GeG HC’s
9 inhoudelijke HC
3 quizcolleges
6 inhoudelijke WG
3 WG-en Opdracht
80% aanwezigheidsplicht (7/9)
Literatuur:
- Psychologie Een Inleiding
8e editie
Philip G. Zimbaro, Robert L. Johnson, Vivian McCann
- Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering, Een planmatige aanpak
Johannes Brug, Patricia van Assema, Lilian Lechner
- Artikel op Canvas
Toetsing:
- Tentamen; meerkeuze. Telt 75% mee. Gaat over Literatuur, HC, en WG.
- Kennisclip; telt 25% mee.
Kennisclip:
- Wetenschappelijk onderbouwd betoog rondom standpunt t.a.v. door jullie gekozen thema.
- Beargumenteer wat NL zou moeten doen en wie verantwoordelijk is
- Kennisclip maken van max. 5 min
- Doelgroep: geïnteresseerde, goed opgeleide leken; medestudenten
- Sla je een brug tussen wetenschap en publiek
Inhoud:
- Achtergrond
o Introduceer gezondheidsprobleem
o De noodzaak voor preventie en gezondheidsbevordering
o De huidige discussie rondom je thema
- Stelling
- Beargumenteer met 5 arg, inclusief weerlegging min. 1 tegenarg.
- Verantwoordelijkheid oplossen gezondheidsprobleem
- Samenvatting argumentatie, conclusie + uitsmijter
Deadline: 24 juni 23:59
Pagina 1 van 36
,GeG HC’s
HC 1 – Analyse van Gezondheidsproblemen
Geschiedenis van de volksgezondheid
Vrouwen hebben een langere levensverwachting dan
mannen. Vroeger schommelde de sterftecijfers erg, nu
is het een stuk stabieler. Dal in 1918 door de Spaanse
griep. Vroeger veel schommelingen omdat mensen
meestal doodgingen aan infectieziekten; epidemieën.
De levensverwachting is een stijgende lijn.
Er is een epidemiologische transitie; verschuiving van
doodsoorzaken patroon. Er zijn verschillende fasen te
onderscheiden:
1. Tijdperk van epidemieën en hongersnood (<1875)
2. Tijdperk van afnemende pandemieën (1875 – 1920)
3. Tijdperk van degeneratieve en door de mens veroorzaakte aandoeningen (1920-1970)
4. Tijdperk van ‘delayed’ degeneratieve aandoeningen (>1970)
Door de epidemiologische transitie is er een sterke toename in levensverwachting. Op jonge leeftijd
zijn vooral infectieziekten van belang, op middelbare/oudere leeftijd vooral degeneratieve ziekten.
Er zijn 3 gezondheidsrevoluties:
Eerste gezondheidsrevolutie, vooral in de 19e eeuw; hygiëne:
- Er was toenemende industrialisatie, er kwam meer verstedelijking. Ook kwam er meer
gezondheid door innovaties die we nu niet meer tot de gezondheidssector rekenen.
- John Snow (1854); cholera. Hij bracht in kaart waar de nieuwe uitbraken waren. Zo kwamen ze
erachter dat er onder een bepaalde waterpomp uitbraken waren. Hij wordt gezien als de eerste
epidemioloog.
- Edwin Chadwick; gezien als de oprichter van sanitary movement. Hij kwam met een rapport
(1842) wat ervoor zorgde dat er rioleringen werden aangelegd en dat er toiletten in huis
kwamen.
- Igna Swemmelweis (1847); handen wassen. Veel vrouwen gingen na bevalling dood aan
Kraamvrouwenkoorts. Hij kwam erachter dat dit ontstond doordat medische studenten eerst
anatomieles (snijden) hadden, en vervolgens vrouwen gingen helpen bevallen. Als deze
studenten hun handen gingen wassen trad er minder besmetting op (besmetting door lijkstof).
Zo bracht hij de sterfte aan Kraamvrouwenkoorts terug van 25% naar minder dan 1%. In 1890
werd de bacterie ontdekt, en dus zijn theorie erkend.
- In NL kwamen ‘de hygiënisten’ vanaf 1850. In 1865 werd het ‘Geneeskundig Staatstoezicht’
ingevoerd; monitoren volksgezondheid. Ali Cohen heeft het ‘Handboek der openbare
gezondheidsregeling en der geneeskundige politie’ ingevoerd, en is belangrijk geweest in de
‘tonnetjes ophaal dienst’.
Tweede gezondheidsrevolutie, vooral 20e eeuw t/m nu; curatieve geneeskunde:
- Er was een uitbouw van de curatieve geneeskunde
- Ontwikkeling medicijnen/vaccinaties
Pagina 2 van 36
,GeG HC’s
Derde gezondheidsrevolutie, vooral eind 20e eeuw t/m nu; gedrag is de oorzaak van ziekte:
- We kwamen tot de ontdekking dat gedrag een belangrijke oorzaak is voor ziekte en sterfte. We
maken winst door de leefstijl te veranderen. Successen zijn bijv.;
o Vaccinaties o Veiligheid op de werkvloer
o Erkenning roken belangrijk risico & o Gezondere moeders en baby’s
bestrijding tabaksgebruik o Veiliger en gezonder voedsel
o Condooms o Family-planning (anticonceptie)
o Verdere bestrijding infectieziekten o Fluoridering van drinkwater
▪ Schoon drinkwater, riolering, o Veiligheid van motorvoertuigen
vuilnisafvoer, voorlichtingen hygiëne, o Daling sterfte aan HVZ en beroerte
ongediertebestrijding, vaccinaties,
antibiotica
- Vroeger werd er veel gezondheidswinst behaald door het vóórkomen van infectieziekten, nu is er
veel gezondheidswinst door het vóórkomen van chronische leefstijl-gerelateerde ziekten.
Gezondheidsvoorlichting en Preventie
- De dimensies van ziekte kunnen benoemen, beschrijven en uitleggen. - De begrippen die worden gebruikt bij de meting
van de volksgezondheid en bij de analyse van trends benoemen, beschrijven en uitleggen.
Gezondheidsvoorlichting = educatie/informatieoverdracht om te stimuleren dat mensen zich
‘gezonder’ willen en kunnen gedragen.
Gezondheidsbevordering:
- Primaire preventie; voorkomen van (ontstaan) van ziekten
o Bijv. tandarts, vaccinatie, sporten, autogordel
- Secundaire preventie; vroegtijdige opsporing van ziekten
o Screening; onderzoeken van een in principe gezonde populatie om asymptomatische gevallen
van een ziekte/aandoening op het spoor te komen, in een veronderstelling dat deze
aandoening in een vroeg stadium misschien beter te behandelen is. Hierdoor wordt de kans op
genezing vergroot of de kans op het ontstaan van ziekte verkleind, en zo vroegtijdige sterfte
voorkomen. Voorwaarden screening:
▪ Er moet een algemeen aanvaarde behandelingsmethode voor de ziekte zijn
▪ Er moeten voldoende voorzieningen voorhanden zijn voor diagnose en behandeling
▪ De aandoening in kwestie moet een asymptomatisch voorstadium hebben
▪ Er moet een betrouwbare opsporingsmethode bestaan
▪ De kosten van opsporing, diagnostiek en behandeling moeten in een acceptabele verhouding
staan tot de kosten van de gezondheidszorg als geheel
o Bevolkingsonderzoeken in NL:
▪ Tijdens zwangerschap; bloedonderzoek (HIV), Combinatie test (Down), Structureel
echoscopisch onderzoek
▪ Na de geboorte; hielprik (17 aangeboren afwijkingen), neonatale gehoorscreening
▪ Kanker; borstkanker, darmkanker, baarmoederhalskanker
- Tertiaire preventie; ernst/gevolgen/herhaling van ziekte voorkomen of beperken (gebeurt dus
na de diagnose)
o Bijv.; medicijnen, fysiotherapie, psychiater
Chronische aandoeningen hebben veelal meervoudige oorzaken en risicofactoren met een
langdurige expositie en worden gekenmerkt door preklinische stadia met een langdurig beloop.
Pagina 3 van 36
, GeG HC’s
Hierdoor is het onderscheid tussen voorkomen en behandelen
van de ziekte vaak moeilijk aan te geven. Recent heeft het
klassieke systeem om preventieve maatregelen (primaire,
secundaire en tertiaire preventie) in te delen dan ook plaats
gemaakt voor een nieuwe indeling, namelijk
populatiebenadering vs. hoogrisicobenadering.
Universele preventie:
- Doel: de kans op het ontstaan van ziekte of risicofactoren te
verminderen en gezondheid te bevorderen
- Gericht op: collectief
- Andere vormen: primaire preventie + populatie benadering
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van
alcoholmisbruik die zijn gericht op alle jongeren.
Selectieve preventie:
- Doel: specifieke (hoog)risicogroepen te identificeren en gerichte preventieprogramma’s uit te
voeren zodat gezondheid wordt bevorderd
- Gericht op: collectief
- Andere vormen: hoogrisicobenadering + beetje secundaire preventie (screening op
risicofactoren)
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van alcoholmisbruik gericht op hoogrisicogroepen
(roken/psychische stoornis/gebruikende ouders).
Geïndiceerde preventie:
- Doel: het ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade te voorkomen door een interventie
of een behandeling bij een individu met een gedefinieerd verhoogd risico op die ziekte
- Gericht op: het individu
- Andere vormen: hoogrisicobenadering + secundaire preventie
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van alcoholmisbruik die zich richt op jongeren die al
overmatig alcohol drinken maar nog niet voldoen aan de diagnostische criteria voor alcoholmisbruik
of ‐ afhankelijkheid.
Zorggerichte preventie:
- Doel: het behandelen en ondersteunen van het individu met bestaande gezondheidsproblemen,
om de ziektelast te reduceren, complicaties tegen te gaan en zelfredzaamheid te ondersteunen
- Gericht op: het individu
- Andere vormen: tertiaire preventie
Bijv.; Bieden van zorg aan jongeren die overmatig alcohol drinken en/of alcoholverslaafd zijn met als
doel de negatieve gevolgen te beperken en de alcoholverslaving te behandelen.
HC 2 – Analyse van gedrag
- De visie van Lalonde op gezondheid beschrijven en beargumenteren waarom deze visie een paradigmashift betekende. -
Beschrijven welke consequenties de visie van Lalonde heeft voor de bevordering van de volksgezondheid en wat de voor-
en nadelen hiervan zijn. - Het model van Dahlgren en Whitehead kunnen uitleggen en toepassen. - De belangrijkste
determinanten van gezondheid benoemen, beschrijven en toepassen.
Pagina 4 van 36
9 inhoudelijke HC
3 quizcolleges
6 inhoudelijke WG
3 WG-en Opdracht
80% aanwezigheidsplicht (7/9)
Literatuur:
- Psychologie Een Inleiding
8e editie
Philip G. Zimbaro, Robert L. Johnson, Vivian McCann
- Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering, Een planmatige aanpak
Johannes Brug, Patricia van Assema, Lilian Lechner
- Artikel op Canvas
Toetsing:
- Tentamen; meerkeuze. Telt 75% mee. Gaat over Literatuur, HC, en WG.
- Kennisclip; telt 25% mee.
Kennisclip:
- Wetenschappelijk onderbouwd betoog rondom standpunt t.a.v. door jullie gekozen thema.
- Beargumenteer wat NL zou moeten doen en wie verantwoordelijk is
- Kennisclip maken van max. 5 min
- Doelgroep: geïnteresseerde, goed opgeleide leken; medestudenten
- Sla je een brug tussen wetenschap en publiek
Inhoud:
- Achtergrond
o Introduceer gezondheidsprobleem
o De noodzaak voor preventie en gezondheidsbevordering
o De huidige discussie rondom je thema
- Stelling
- Beargumenteer met 5 arg, inclusief weerlegging min. 1 tegenarg.
- Verantwoordelijkheid oplossen gezondheidsprobleem
- Samenvatting argumentatie, conclusie + uitsmijter
Deadline: 24 juni 23:59
Pagina 1 van 36
,GeG HC’s
HC 1 – Analyse van Gezondheidsproblemen
Geschiedenis van de volksgezondheid
Vrouwen hebben een langere levensverwachting dan
mannen. Vroeger schommelde de sterftecijfers erg, nu
is het een stuk stabieler. Dal in 1918 door de Spaanse
griep. Vroeger veel schommelingen omdat mensen
meestal doodgingen aan infectieziekten; epidemieën.
De levensverwachting is een stijgende lijn.
Er is een epidemiologische transitie; verschuiving van
doodsoorzaken patroon. Er zijn verschillende fasen te
onderscheiden:
1. Tijdperk van epidemieën en hongersnood (<1875)
2. Tijdperk van afnemende pandemieën (1875 – 1920)
3. Tijdperk van degeneratieve en door de mens veroorzaakte aandoeningen (1920-1970)
4. Tijdperk van ‘delayed’ degeneratieve aandoeningen (>1970)
Door de epidemiologische transitie is er een sterke toename in levensverwachting. Op jonge leeftijd
zijn vooral infectieziekten van belang, op middelbare/oudere leeftijd vooral degeneratieve ziekten.
Er zijn 3 gezondheidsrevoluties:
Eerste gezondheidsrevolutie, vooral in de 19e eeuw; hygiëne:
- Er was toenemende industrialisatie, er kwam meer verstedelijking. Ook kwam er meer
gezondheid door innovaties die we nu niet meer tot de gezondheidssector rekenen.
- John Snow (1854); cholera. Hij bracht in kaart waar de nieuwe uitbraken waren. Zo kwamen ze
erachter dat er onder een bepaalde waterpomp uitbraken waren. Hij wordt gezien als de eerste
epidemioloog.
- Edwin Chadwick; gezien als de oprichter van sanitary movement. Hij kwam met een rapport
(1842) wat ervoor zorgde dat er rioleringen werden aangelegd en dat er toiletten in huis
kwamen.
- Igna Swemmelweis (1847); handen wassen. Veel vrouwen gingen na bevalling dood aan
Kraamvrouwenkoorts. Hij kwam erachter dat dit ontstond doordat medische studenten eerst
anatomieles (snijden) hadden, en vervolgens vrouwen gingen helpen bevallen. Als deze
studenten hun handen gingen wassen trad er minder besmetting op (besmetting door lijkstof).
Zo bracht hij de sterfte aan Kraamvrouwenkoorts terug van 25% naar minder dan 1%. In 1890
werd de bacterie ontdekt, en dus zijn theorie erkend.
- In NL kwamen ‘de hygiënisten’ vanaf 1850. In 1865 werd het ‘Geneeskundig Staatstoezicht’
ingevoerd; monitoren volksgezondheid. Ali Cohen heeft het ‘Handboek der openbare
gezondheidsregeling en der geneeskundige politie’ ingevoerd, en is belangrijk geweest in de
‘tonnetjes ophaal dienst’.
Tweede gezondheidsrevolutie, vooral 20e eeuw t/m nu; curatieve geneeskunde:
- Er was een uitbouw van de curatieve geneeskunde
- Ontwikkeling medicijnen/vaccinaties
Pagina 2 van 36
,GeG HC’s
Derde gezondheidsrevolutie, vooral eind 20e eeuw t/m nu; gedrag is de oorzaak van ziekte:
- We kwamen tot de ontdekking dat gedrag een belangrijke oorzaak is voor ziekte en sterfte. We
maken winst door de leefstijl te veranderen. Successen zijn bijv.;
o Vaccinaties o Veiligheid op de werkvloer
o Erkenning roken belangrijk risico & o Gezondere moeders en baby’s
bestrijding tabaksgebruik o Veiliger en gezonder voedsel
o Condooms o Family-planning (anticonceptie)
o Verdere bestrijding infectieziekten o Fluoridering van drinkwater
▪ Schoon drinkwater, riolering, o Veiligheid van motorvoertuigen
vuilnisafvoer, voorlichtingen hygiëne, o Daling sterfte aan HVZ en beroerte
ongediertebestrijding, vaccinaties,
antibiotica
- Vroeger werd er veel gezondheidswinst behaald door het vóórkomen van infectieziekten, nu is er
veel gezondheidswinst door het vóórkomen van chronische leefstijl-gerelateerde ziekten.
Gezondheidsvoorlichting en Preventie
- De dimensies van ziekte kunnen benoemen, beschrijven en uitleggen. - De begrippen die worden gebruikt bij de meting
van de volksgezondheid en bij de analyse van trends benoemen, beschrijven en uitleggen.
Gezondheidsvoorlichting = educatie/informatieoverdracht om te stimuleren dat mensen zich
‘gezonder’ willen en kunnen gedragen.
Gezondheidsbevordering:
- Primaire preventie; voorkomen van (ontstaan) van ziekten
o Bijv. tandarts, vaccinatie, sporten, autogordel
- Secundaire preventie; vroegtijdige opsporing van ziekten
o Screening; onderzoeken van een in principe gezonde populatie om asymptomatische gevallen
van een ziekte/aandoening op het spoor te komen, in een veronderstelling dat deze
aandoening in een vroeg stadium misschien beter te behandelen is. Hierdoor wordt de kans op
genezing vergroot of de kans op het ontstaan van ziekte verkleind, en zo vroegtijdige sterfte
voorkomen. Voorwaarden screening:
▪ Er moet een algemeen aanvaarde behandelingsmethode voor de ziekte zijn
▪ Er moeten voldoende voorzieningen voorhanden zijn voor diagnose en behandeling
▪ De aandoening in kwestie moet een asymptomatisch voorstadium hebben
▪ Er moet een betrouwbare opsporingsmethode bestaan
▪ De kosten van opsporing, diagnostiek en behandeling moeten in een acceptabele verhouding
staan tot de kosten van de gezondheidszorg als geheel
o Bevolkingsonderzoeken in NL:
▪ Tijdens zwangerschap; bloedonderzoek (HIV), Combinatie test (Down), Structureel
echoscopisch onderzoek
▪ Na de geboorte; hielprik (17 aangeboren afwijkingen), neonatale gehoorscreening
▪ Kanker; borstkanker, darmkanker, baarmoederhalskanker
- Tertiaire preventie; ernst/gevolgen/herhaling van ziekte voorkomen of beperken (gebeurt dus
na de diagnose)
o Bijv.; medicijnen, fysiotherapie, psychiater
Chronische aandoeningen hebben veelal meervoudige oorzaken en risicofactoren met een
langdurige expositie en worden gekenmerkt door preklinische stadia met een langdurig beloop.
Pagina 3 van 36
, GeG HC’s
Hierdoor is het onderscheid tussen voorkomen en behandelen
van de ziekte vaak moeilijk aan te geven. Recent heeft het
klassieke systeem om preventieve maatregelen (primaire,
secundaire en tertiaire preventie) in te delen dan ook plaats
gemaakt voor een nieuwe indeling, namelijk
populatiebenadering vs. hoogrisicobenadering.
Universele preventie:
- Doel: de kans op het ontstaan van ziekte of risicofactoren te
verminderen en gezondheid te bevorderen
- Gericht op: collectief
- Andere vormen: primaire preventie + populatie benadering
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van
alcoholmisbruik die zijn gericht op alle jongeren.
Selectieve preventie:
- Doel: specifieke (hoog)risicogroepen te identificeren en gerichte preventieprogramma’s uit te
voeren zodat gezondheid wordt bevorderd
- Gericht op: collectief
- Andere vormen: hoogrisicobenadering + beetje secundaire preventie (screening op
risicofactoren)
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van alcoholmisbruik gericht op hoogrisicogroepen
(roken/psychische stoornis/gebruikende ouders).
Geïndiceerde preventie:
- Doel: het ontstaan van ziekte of verdere gezondheidsschade te voorkomen door een interventie
of een behandeling bij een individu met een gedefinieerd verhoogd risico op die ziekte
- Gericht op: het individu
- Andere vormen: hoogrisicobenadering + secundaire preventie
Bijv.; Preventieve interventies ter voorkoming van alcoholmisbruik die zich richt op jongeren die al
overmatig alcohol drinken maar nog niet voldoen aan de diagnostische criteria voor alcoholmisbruik
of ‐ afhankelijkheid.
Zorggerichte preventie:
- Doel: het behandelen en ondersteunen van het individu met bestaande gezondheidsproblemen,
om de ziektelast te reduceren, complicaties tegen te gaan en zelfredzaamheid te ondersteunen
- Gericht op: het individu
- Andere vormen: tertiaire preventie
Bijv.; Bieden van zorg aan jongeren die overmatig alcohol drinken en/of alcoholverslaafd zijn met als
doel de negatieve gevolgen te beperken en de alcoholverslaving te behandelen.
HC 2 – Analyse van gedrag
- De visie van Lalonde op gezondheid beschrijven en beargumenteren waarom deze visie een paradigmashift betekende. -
Beschrijven welke consequenties de visie van Lalonde heeft voor de bevordering van de volksgezondheid en wat de voor-
en nadelen hiervan zijn. - Het model van Dahlgren en Whitehead kunnen uitleggen en toepassen. - De belangrijkste
determinanten van gezondheid benoemen, beschrijven en toepassen.
Pagina 4 van 36
