in water. De tweede reactie schrijven
we dus niet op.
Sommige ionen kunnen ook als zuur reageren. Het zout moet hiervoor wel eerst zijn
opgelost. Ook sommige gehydrateerde metaalionen zijn zwakke zuren. Het watermolecuul
dat hier een H+-ion weggeeft, wordt een OH—ion. In BiNaS tabel 49 kun je zien of een zuur
zwak of sterk is. De bovenste zeven zuren zijn sterk en de anderen zwak. Hoe lager een
zuur staat, hoe zwakker het is. Alle zuren onder water geven geen reactie met water.
Pagina 2 van 20
, Paragraaf 5 pH-berekeningen aan zure oplossingen
De pH van een zure oplossing wordt bepaald door de concentratie oxoniumionen. Om de pH
uit te rekenen kun je de volgende formule gebruiken: pH = -log[H3O+]
De concentratie staat hierbij altijd in mol/l. Hoe hoger de concentratie, hoe lager de pH. Als je
de pH weet kan je ook de concentratie berekenen: [H3O+] = 10 –pH
Voor pH-berekeningen geldt dat het aantal significante cijfers in de concentratie [H3O+] gelijk
moet zijn aan het aantal decimalen in de pH.
De pH van een sterk zuur is te berekenen met de molverhouding van de reagerende stoffen.
De concentratie [H3O+] kan worden berekent en daarmee de pH.
Voor zwakke zuren stel je altijd een evenwichtsvoorwaarde op. Hierbij gebruiken we Kz de
zuurconstante.. Als je Kz en de molariteit van de oplossing weet kan je de concentratie [H3O+]
uitrekenen. Hoe lager de waarde van Kz, hoe zwakker een zuur. Om de concentratie bij een
zwak zuur te vinden kan je gebruik maken van de BREC-tabel
Voor zwakke zuren geldt: HZ(aq) + H2O(l) ↔ H3O+(aq) + Z-(aq)
Kz = [H3O+]x[Z-] / [HZ]
Pagina 3 van 20
———————————————————————————————————————————
Dit is een complete samenvatting van alle stof van scheikunde voor 5 VWO. Deze samenvatting is
geschreven op basis van Chemie Overal.
1. Zuren
2. Basen
3. Analysetechnieken en onderzoek
4. Redoxreactie
5. Molecuulbouw en stofeigenschappen
6. Kunststoffen
7. Chemie van het leven
8. Groene chemie / biochemie
Pagina 1 van 20
,Scheikunde - zuren
Paragraaf 2 de pH van een oplossing
Stoffen die in een zure oplossing een andere kleur hebben dan in een oplossing die niet zuur
is, noem je indicatoren. Een oplossing kan zuur, basisch of neutraal zijn. Om het verschil in
zuurgraad in een getalwaarde te kunnen weergeven, gebruik je de pH. Als de pH lager is dan
7, is de oplossing zuur. Hoe lager de pH, hoe zuurder de oplossing. Als de pH hoger is dan
7, dan is de oplossing basisch. Hoe hoger de pH, hoe basischer de oplossing. Als de pH
gelijk is aan 7, is de oplossing neutraal.
Een aantal indicatoren zijn:
•Lakmoes: lakmoespapier komt voor in twee kleuren: rood en blauw. In een zure
oplossing kleurt het blauwe lakmoespapier rood, in een basische oplossing kleurt het
rode lakmoespapier blauw. In een neutrale oplossingen behoudt het papier zijn kleur.
•Universeelindicator: Om nauwkeurig de pH van een oplossing te bepalen, gebruik je
universeel indicatorpapier. Dit papier verkleurt bij aanraking met een oplossing. Deze
kleuren komen overeen met de waarde van een pH-waarde.
•Oplossingen: In tabel 52A staan indicatoren. Het pH-gebied waarin de indicator van
kleur verandert noemen we het omslagtraject. Als je gebruik maakt van meerdere
indicatoren kun je de pH van een oplossing vrij precies achterhalen.
Paragraaf 3 Zuren in water
Zuren zijn zuivere moleculaire stoffen. Als je een zuur oplost in water ontstaat er een zure
oplossing. Zure oplossingen kunnen stroom geleiden doordat ze ionen bevatten. Zuren
reageren met water waarbij het zuur een H+-ion afgeeft aan een watermolecuul waardoor het
oxoniumion ontstaat (H3O+).
Er zijn zuren die volledig splitsen in ionen, dit noem je sterke zuren. Zuren die niet volledig
splitsen in ionen noem je zwakke zuren. Zwakke zuren vormen een evenwichtsreactie en
sterke zuren een aflopende reactie.
Bij sterke zuren zijn er geen moleculaire deeltjes meer in de oplossing aanwezig. De notatie
van een sterk zuur bestaat daarom ook uit de losse ionen. De moleculaire stof kan in dit
geval ook voor de pijl nooit de fase aq hebben.
Bij zwakke zuren zijn er ook losse ionen aanwezig, maar veruit de meeste deeltjes zijn nog
moleculair. De notatie van zwakke zuren is dan ook de moleculaire stof met fase aq en ook
voor de pijl wordt de fase aq aangenomen.
Paragraaf 4 Formules en namen van zuren
Zuren met een koolstofketen noemen we organische zuren. Als een waterstofion aan het
koolstofskelet zit kan dit niet worden afgegeven. Alleen de waterstofatomen die aan een
zuurgroep zitten kunnen hier worden afgegeven. Als een stof één waterstofatoom kan
afstaan is de stof eenwaardig. Zuren die in staat zijn meer dan één waterstofion af te staan
noemen we meerwaardige zuren.
Het negatieve ion dat naast het oxoniumion ontstaat noemen we het zuurrestion. De
zuurrestionen van alkaanzuren zijn alkanoaten. Zo is de naam van het zuurrestion van
ethaanzuur, ethanoaation.
Zuren zonder koolstofketen noemen we anorganische zuren. Doordat koolzuur en zwavelig
zuur alleen als een oplossing van twee losse deeltjes bestaan noem je H2CO3 en H2SO3
instabiele zuren. Beiden zuren zijn tweewaardig want ze zijn in staat om twee oxoniumion te
laten ontstaan.
CO2(aq) + 2H2O(l) ↔ H3O+(aq) + HCO3-(aq)
HCO3-(aq) + H2O(l) ↔ H3O+(aq) + CO32-(aq)
Doordat het evenwicht naar links ligt, zal de tweede reactie vrijwel niet optreden. Daarom
verliest een meerwaardig zwak zuur maar één H+-ion in water. De tweede reactie schrijven
we dus niet op.
Sommige ionen kunnen ook als zuur reageren. Het zout moet hiervoor wel eerst zijn
opgelost. Ook sommige gehydrateerde metaalionen zijn zwakke zuren. Het watermolecuul
dat hier een H+-ion weggeeft, wordt een OH—ion. In BiNaS tabel 49 kun je zien of een zuur
zwak of sterk is. De bovenste zeven zuren zijn sterk en de anderen zwak. Hoe lager een
zuur staat, hoe zwakker het is. Alle zuren onder water geven geen reactie met water.
Pagina 2 van 20
, Paragraaf 5 pH-berekeningen aan zure oplossingen
De pH van een zure oplossing wordt bepaald door de concentratie oxoniumionen. Om de pH
uit te rekenen kun je de volgende formule gebruiken: pH = -log[H3O+]
De concentratie staat hierbij altijd in mol/l. Hoe hoger de concentratie, hoe lager de pH. Als je
de pH weet kan je ook de concentratie berekenen: [H3O+] = 10 –pH
Voor pH-berekeningen geldt dat het aantal significante cijfers in de concentratie [H3O+] gelijk
moet zijn aan het aantal decimalen in de pH.
De pH van een sterk zuur is te berekenen met de molverhouding van de reagerende stoffen.
De concentratie [H3O+] kan worden berekent en daarmee de pH.
Voor zwakke zuren stel je altijd een evenwichtsvoorwaarde op. Hierbij gebruiken we Kz de
zuurconstante.. Als je Kz en de molariteit van de oplossing weet kan je de concentratie [H3O+]
uitrekenen. Hoe lager de waarde van Kz, hoe zwakker een zuur. Om de concentratie bij een
zwak zuur te vinden kan je gebruik maken van de BREC-tabel
Voor zwakke zuren geldt: HZ(aq) + H2O(l) ↔ H3O+(aq) + Z-(aq)
Kz = [H3O+]x[Z-] / [HZ]
Pagina 3 van 20
