1 Samenvatting artikelen
Contents
1 Samenvatting artikelen....................................................................................1
2 Bestuursverslag............................................................................................... 3
2.1 Risicoverslaggeving in het directieverslag in beweging.....................................................3
2.2 De kernpunten uit de uitgebreide controleverklaring in relatie tot de risico’s in het
bestuursverslag en de schattingen en oordelen in de toelichting.................................5
2.3 De ontwikkeling van de Corporate Governance Code en zijn juridische betekenis.............7
2.4 Accounting for non-GAAP earnings measures van Kabureck, 2017 (www.ifrs.org)...........10
2.5 Toelichting van waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen......................................12
2.6 Sustainability guidelines reporting...................................................................................15
2.7 CORE 8: MORE.................................................................................................................. 15
2.8 How do current public Integrated Reports align with the <IR> Framework?....................17
2.9 Circulaire economie vraagt om passende verslaggevingsregels......................................19
3 Share Based Payments...................................................................................20
3.1 Op aandelen gebaseerde beloningen: een voorbeeld van problematische disclosure?....20
4 Voorzieningen................................................................................................24
4.1 Voorzieningen in de jaarrekening.....................................................................................24
5 Post employment benefts..............................................................................26
5.1 De wijziging van IFRS inzake pensioenen en de werkelijke invloed daarvan op de
jaarrekening................................................................................................................ 26
5.2 Pensioenen: voorzieningen en indexatie..........................................................................28
6 Significant infuenice, Joint arrangement, Control and Business icombinations
(IFRS 3, 10, 11 and 12)............................................................................30
6.1 Consolidatie, macht en veranderlijke opbrengsten...........................................................30
6.2 Invloed invoering IFRS 11 Joint Arrangements..................................................................30
6.3 Consolidatie, macht en veranderlijke opbrengsten...........................................................34
7 Fair Value measurement en impairment testing..............................................37
7.1 Toepassing IFRS 13 Fair Value Measurement door corporates..........................................37
7.2 Bijzondere waardeverminderingen in de jaarrekening......................................................40
8 Alle samenvattingen van de artikelen uit ‘’Het Jaar verslagen 2016’’................43
8.1 Waardering tegen actuele waarde, waaronder toepassing van actuele kostprijs.............43
8.2 Other comprehensive income: betekenis en presentatie in jaarrekeningen van
Nederlandse beursfondsen......................................................................................... 45
8.3 Goodwill in de jaarrekening volgens Nederlandse verslaggevingsgrondslagen................46
,8.4 De invloed van IFRS 16 Leases op de jaarrekening van lessees.......................................47
8.5 De enkelvoudige jaarrekening van organisaties van openbaar belang.............................49
8.6 Accountantshonoraria in de jaarrekening.........................................................................50
8.7 Gevolgen van invoering IFRS 9: Europese banken onder de loep.....................................51
8.8 Verslaggeving van toegelaten instellingen volkshuisvesting............................................51
9 Other............................................................................................................ 51
9.1 One size doesn’t ft all...................................................................................................... 51
Artikelen uit de gemaakte opdrachten komen vaak terug op het tentamen. Dit zijn voor 2018:
Bestuursverslag
Risicoverslaggeving in het directieverslag in beweging, Van Daelen and De Groot (Het
jaar 2013 verslagen, 2014),
De kernpunten uit de uitgebreide controleverklaring in relatie tot de risico’s in het
bestuursverslag en de schattingen en oordelen in de toelichting, Brouwer, Eimers and
Langendijk (Het jaar 2015 verslagen, 2016),
Accounting for non-GAAP earnings measures van Kabureck, 2017 (www.ifrs.org)
De ontwikkeling van de Corporate Governance Code en zijn juridische betekenis,
Grondhuis and De Kluiver, MAB, 2017
KPMG Jaarboek Externe Verslaggeving 17/18, hoofdstuk 38 on directors’ reports or the
similar chapter in an equivalent report and RJ 400
Pensioenen
Arnold, C., G. van Santen en A. Ossenblok, De wijziging van IFRS inzake pensioenen
en de invloed daarvan op de jaarrekening. Het jaar 2013 verslagen, december 2014.
Duijnhoven, L. van en F. Versteeg, Pensioenen: voorzieningen en indexatie, de
Accountant, december 2009.
Share Based Payments
Camfferman, C. en T. Marra, Op aandelen gebaseerde beloningen: een voorbeeld van
problematische disclosure?, Het jaar 2014 verslagen, december 2015.
,2 Bestuursverslag
2.1 Risiicoverslaggeving in het direictieverslag in
beweging
Marijn van Daelen en Jos de Groot
Samenvatting Sinds 2004 vraagt de Nederlandse Corporate Governance Code (hierna
Code) beursgenoteerde organisaties om in de risicoparagraaf in het jaarverslag specifeke
informatie te verschaffen over de voornaamste risico’s, het risicobeheersings- en
controlesysteem en een In-control verklaring af te geven. De afgelopen tien jaar zijn met
regelmaat publicaties verschenen die aangeven dat de risicoparagraaf nog te weinig
informatief is. In dit artikel wordt de balans opgemaakt van hoe de 50 AEX- en Midxap-
fondsen in de jaarverslagen 2013 inhoud hebben gegeven aan de risicoparagraaf in relatie
tot actuele verwachtingen van stakeholders over de inhoud van de risicoparagraaf. De
uitkomsten van het onderzoek en daarop gebaseerde aanbevelingen zijn bedoeld om de
opstellers van het jaarverslag en de interne toezichthouders (de commissarissen) nadere
handvaten te geven voor het opstellen van een risicoparagraaf over het boekjaar 2014.
Relevantie voor de praktijk Risicoverslaglegging in het jaarverslag staat in de
schijnwerpers. Dit artikel laat de resultaten zien van ons onderzoek naar de risico-paragraaf
in de jaarverslagen van AEX en Midcap fondsen. het onderzoek richt zich op de informatie die
deze ondernemingen in de risicoparagraaf 2013 rapporteren en of deze ondernemingen met
hun risicoparagraaf tegemoet komen aan de wensen van stakeholders. Op basis hiervan
geven wij aanbevelingen voor opstellers van de risicoparagraaf en voor interne
toezichthouders.
Risiicoverslaggeving in sichijnwerpers
De risicoparagraaf in het jaarverslag vindt zijn wettelijke basis in artikel 2:391 BW waarin is
bepaald dat het wettelijke verplichte jaarverslag een beschrijving bevat van de voornaamste
risico’s en onzekerheden waarmee de rechtspersoon wordt geconfronteerd. De
risicoparagraaf bestaat uit drie met elkaar samenhangende elementen (De Groot, 2010). Ten
eerste het risiicoprofel. Het risicoprofel van de organisatie is een uiteenzetting van de
belangrijkste operationele, strategische, fnanciële, wet- en regelgevingsrisico’s en
rapportagerisico’s waaraan een organisatie blootstaat. Ten tweede de beschrijving van het
risiicomanagementsysteem waarin de karakteristieken worden uiteengezet van het
organisatie-specifeke systeem van risicomanagement waarmee de bedrijfsrisico’s worden
beheerst. Ten slot-te de In-icontrol-verklaring, een uitspraak van de organisatieleiding over
de opzet en/of de werking van het systeem van risicomanagement.
Er wordt gevraagd om een robuuste beoordeling van het risicoprofel, inclusief die factoren
die de solvabiliteit, de liquiditeit, het ‘business model’ of toekomstige prestaties bedreigen.
Ook moet het bestuur in haar verslag uiteenzetten dat die analyse is uitgevoerd en
aangeven op welke wijze de voornaamste risico’s worden beheerst of gemitigeerd. Ook dient
het bestuur ten minste één keer per jaar een beoordeling uit te voeren van de effectiviteit
van het systeem van risicobeheersing en internal control en in het jaarverslag beschrijven
dat die beoordeling is uitgevoerd. Tevens dient uiteengezet te worden of er materiële
, onzekerheden zijn in relatie tot de verslaglegging op basis van de continuïteitsverwachting
voor ten minste de komende twaalf maanden.
De RJ400-aanpassingen (met als ingangsdatum de jaarverslagen over 2015) vragen om een
uiteenzetting van de risicohouding, de wijze waarop individuele risico’s tegemoet worden
getreden (de zogenaamde risico-respons), de beschrijving van de impact van de risico’s op
de resultaten en/of fnanciële positie, welke risico’s het afgelopen jaar een belangrijke impact
hebben gehad en de gevolgen daarvan, alsmede welke verbeteringen in het systeem van
risicomanagement zijn aangebracht.
De extra aandacht past ook in de trend waarin integrated reporting meer aandacht krijgt.
Centraal in die nieuwe vorm van verslaggeving staan de maatschappelijke bestaansrede van
de organisatie, de missie, de strategie, de waarde creërende activiteiten en de voornaamste
risico’s die dit in de weg kunnen staan. De expliciete link tussen langetermijnstrategie en
risico’s, alsmede het benoemen van de effecten van risico’s blijft vaak nog achterwege, zo
toont onderzoek naar de jaarverslagen 2012 aan (Deloitte, 2013).
De tien elementen van risico-informatie die een dergelijk format voor risicorapportage zou
moeten bevatten zijn de volgende:
(1) categoriseren van risico’s,
(2) benoemen van de voornaamste risico’s,
(3) de ondernemings-specifeke risico’s,
(4) geven van een gedetailleerde beschrijving,
(5) toespitsen op materiële informatie,
(6) Duiden van de waarschijnlijkheid dat risico’s materialiseren en
(7) de potentiële impact,
(8) Prioriteren van de risico’s,
(9) aangeven van de risico-mitigatie en
(10) de risicobereidheid van de onderneming.
Het onderzoek bevat de vraag of in het jaarverslag een expliciete link wordt gelegd tussen
de individuele risico’s en de individuele strategische doelen. De uitkomsten tonen aan dat
20% van de jaarverslagen in meerdere of mindere mate die expliciete link laat zien.
Aanbevelingen aan de opstellers
Er zijn - mede gezien de geschetste ontwikkelingen in regelgeving en
stakeholderverwachtingen en de resultaten van het onderzoek naar de risicoparagrafen van
de 50 AEX- en AMX-ondernemingen - een aantal onderwerpen die om nadere aandacht
vragen van de opstellers van de risicoparagraaf.
De voornaamste aanbevelingen zijn;
• breng een expliciete koppeling aan tussen strategische doelstellingen, waarde creatie en
individuele risico’s
• benoem de risicohouding
• duidt aan wat de toprisico’s zijn
• benoem de trend in het risico in de tijd
• benoem belangrijke doorgevoerde c.q. geplande verbeteringen in het systeem van
risicomanagement
Contents
1 Samenvatting artikelen....................................................................................1
2 Bestuursverslag............................................................................................... 3
2.1 Risicoverslaggeving in het directieverslag in beweging.....................................................3
2.2 De kernpunten uit de uitgebreide controleverklaring in relatie tot de risico’s in het
bestuursverslag en de schattingen en oordelen in de toelichting.................................5
2.3 De ontwikkeling van de Corporate Governance Code en zijn juridische betekenis.............7
2.4 Accounting for non-GAAP earnings measures van Kabureck, 2017 (www.ifrs.org)...........10
2.5 Toelichting van waarderings- en resultaatbepalingsgrondslagen......................................12
2.6 Sustainability guidelines reporting...................................................................................15
2.7 CORE 8: MORE.................................................................................................................. 15
2.8 How do current public Integrated Reports align with the <IR> Framework?....................17
2.9 Circulaire economie vraagt om passende verslaggevingsregels......................................19
3 Share Based Payments...................................................................................20
3.1 Op aandelen gebaseerde beloningen: een voorbeeld van problematische disclosure?....20
4 Voorzieningen................................................................................................24
4.1 Voorzieningen in de jaarrekening.....................................................................................24
5 Post employment benefts..............................................................................26
5.1 De wijziging van IFRS inzake pensioenen en de werkelijke invloed daarvan op de
jaarrekening................................................................................................................ 26
5.2 Pensioenen: voorzieningen en indexatie..........................................................................28
6 Significant infuenice, Joint arrangement, Control and Business icombinations
(IFRS 3, 10, 11 and 12)............................................................................30
6.1 Consolidatie, macht en veranderlijke opbrengsten...........................................................30
6.2 Invloed invoering IFRS 11 Joint Arrangements..................................................................30
6.3 Consolidatie, macht en veranderlijke opbrengsten...........................................................34
7 Fair Value measurement en impairment testing..............................................37
7.1 Toepassing IFRS 13 Fair Value Measurement door corporates..........................................37
7.2 Bijzondere waardeverminderingen in de jaarrekening......................................................40
8 Alle samenvattingen van de artikelen uit ‘’Het Jaar verslagen 2016’’................43
8.1 Waardering tegen actuele waarde, waaronder toepassing van actuele kostprijs.............43
8.2 Other comprehensive income: betekenis en presentatie in jaarrekeningen van
Nederlandse beursfondsen......................................................................................... 45
8.3 Goodwill in de jaarrekening volgens Nederlandse verslaggevingsgrondslagen................46
,8.4 De invloed van IFRS 16 Leases op de jaarrekening van lessees.......................................47
8.5 De enkelvoudige jaarrekening van organisaties van openbaar belang.............................49
8.6 Accountantshonoraria in de jaarrekening.........................................................................50
8.7 Gevolgen van invoering IFRS 9: Europese banken onder de loep.....................................51
8.8 Verslaggeving van toegelaten instellingen volkshuisvesting............................................51
9 Other............................................................................................................ 51
9.1 One size doesn’t ft all...................................................................................................... 51
Artikelen uit de gemaakte opdrachten komen vaak terug op het tentamen. Dit zijn voor 2018:
Bestuursverslag
Risicoverslaggeving in het directieverslag in beweging, Van Daelen and De Groot (Het
jaar 2013 verslagen, 2014),
De kernpunten uit de uitgebreide controleverklaring in relatie tot de risico’s in het
bestuursverslag en de schattingen en oordelen in de toelichting, Brouwer, Eimers and
Langendijk (Het jaar 2015 verslagen, 2016),
Accounting for non-GAAP earnings measures van Kabureck, 2017 (www.ifrs.org)
De ontwikkeling van de Corporate Governance Code en zijn juridische betekenis,
Grondhuis and De Kluiver, MAB, 2017
KPMG Jaarboek Externe Verslaggeving 17/18, hoofdstuk 38 on directors’ reports or the
similar chapter in an equivalent report and RJ 400
Pensioenen
Arnold, C., G. van Santen en A. Ossenblok, De wijziging van IFRS inzake pensioenen
en de invloed daarvan op de jaarrekening. Het jaar 2013 verslagen, december 2014.
Duijnhoven, L. van en F. Versteeg, Pensioenen: voorzieningen en indexatie, de
Accountant, december 2009.
Share Based Payments
Camfferman, C. en T. Marra, Op aandelen gebaseerde beloningen: een voorbeeld van
problematische disclosure?, Het jaar 2014 verslagen, december 2015.
,2 Bestuursverslag
2.1 Risiicoverslaggeving in het direictieverslag in
beweging
Marijn van Daelen en Jos de Groot
Samenvatting Sinds 2004 vraagt de Nederlandse Corporate Governance Code (hierna
Code) beursgenoteerde organisaties om in de risicoparagraaf in het jaarverslag specifeke
informatie te verschaffen over de voornaamste risico’s, het risicobeheersings- en
controlesysteem en een In-control verklaring af te geven. De afgelopen tien jaar zijn met
regelmaat publicaties verschenen die aangeven dat de risicoparagraaf nog te weinig
informatief is. In dit artikel wordt de balans opgemaakt van hoe de 50 AEX- en Midxap-
fondsen in de jaarverslagen 2013 inhoud hebben gegeven aan de risicoparagraaf in relatie
tot actuele verwachtingen van stakeholders over de inhoud van de risicoparagraaf. De
uitkomsten van het onderzoek en daarop gebaseerde aanbevelingen zijn bedoeld om de
opstellers van het jaarverslag en de interne toezichthouders (de commissarissen) nadere
handvaten te geven voor het opstellen van een risicoparagraaf over het boekjaar 2014.
Relevantie voor de praktijk Risicoverslaglegging in het jaarverslag staat in de
schijnwerpers. Dit artikel laat de resultaten zien van ons onderzoek naar de risico-paragraaf
in de jaarverslagen van AEX en Midcap fondsen. het onderzoek richt zich op de informatie die
deze ondernemingen in de risicoparagraaf 2013 rapporteren en of deze ondernemingen met
hun risicoparagraaf tegemoet komen aan de wensen van stakeholders. Op basis hiervan
geven wij aanbevelingen voor opstellers van de risicoparagraaf en voor interne
toezichthouders.
Risiicoverslaggeving in sichijnwerpers
De risicoparagraaf in het jaarverslag vindt zijn wettelijke basis in artikel 2:391 BW waarin is
bepaald dat het wettelijke verplichte jaarverslag een beschrijving bevat van de voornaamste
risico’s en onzekerheden waarmee de rechtspersoon wordt geconfronteerd. De
risicoparagraaf bestaat uit drie met elkaar samenhangende elementen (De Groot, 2010). Ten
eerste het risiicoprofel. Het risicoprofel van de organisatie is een uiteenzetting van de
belangrijkste operationele, strategische, fnanciële, wet- en regelgevingsrisico’s en
rapportagerisico’s waaraan een organisatie blootstaat. Ten tweede de beschrijving van het
risiicomanagementsysteem waarin de karakteristieken worden uiteengezet van het
organisatie-specifeke systeem van risicomanagement waarmee de bedrijfsrisico’s worden
beheerst. Ten slot-te de In-icontrol-verklaring, een uitspraak van de organisatieleiding over
de opzet en/of de werking van het systeem van risicomanagement.
Er wordt gevraagd om een robuuste beoordeling van het risicoprofel, inclusief die factoren
die de solvabiliteit, de liquiditeit, het ‘business model’ of toekomstige prestaties bedreigen.
Ook moet het bestuur in haar verslag uiteenzetten dat die analyse is uitgevoerd en
aangeven op welke wijze de voornaamste risico’s worden beheerst of gemitigeerd. Ook dient
het bestuur ten minste één keer per jaar een beoordeling uit te voeren van de effectiviteit
van het systeem van risicobeheersing en internal control en in het jaarverslag beschrijven
dat die beoordeling is uitgevoerd. Tevens dient uiteengezet te worden of er materiële
, onzekerheden zijn in relatie tot de verslaglegging op basis van de continuïteitsverwachting
voor ten minste de komende twaalf maanden.
De RJ400-aanpassingen (met als ingangsdatum de jaarverslagen over 2015) vragen om een
uiteenzetting van de risicohouding, de wijze waarop individuele risico’s tegemoet worden
getreden (de zogenaamde risico-respons), de beschrijving van de impact van de risico’s op
de resultaten en/of fnanciële positie, welke risico’s het afgelopen jaar een belangrijke impact
hebben gehad en de gevolgen daarvan, alsmede welke verbeteringen in het systeem van
risicomanagement zijn aangebracht.
De extra aandacht past ook in de trend waarin integrated reporting meer aandacht krijgt.
Centraal in die nieuwe vorm van verslaggeving staan de maatschappelijke bestaansrede van
de organisatie, de missie, de strategie, de waarde creërende activiteiten en de voornaamste
risico’s die dit in de weg kunnen staan. De expliciete link tussen langetermijnstrategie en
risico’s, alsmede het benoemen van de effecten van risico’s blijft vaak nog achterwege, zo
toont onderzoek naar de jaarverslagen 2012 aan (Deloitte, 2013).
De tien elementen van risico-informatie die een dergelijk format voor risicorapportage zou
moeten bevatten zijn de volgende:
(1) categoriseren van risico’s,
(2) benoemen van de voornaamste risico’s,
(3) de ondernemings-specifeke risico’s,
(4) geven van een gedetailleerde beschrijving,
(5) toespitsen op materiële informatie,
(6) Duiden van de waarschijnlijkheid dat risico’s materialiseren en
(7) de potentiële impact,
(8) Prioriteren van de risico’s,
(9) aangeven van de risico-mitigatie en
(10) de risicobereidheid van de onderneming.
Het onderzoek bevat de vraag of in het jaarverslag een expliciete link wordt gelegd tussen
de individuele risico’s en de individuele strategische doelen. De uitkomsten tonen aan dat
20% van de jaarverslagen in meerdere of mindere mate die expliciete link laat zien.
Aanbevelingen aan de opstellers
Er zijn - mede gezien de geschetste ontwikkelingen in regelgeving en
stakeholderverwachtingen en de resultaten van het onderzoek naar de risicoparagrafen van
de 50 AEX- en AMX-ondernemingen - een aantal onderwerpen die om nadere aandacht
vragen van de opstellers van de risicoparagraaf.
De voornaamste aanbevelingen zijn;
• breng een expliciete koppeling aan tussen strategische doelstellingen, waarde creatie en
individuele risico’s
• benoem de risicohouding
• duidt aan wat de toprisico’s zijn
• benoem de trend in het risico in de tijd
• benoem belangrijke doorgevoerde c.q. geplande verbeteringen in het systeem van
risicomanagement
