Jeugdliteratuur samenvatting
Niveaus lezen voor de lijst:
Instapniveau
Niveau 1 t/m 6
Boeken hebben een bandbreedte en een niveau. Leerlingen hebben een niveau. Opdrachten op
verschillende niveaus.
Gewenst eindniveau
VMBO – 2
HAVO – 3
VWO – 4
HBO – 4 (Na propedeuse overstap naar WO kunnen maken)
Een gesprek kunnen voeren op niveau over literatuur
Leerlingen de goede boeken aan kunnen raden (leesbevordering)
Geschiedenis van de jeugdliteratuur
Steeds een spanningsveld tussen WAAN en WIJS
WIJS = de weters / de levenslessen / aan het denken zeten
WAAN = verwondering / fantasie / sensatezucht succesvolle auteurs
Visie op kinderen verandert steeds
Bekende pedagogen:
Erasmus (Opvoeding jong beginnen / Kind heef behoefe aan vrolijke onderwerpen / Utle
Dulci / aforismen / illustrates)
Comenius (Aanschouwelijk onderwijs / Zelfwerkzaamheid kind / Encyclopedisch plaatjesboek
/Latjn en moedertaal)
Locke (Kind moet leren uit ervaring / Leren lezen moet leuk zijn)
Rousseau (Leren vanuit ontdekking van de natuur / Beperkte rol opvoeder / Autonoom =
zelfredzaam kind)
Jeugdliteratuur tot 1750:
• Niet speciaal voor kinderen geschreven
• Wel boekjes om te leren lezen: abecedarium
• Geen aandacht voor leesplezier
• Geen aandacht voor literaire kwaliteit
• Geen aandacht voor ontwikkeling van het kind
• Invloed van verhalen op jonge kinderen wordt wel erkend.
• Al bij Horatus (66 – 6 v Chr.) spanningsveld: Vermaak en lering
Rond 1750: Erasmus en Comenius
Geen rekening houden met ‘tere’ kinderziel
• Pedagogie geen afgebakende discipline
• Denkers uit oudheid hadden al een mening over opvoeding en invloed verhalen
• Geen scheiding tussen boeken voor volwassenen en kinderen
• Utle dulce = het nutge en het plezierige horen bij elkaar Erasmus
• Lezen wat voor handen is
, De verlichtng: Locke
• Dan verandert er echt wat: het kind ontstaat als het ware.
• Het kindbeeld verandert: eigen aard van het kind wordt erkend
• Geloof in de rede, de zintuiglijke ervaring en de vooruitgang bepalend bij visie op kinderen
• Oog voor een aparte kinderwereld
• Ontstaan kinder- en jeugdliteratuur
• Alfabetsering zet door
• Hieronymus van Alphen zete met zijn Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1776) een
belangrijke tradite in gang voor kinderpoëzie.
• Taal en onderwerp worden aangepast aan het kind
• Vaak didactsch aspect: kind moet wat leren / een boodschap
• Kind moet leren door ervaring
• Kind leert met vallen en opstaan (taak opvoeder beperkt)
Nieuwe genres in de verlichtng:
• Sentmentele (brief)roman
• Bildungsroman
Niet voor kinderen geschreven, maar wel gelezen door kinderen
Romantek: (1600-1900)
• De romantsche ideeën verdrongen voor een groot deel de ideeën van de verlichtng.
• De nadruk komt meer op het gevoel te liggen dan op het verstand.
• Het onderwijs moest aanschouwelijk zijn, want wat je ziet begrijp je beter. Begrijpelijkheid is
belangrijk
• Kindertjd moet gekoesterd worden: kind van nature onschuldig en goed
• Grotere rol van de moeder
• Onder moeders vleugels (1676) van Louisa May Alcot. (Voorloper Schoolidyllen)
• Een voorbeeld voor Top Naef, School-idyllen (1900).
Nieuwe genres in de Romantek
• sprookje
• Avonturenverhaal
Maar: de kindergedichten van Van Alphen bleven populair, evenals De brave Hendrik (1609) van
Nicolaas Anslijn.
Nog steeds elementen van de verlichtng.
Eind 19e eeuw:
• Burgerlijke kind: elementen van verlichtng en romantek
• Veilig afgeschermd van volwassen wereld bootsen kinderen de volwassenen wereld na
• Grootbrengen door kleinhouden
• Kind is nog kwetsbaar
Aan het eind van de negentende veranderde het jongensboek. Van ‘de brave Hendrik’ naar ‘de
stoute jongen’, zoals Dik Trom van Johan Kievit en Pietje Bell van Chris van Abkoude
20e eeuw is de eeuw van het kind:
• Leerplicht ingevoerd (kinderarbeid afgeschaf)
• Opvoeding ligt bij het gezin / de moeder
• Ideeën Freud = kind is seksueel wezen = zie je niet terug in de jeugdliteratuur
• Na de Eerste Wereldoorlog wordt de verzuiling sterk uitgebouwd.
• Elke zuil had eigen media.
• Het lerende kind kwam op de eerste plaats.
• Het kind werd bewust gemaakt van de wereld waarin het leefde.
• Leefijdsgebonden leesvoorkeuren van kinderen
Niveaus lezen voor de lijst:
Instapniveau
Niveau 1 t/m 6
Boeken hebben een bandbreedte en een niveau. Leerlingen hebben een niveau. Opdrachten op
verschillende niveaus.
Gewenst eindniveau
VMBO – 2
HAVO – 3
VWO – 4
HBO – 4 (Na propedeuse overstap naar WO kunnen maken)
Een gesprek kunnen voeren op niveau over literatuur
Leerlingen de goede boeken aan kunnen raden (leesbevordering)
Geschiedenis van de jeugdliteratuur
Steeds een spanningsveld tussen WAAN en WIJS
WIJS = de weters / de levenslessen / aan het denken zeten
WAAN = verwondering / fantasie / sensatezucht succesvolle auteurs
Visie op kinderen verandert steeds
Bekende pedagogen:
Erasmus (Opvoeding jong beginnen / Kind heef behoefe aan vrolijke onderwerpen / Utle
Dulci / aforismen / illustrates)
Comenius (Aanschouwelijk onderwijs / Zelfwerkzaamheid kind / Encyclopedisch plaatjesboek
/Latjn en moedertaal)
Locke (Kind moet leren uit ervaring / Leren lezen moet leuk zijn)
Rousseau (Leren vanuit ontdekking van de natuur / Beperkte rol opvoeder / Autonoom =
zelfredzaam kind)
Jeugdliteratuur tot 1750:
• Niet speciaal voor kinderen geschreven
• Wel boekjes om te leren lezen: abecedarium
• Geen aandacht voor leesplezier
• Geen aandacht voor literaire kwaliteit
• Geen aandacht voor ontwikkeling van het kind
• Invloed van verhalen op jonge kinderen wordt wel erkend.
• Al bij Horatus (66 – 6 v Chr.) spanningsveld: Vermaak en lering
Rond 1750: Erasmus en Comenius
Geen rekening houden met ‘tere’ kinderziel
• Pedagogie geen afgebakende discipline
• Denkers uit oudheid hadden al een mening over opvoeding en invloed verhalen
• Geen scheiding tussen boeken voor volwassenen en kinderen
• Utle dulce = het nutge en het plezierige horen bij elkaar Erasmus
• Lezen wat voor handen is
, De verlichtng: Locke
• Dan verandert er echt wat: het kind ontstaat als het ware.
• Het kindbeeld verandert: eigen aard van het kind wordt erkend
• Geloof in de rede, de zintuiglijke ervaring en de vooruitgang bepalend bij visie op kinderen
• Oog voor een aparte kinderwereld
• Ontstaan kinder- en jeugdliteratuur
• Alfabetsering zet door
• Hieronymus van Alphen zete met zijn Proeve van kleine gedigten voor kinderen (1776) een
belangrijke tradite in gang voor kinderpoëzie.
• Taal en onderwerp worden aangepast aan het kind
• Vaak didactsch aspect: kind moet wat leren / een boodschap
• Kind moet leren door ervaring
• Kind leert met vallen en opstaan (taak opvoeder beperkt)
Nieuwe genres in de verlichtng:
• Sentmentele (brief)roman
• Bildungsroman
Niet voor kinderen geschreven, maar wel gelezen door kinderen
Romantek: (1600-1900)
• De romantsche ideeën verdrongen voor een groot deel de ideeën van de verlichtng.
• De nadruk komt meer op het gevoel te liggen dan op het verstand.
• Het onderwijs moest aanschouwelijk zijn, want wat je ziet begrijp je beter. Begrijpelijkheid is
belangrijk
• Kindertjd moet gekoesterd worden: kind van nature onschuldig en goed
• Grotere rol van de moeder
• Onder moeders vleugels (1676) van Louisa May Alcot. (Voorloper Schoolidyllen)
• Een voorbeeld voor Top Naef, School-idyllen (1900).
Nieuwe genres in de Romantek
• sprookje
• Avonturenverhaal
Maar: de kindergedichten van Van Alphen bleven populair, evenals De brave Hendrik (1609) van
Nicolaas Anslijn.
Nog steeds elementen van de verlichtng.
Eind 19e eeuw:
• Burgerlijke kind: elementen van verlichtng en romantek
• Veilig afgeschermd van volwassen wereld bootsen kinderen de volwassenen wereld na
• Grootbrengen door kleinhouden
• Kind is nog kwetsbaar
Aan het eind van de negentende veranderde het jongensboek. Van ‘de brave Hendrik’ naar ‘de
stoute jongen’, zoals Dik Trom van Johan Kievit en Pietje Bell van Chris van Abkoude
20e eeuw is de eeuw van het kind:
• Leerplicht ingevoerd (kinderarbeid afgeschaf)
• Opvoeding ligt bij het gezin / de moeder
• Ideeën Freud = kind is seksueel wezen = zie je niet terug in de jeugdliteratuur
• Na de Eerste Wereldoorlog wordt de verzuiling sterk uitgebouwd.
• Elke zuil had eigen media.
• Het lerende kind kwam op de eerste plaats.
• Het kind werd bewust gemaakt van de wereld waarin het leefde.
• Leefijdsgebonden leesvoorkeuren van kinderen
