College uitwerkingen Arbeidsrecht II
COLLEGE 1 WEEK 1
Grondslagen van het collectieve arbeidsrecht
De collectieve rechten
• Vrijheid van Vakvereniging
• ILO Verdrag 87 en 98
• Art. 11 EVRM
• Art. 12 lid 1 HvGREU
• Recht op collectief onderhandelen:
• ILO Verdrag 98
• Art. 11 EVRM
• Art. 6 lid 2 ESH
• Art. 28 HvGREU
• Recht om collectief actie te voeren (staking):
• Art. 6 lid 4 ESH
• Art. 28 HvGREU
• Art. 11 EVRM
• Medezeggenschapsrechten
• Art. 27 HvGREU
• Art. 18 Grondwet
Recht op collectief onderhandelen voorbeeld: cao’s. Een cao is een partij die met
een of meerdere andere partijen onderhandeld en dat doen op basis van het
recht op collectief onderhandelen dat in verschillende verdragen en artikelen is
gewaarborgd. Artikel 11 EVRM en artikel 6 lid 2 ESH zijn belangrijk. Waarom
beroepen vakbonden zich eerder op artikel 11 EVRM? Onder artikel 11 EVRM zit
een Hof en bij de ESH heb je alleen een comity of social rights. Zij hebben een
aantal opinies maar daar heb je dus geen oordeel van een rechter. Er komt een
opinie (conclusion) uit maar die heeft geen formele rechtskracht.
Art. 6 lid 4 ESH heeft in NL rechtstreekse werking maar veel andere landen
hebben die rechtstreekse werking niet erkend en gaan via art. 11 EVRM. In art.
11 staat geen recht van staking en is een uitbreiding in de jurisprudentie
geweest. Het recht op actie voeren is onder andere ingevoerd omdat op die
manier de werknemers sterk staan, want anders kan er iets opgelegd worden
vanuit werkgevers.
Wie mag lid worden van de vakvereniging? Werknemers. Het is niet iedereen,
want geen mensenrecht/grondrecht. Wie mag dan collectief onderhandelen?
Werkgevers en werknemers. Bij medezeggenschapsrechten kun je je afvragen of
hier ook kleine zelfstandigen onder vallen. Moet je deze mensen inspraak geven
hetzelfde als andere werknemers?
1
,Waarom is een cao zo belangrijk?
- Voor werknemers: in NL hebben we geen feestdagen wet, dat is opgenomen
in de cao. Om in overeenstemming te zijn met een bepaald Europees
artikel moet dit wel geregeld zijn en in NL is dat geregeld in de cao’s.
Loonschalen staan ook vaak in de cao. Loondoorbetaling bij ziekte boven
de 70% is ook vaak geregeld in cao’s. Het gaat dus vaak over extra
rechten.
- Voor werkgevers: maakt het veel makkelijker en efficiënter. Op dit moment
bij werkgevers is er daarom een grotere animo om cao’s af te sluiten dan
werknemers. Het zijn de werkgevers die er op dit moment voor zorgen dat
ons cao stelsel overeind blijft. Als het van de werknemers uit moet komen,
zou dat wss niet lukken. Er is een kleine/geen animo bij werknemers.
Jumbo oplossing: zij waren de eerste die niet met de vakbonden onderhandelden
maar met de ondernemingsraad voor de cao. Dus zij onderhandelden met de OR.
Een CAO regelt heel veel arbeidsvoorwaarden tegelijk waardoor er dus ook
weinig flexibiliteit is. Als je kijkt in de VS wat daar aan arbeidsvoorwaarden loopt
(vakbond oprichten en onderhandelen is daar erg lastig). Wat je daar ziet is: geen
betaalde vakantie, bij ziekte kun je ontslagen worden, er is geen
zwangerschapsverlof, het minimumloon staat op 7,15 dollar etc. Dit is een
voorbeeld om aan te duiden dat het creëren van goede arbeidsvoorwaarden
lastiger is als je alleen staat.
Definitie
Een cao is een
collectieve
arbeidsovereenkomst, dus minstens twee partijen. Aan de werkgeverszijde heb je
2
,daarbij iets meer keuze dan aan de werknemerszijde. Je kunt er op het tentamen
altijd vanuit gaan dat er altijd volledige rechtsbevoegdheid is.
Vorm: overeenkomst die schriftelijk moet zijn. Heel belangrijk is dat het moet
worden aangemeld. Dat is een constitutief vereiste om te kunnen spreken van
een collectieve arbeidsovereenkomst. Als dit niet wordt gedaan, dan heeft het
geen gevolgen uit de wet cao. Zonder aanmelding is de cao geen cao maar een
normale overeenkomst die partijen verbindt. Verder zijn ook de beginselen van
privaatrecht van toepassing.
De problemen in het cao-recht ligt vaak bij de aanmelding en heel vaak ligt het in
de praktijk bij de interpretatie: wat staat er nou eigenlijk.
Partijen
• Wg, meerdere wg, een of meerdere wg-verenigingen
• Een of meer wn-verenigingen
• Eisen aan wn-vereniging i.h. algemeen?
• Wat moet een vakbond “kunnen”?
• Bijzondere situaties
• Wavv en toetsingskader: “belangrijke meerderheid” wn
• Ontslag-cao: art. 7:671a lid 2 en 3 BW
• WMCO: art. 3 lid 3
Een werknemersvereniging is algemeen verbintenissenrecht. Als je lid wil worden
van een vakbond, wat moet zo’n vakbond kunnen? Het speelt voor werknemers
een rol hoeveel macht een vakbond heeft. Het is geen vereiste voor de oprichting
voor de vakbond of toelating tot de onderhandelingstafel, maar in de praktijk zal
dat zeker een belangrijke rol spelen. Het gaat erom dat je in staat bent om de
onderhandelingen te voeren, daar zit de macht in. Dat je kennis hebt en dat je
ook jouw eigen eisen kracht uit eigen macht kunt bij zetten. In NL is dit geen
algemeen vereiste. Je kiest als lid misschien voor een vakbond die jouw kleine
niche vertegenwoordigt en anders voor de grootste en sterkste.
Je moet een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid zijn en je statuten
moeten vermelden dat je bevoegd bent tot het aangaan van cao’s. Je kan alleen
een algemeen verbindend verklaring krijgen als je minsten eens belangrijke
meerderheid aan werknemers hebt. Er is namelijk altijd een individuele
contractsvrijheid van de werkgever en de werknemer.
3
, Representativiteit is geen voorwaarde voor de oprichting, maar op het moment
dat je toegang tot overleg wil krijgen speelt het wel degelijk een rol. Hoe meer
onderhandelingspartners je hebt en hoe meer specifieke eisen er zijn, hoe
moeilijker het is om een overeenkomst te bereiken. Op het moment dat je de
grootste bent of wel een eigen geluid (niche), moet je in principe worden
toegelaten. Dit is dezelfde afweging. Contractsvrijheid van de werkgever
enerzijds en de vertegenwoordiging van het werknemersbelang anderzijds.
Je kan ook een bestaande cao wijzigen. Je kan dan voorstellen dat een nieuwe
vakbond zegt: mogen we even meedoen op voorwaarde dat … gebeurt. Dan is
het wel een probleem en breek je bij wijze het gehele contract open. Op dat
moment word je wss buiten beschouwing gelaten en dat volgt ook uit HR
Abvakabo/Kinderopvang. Je moet duidelijk maken dat je constructief overleg wil
voeren en dat je een overeenstemming uiteindelijk wel kan zien zitten. Dus:
representativiteit is geen vereiste maar de aanwezigheid kan wel van invloed zijn
op de toegang van de onderhandelingstafel.
Houweling
De vakbond die toelating tot het cao-overleg verlangt, zal dus (eventueel via de
rechter) moeten aantonen dat hij een niet-onbelangrijk deel van de werknemers
in de betreffende onderneming of bedrijfstak vertegenwoordigt en dat hij een
‘apart geluid’ (en dus een duidelijk eigen beleid) heeft in te brengen,
bijvoorbeeld omdat namens een groep werknemers/leden met (heel) specifieke
wensen wordt gesproken, terwijl die groep (sterk) ondervertegenwoordigd is in
de andere vakbonden.38 Fase39 spreekt in dit verband van een beperkt recht op
toelating tot het cao-overleg. Als overreding of pressie richting de ‘oude garde’
geen succes heeft, kan de rechter in kort geding worden ingeschakeld om
toetreding alsnog af te dwingen.40 Men realisere zich daarbij wel dat toetreding
op zichzelf nog geenszins garandeert dat er een cao tot stand komt.
Werkingssfeer
1. De cao is van toepassing op de werkgever als bedoeld in artikel 1.2 en zijn
werknemers als bedoeld in artikel 1.5, ook als de onderneming het
horecabedrijf en nevenactiviteiten voert (maar geen contractcatering
volgens die cao) binnen het gebied van exploitatie van zorg, sport,
onderwijs, recreatie, beurscomplex, station of luchthavenbedrijf. In die
gevallen zijn die activiteiten met horeca verwant en horen bij het
horecabedrijf.
2. De cao wordt niet toegepast voor de onderneming of het deel van de
onderneming waarvoor een andere rechtsgeldige cao geldt. Dat is het
geval als voor die cao een Kennisgeving van ontvangst is afgegeven
volgens artikel 4 van de Wet op de loonvorming. Als voorwaarde wordt
gesteld dat deze cao tenminste een minimaal gelijkwaardig niveau heeft
als de cao voor het horeca- en aanverwante bedrijf.
Deze bepaling komt uit de horeca cao. Partijen moeten altijd vastgelegd worden
en dan de vraag voor wie de cao geldt: de werkingsbepaling. Vaak worden
bepaalde hoogste groepen uitgezonderd van de cao (directeuren etc.). Vaak
worden ook andere onderdelen van een gemengd bedrijf uitgesloten.
4
COLLEGE 1 WEEK 1
Grondslagen van het collectieve arbeidsrecht
De collectieve rechten
• Vrijheid van Vakvereniging
• ILO Verdrag 87 en 98
• Art. 11 EVRM
• Art. 12 lid 1 HvGREU
• Recht op collectief onderhandelen:
• ILO Verdrag 98
• Art. 11 EVRM
• Art. 6 lid 2 ESH
• Art. 28 HvGREU
• Recht om collectief actie te voeren (staking):
• Art. 6 lid 4 ESH
• Art. 28 HvGREU
• Art. 11 EVRM
• Medezeggenschapsrechten
• Art. 27 HvGREU
• Art. 18 Grondwet
Recht op collectief onderhandelen voorbeeld: cao’s. Een cao is een partij die met
een of meerdere andere partijen onderhandeld en dat doen op basis van het
recht op collectief onderhandelen dat in verschillende verdragen en artikelen is
gewaarborgd. Artikel 11 EVRM en artikel 6 lid 2 ESH zijn belangrijk. Waarom
beroepen vakbonden zich eerder op artikel 11 EVRM? Onder artikel 11 EVRM zit
een Hof en bij de ESH heb je alleen een comity of social rights. Zij hebben een
aantal opinies maar daar heb je dus geen oordeel van een rechter. Er komt een
opinie (conclusion) uit maar die heeft geen formele rechtskracht.
Art. 6 lid 4 ESH heeft in NL rechtstreekse werking maar veel andere landen
hebben die rechtstreekse werking niet erkend en gaan via art. 11 EVRM. In art.
11 staat geen recht van staking en is een uitbreiding in de jurisprudentie
geweest. Het recht op actie voeren is onder andere ingevoerd omdat op die
manier de werknemers sterk staan, want anders kan er iets opgelegd worden
vanuit werkgevers.
Wie mag lid worden van de vakvereniging? Werknemers. Het is niet iedereen,
want geen mensenrecht/grondrecht. Wie mag dan collectief onderhandelen?
Werkgevers en werknemers. Bij medezeggenschapsrechten kun je je afvragen of
hier ook kleine zelfstandigen onder vallen. Moet je deze mensen inspraak geven
hetzelfde als andere werknemers?
1
,Waarom is een cao zo belangrijk?
- Voor werknemers: in NL hebben we geen feestdagen wet, dat is opgenomen
in de cao. Om in overeenstemming te zijn met een bepaald Europees
artikel moet dit wel geregeld zijn en in NL is dat geregeld in de cao’s.
Loonschalen staan ook vaak in de cao. Loondoorbetaling bij ziekte boven
de 70% is ook vaak geregeld in cao’s. Het gaat dus vaak over extra
rechten.
- Voor werkgevers: maakt het veel makkelijker en efficiënter. Op dit moment
bij werkgevers is er daarom een grotere animo om cao’s af te sluiten dan
werknemers. Het zijn de werkgevers die er op dit moment voor zorgen dat
ons cao stelsel overeind blijft. Als het van de werknemers uit moet komen,
zou dat wss niet lukken. Er is een kleine/geen animo bij werknemers.
Jumbo oplossing: zij waren de eerste die niet met de vakbonden onderhandelden
maar met de ondernemingsraad voor de cao. Dus zij onderhandelden met de OR.
Een CAO regelt heel veel arbeidsvoorwaarden tegelijk waardoor er dus ook
weinig flexibiliteit is. Als je kijkt in de VS wat daar aan arbeidsvoorwaarden loopt
(vakbond oprichten en onderhandelen is daar erg lastig). Wat je daar ziet is: geen
betaalde vakantie, bij ziekte kun je ontslagen worden, er is geen
zwangerschapsverlof, het minimumloon staat op 7,15 dollar etc. Dit is een
voorbeeld om aan te duiden dat het creëren van goede arbeidsvoorwaarden
lastiger is als je alleen staat.
Definitie
Een cao is een
collectieve
arbeidsovereenkomst, dus minstens twee partijen. Aan de werkgeverszijde heb je
2
,daarbij iets meer keuze dan aan de werknemerszijde. Je kunt er op het tentamen
altijd vanuit gaan dat er altijd volledige rechtsbevoegdheid is.
Vorm: overeenkomst die schriftelijk moet zijn. Heel belangrijk is dat het moet
worden aangemeld. Dat is een constitutief vereiste om te kunnen spreken van
een collectieve arbeidsovereenkomst. Als dit niet wordt gedaan, dan heeft het
geen gevolgen uit de wet cao. Zonder aanmelding is de cao geen cao maar een
normale overeenkomst die partijen verbindt. Verder zijn ook de beginselen van
privaatrecht van toepassing.
De problemen in het cao-recht ligt vaak bij de aanmelding en heel vaak ligt het in
de praktijk bij de interpretatie: wat staat er nou eigenlijk.
Partijen
• Wg, meerdere wg, een of meerdere wg-verenigingen
• Een of meer wn-verenigingen
• Eisen aan wn-vereniging i.h. algemeen?
• Wat moet een vakbond “kunnen”?
• Bijzondere situaties
• Wavv en toetsingskader: “belangrijke meerderheid” wn
• Ontslag-cao: art. 7:671a lid 2 en 3 BW
• WMCO: art. 3 lid 3
Een werknemersvereniging is algemeen verbintenissenrecht. Als je lid wil worden
van een vakbond, wat moet zo’n vakbond kunnen? Het speelt voor werknemers
een rol hoeveel macht een vakbond heeft. Het is geen vereiste voor de oprichting
voor de vakbond of toelating tot de onderhandelingstafel, maar in de praktijk zal
dat zeker een belangrijke rol spelen. Het gaat erom dat je in staat bent om de
onderhandelingen te voeren, daar zit de macht in. Dat je kennis hebt en dat je
ook jouw eigen eisen kracht uit eigen macht kunt bij zetten. In NL is dit geen
algemeen vereiste. Je kiest als lid misschien voor een vakbond die jouw kleine
niche vertegenwoordigt en anders voor de grootste en sterkste.
Je moet een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid zijn en je statuten
moeten vermelden dat je bevoegd bent tot het aangaan van cao’s. Je kan alleen
een algemeen verbindend verklaring krijgen als je minsten eens belangrijke
meerderheid aan werknemers hebt. Er is namelijk altijd een individuele
contractsvrijheid van de werkgever en de werknemer.
3
, Representativiteit is geen voorwaarde voor de oprichting, maar op het moment
dat je toegang tot overleg wil krijgen speelt het wel degelijk een rol. Hoe meer
onderhandelingspartners je hebt en hoe meer specifieke eisen er zijn, hoe
moeilijker het is om een overeenkomst te bereiken. Op het moment dat je de
grootste bent of wel een eigen geluid (niche), moet je in principe worden
toegelaten. Dit is dezelfde afweging. Contractsvrijheid van de werkgever
enerzijds en de vertegenwoordiging van het werknemersbelang anderzijds.
Je kan ook een bestaande cao wijzigen. Je kan dan voorstellen dat een nieuwe
vakbond zegt: mogen we even meedoen op voorwaarde dat … gebeurt. Dan is
het wel een probleem en breek je bij wijze het gehele contract open. Op dat
moment word je wss buiten beschouwing gelaten en dat volgt ook uit HR
Abvakabo/Kinderopvang. Je moet duidelijk maken dat je constructief overleg wil
voeren en dat je een overeenstemming uiteindelijk wel kan zien zitten. Dus:
representativiteit is geen vereiste maar de aanwezigheid kan wel van invloed zijn
op de toegang van de onderhandelingstafel.
Houweling
De vakbond die toelating tot het cao-overleg verlangt, zal dus (eventueel via de
rechter) moeten aantonen dat hij een niet-onbelangrijk deel van de werknemers
in de betreffende onderneming of bedrijfstak vertegenwoordigt en dat hij een
‘apart geluid’ (en dus een duidelijk eigen beleid) heeft in te brengen,
bijvoorbeeld omdat namens een groep werknemers/leden met (heel) specifieke
wensen wordt gesproken, terwijl die groep (sterk) ondervertegenwoordigd is in
de andere vakbonden.38 Fase39 spreekt in dit verband van een beperkt recht op
toelating tot het cao-overleg. Als overreding of pressie richting de ‘oude garde’
geen succes heeft, kan de rechter in kort geding worden ingeschakeld om
toetreding alsnog af te dwingen.40 Men realisere zich daarbij wel dat toetreding
op zichzelf nog geenszins garandeert dat er een cao tot stand komt.
Werkingssfeer
1. De cao is van toepassing op de werkgever als bedoeld in artikel 1.2 en zijn
werknemers als bedoeld in artikel 1.5, ook als de onderneming het
horecabedrijf en nevenactiviteiten voert (maar geen contractcatering
volgens die cao) binnen het gebied van exploitatie van zorg, sport,
onderwijs, recreatie, beurscomplex, station of luchthavenbedrijf. In die
gevallen zijn die activiteiten met horeca verwant en horen bij het
horecabedrijf.
2. De cao wordt niet toegepast voor de onderneming of het deel van de
onderneming waarvoor een andere rechtsgeldige cao geldt. Dat is het
geval als voor die cao een Kennisgeving van ontvangst is afgegeven
volgens artikel 4 van de Wet op de loonvorming. Als voorwaarde wordt
gesteld dat deze cao tenminste een minimaal gelijkwaardig niveau heeft
als de cao voor het horeca- en aanverwante bedrijf.
Deze bepaling komt uit de horeca cao. Partijen moeten altijd vastgelegd worden
en dan de vraag voor wie de cao geldt: de werkingsbepaling. Vaak worden
bepaalde hoogste groepen uitgezonderd van de cao (directeuren etc.). Vaak
worden ook andere onderdelen van een gemengd bedrijf uitgesloten.
4
