Perspectieven op publieke
vraagstukken hoorcolleges
Hoorcollege 1
Wicked problems: Publieke vraagstukken
Wicked problems zijn de grote hoofdpijndossiers van onze tijd: ambigu, complex, en onzeker
Head & Alford
- Sociaal pluralisme, diversiteit: Stakeholders met verschillende belangen en waarden
boeren die protesteren tegen stikstof en de rest, LTO Nederland als lobyist, niet iedereen
vind het probleem noodzakelijk, invloed op de bouw dus misschien invloed op
woningzoekende
- Institutionele complexiteit: Netwerken van organisaties en multiple governance (op allerlei
verschillende manieren of verschillende oplossingssystemen een probleem probeert op te
lossen).
Spanningsveld tussen PVDA en BBB omdat er onduidelijk is wat Nederland mag en wat
Nederland wil (complexiteit)
- Wetenschappelijke onzekerheid: Fragmentatie van kennis en gebrek eraan.
In het stikstofkaartje werd Nederland in verschillende gebieden ingedeeld en kon je zien
waar het meest uitstoot was.
Rittel & Webber
,Conceptualisering Heifetz (1994)
tame wicked
Type 1: probleemdefinitie en mogelijke oplossing helder
Type 2: probleemdefinitie helder; mogelijke oplossing niet (”meer onderzoek nodig”) medische
oplossingen voor ziekten
Type 3: probleemdefinitie en definitie mogelijke oplossingen zijn niet helder, ”meer onderzoek en
discussie” noodzakelijk om verder te komen
Er is een onzekerheid met het probleem die ontembaar is
- Epistemisch aan kennis gerelateerd (meet wat je kunt meten, en wat je niet kunt meten,
maak het meetbaar)
- Ontologisch we leven in een radicaal/onvoorspelbare wereld. Er blijft een aspect die we
niet kunnen duiden. De toekomst kunnen we niet weten.
- Ambiguïteit sociale component die onzekerheid veroorzaakt. Wat is er aan de hand?
Niemand weet wat de goede oplossing is omdat ze denken dat ze zelf gelijk hebben.
Wicked problems: perspectieven
Kunnen we iets aan wicked problems doen?
- Praktisch nut? Denk aan kenmerken zoals geschetst door Rittel en Webber.
- Verwachtingsmanagement: overheid kan niet alles (zelf) oplossen (wellicht gaan we hier
nooit een perfect oplossing voor vinden)
- Rijker geschakeerd beeld: soorten en maten van ‘wickedness’.
- Risicosamenleving (Ulrich Beck): inrichting moderne maatschappij vereist in toenemende
mate proactief, anticiperend, en doordacht risicomanagement (Hoe verdelen we die risico’s
die zijn ontstaan, problemen moeten worden opgelost, maar niet door hun zelf).
- ‘TINA’: de problemen bestaan nu eenmaal!
Head & Alford
- Denk breder: factoren, mogelijkheden, verbindingen – zowel in analyse als representatie van
problemen
, - Bouw collaboraties: zoek naar manieren om betrokken partijen productief te laten
samenwerken (de overheid kan het niet allemaal zelf, ze hebben maar beperkten middelen in
hand).
- Bewust leiderschap: niet sturend en dicterend, maar waarborgend en faciliterend!
(leiderschap om iedereen te horen en van elkaar te leren is veel effectiever, als je kijkt naar
de onzekerheden en risico’s die bij wicked problems horen).
- Ondersteunende structuren: flexibel, op juiste manier gefinancierd en gemonitord, en met
passend getrainde capabele medewerkers (mensen moeten bevoegdheden hebben om mee
te werken aan de oplossing, genoeg middelen en ondersteuning).
Let wel: geen wicked problem is hetzelfde! Elk een unieke constellatie van factoren. Maatwerk is
vereist.
Noordegraaf
Kern van ‘wickedness theory’: een frisse blik op de praktijk.
- Ambiguïteit, complexiteit, onzekerheid: meervoudigheid problemen.
- Speels zoeken naar oplossingen: nadruk op experimenteren met netwerken, leren, bouwen
aan vertrouwen (we gaan niet zeggen hoe het moet, je moet zelf zoeken).
- Doortastend en ontwerpend handelen: weerbarstige praktijk aanpakken middels
academische inzichten.
“Het perspectief vanuit de overheidsgebouwen werd vervangen door dat vanaf de
universiteitscampus. De realiteiten van de straat bleven genegeerd.”
Situated wickedness: het praktijkperspectief
- Problemen worden ervaren door mensen (wicked problems zijn niet abstract, mensen die er
last van ondervinden en de professionals, daar moet ruimte voor komen, de plaats waar
problemen zich voor doen bestaat op een veel lager niveau)
- Samen werken en leren onder druk is meestal niet zo eenvoudig (polarisering, als we de
omstandigheden van gelijkwaardigheden creëren en verschillende mensen met elkaar laten
discussiëren komen ze tot een oplossing dat is niet zo, er is geen oplossing die de beste is
het kan zijn dat ze er nooit echt goed uitkomen)
- Hoe krijgen oplossingen concreet vorm (Er worden bepaalde denkrichtingen aangereikt, maar
hoe worden die concreet, wat zijn de kenmerken van de mensen, bestaan er nog conflicten
hiertussen. Mensen zoals managers, experts (verschillende) en professionals (specifieke
gevallen))
vraagstukken hoorcolleges
Hoorcollege 1
Wicked problems: Publieke vraagstukken
Wicked problems zijn de grote hoofdpijndossiers van onze tijd: ambigu, complex, en onzeker
Head & Alford
- Sociaal pluralisme, diversiteit: Stakeholders met verschillende belangen en waarden
boeren die protesteren tegen stikstof en de rest, LTO Nederland als lobyist, niet iedereen
vind het probleem noodzakelijk, invloed op de bouw dus misschien invloed op
woningzoekende
- Institutionele complexiteit: Netwerken van organisaties en multiple governance (op allerlei
verschillende manieren of verschillende oplossingssystemen een probleem probeert op te
lossen).
Spanningsveld tussen PVDA en BBB omdat er onduidelijk is wat Nederland mag en wat
Nederland wil (complexiteit)
- Wetenschappelijke onzekerheid: Fragmentatie van kennis en gebrek eraan.
In het stikstofkaartje werd Nederland in verschillende gebieden ingedeeld en kon je zien
waar het meest uitstoot was.
Rittel & Webber
,Conceptualisering Heifetz (1994)
tame wicked
Type 1: probleemdefinitie en mogelijke oplossing helder
Type 2: probleemdefinitie helder; mogelijke oplossing niet (”meer onderzoek nodig”) medische
oplossingen voor ziekten
Type 3: probleemdefinitie en definitie mogelijke oplossingen zijn niet helder, ”meer onderzoek en
discussie” noodzakelijk om verder te komen
Er is een onzekerheid met het probleem die ontembaar is
- Epistemisch aan kennis gerelateerd (meet wat je kunt meten, en wat je niet kunt meten,
maak het meetbaar)
- Ontologisch we leven in een radicaal/onvoorspelbare wereld. Er blijft een aspect die we
niet kunnen duiden. De toekomst kunnen we niet weten.
- Ambiguïteit sociale component die onzekerheid veroorzaakt. Wat is er aan de hand?
Niemand weet wat de goede oplossing is omdat ze denken dat ze zelf gelijk hebben.
Wicked problems: perspectieven
Kunnen we iets aan wicked problems doen?
- Praktisch nut? Denk aan kenmerken zoals geschetst door Rittel en Webber.
- Verwachtingsmanagement: overheid kan niet alles (zelf) oplossen (wellicht gaan we hier
nooit een perfect oplossing voor vinden)
- Rijker geschakeerd beeld: soorten en maten van ‘wickedness’.
- Risicosamenleving (Ulrich Beck): inrichting moderne maatschappij vereist in toenemende
mate proactief, anticiperend, en doordacht risicomanagement (Hoe verdelen we die risico’s
die zijn ontstaan, problemen moeten worden opgelost, maar niet door hun zelf).
- ‘TINA’: de problemen bestaan nu eenmaal!
Head & Alford
- Denk breder: factoren, mogelijkheden, verbindingen – zowel in analyse als representatie van
problemen
, - Bouw collaboraties: zoek naar manieren om betrokken partijen productief te laten
samenwerken (de overheid kan het niet allemaal zelf, ze hebben maar beperkten middelen in
hand).
- Bewust leiderschap: niet sturend en dicterend, maar waarborgend en faciliterend!
(leiderschap om iedereen te horen en van elkaar te leren is veel effectiever, als je kijkt naar
de onzekerheden en risico’s die bij wicked problems horen).
- Ondersteunende structuren: flexibel, op juiste manier gefinancierd en gemonitord, en met
passend getrainde capabele medewerkers (mensen moeten bevoegdheden hebben om mee
te werken aan de oplossing, genoeg middelen en ondersteuning).
Let wel: geen wicked problem is hetzelfde! Elk een unieke constellatie van factoren. Maatwerk is
vereist.
Noordegraaf
Kern van ‘wickedness theory’: een frisse blik op de praktijk.
- Ambiguïteit, complexiteit, onzekerheid: meervoudigheid problemen.
- Speels zoeken naar oplossingen: nadruk op experimenteren met netwerken, leren, bouwen
aan vertrouwen (we gaan niet zeggen hoe het moet, je moet zelf zoeken).
- Doortastend en ontwerpend handelen: weerbarstige praktijk aanpakken middels
academische inzichten.
“Het perspectief vanuit de overheidsgebouwen werd vervangen door dat vanaf de
universiteitscampus. De realiteiten van de straat bleven genegeerd.”
Situated wickedness: het praktijkperspectief
- Problemen worden ervaren door mensen (wicked problems zijn niet abstract, mensen die er
last van ondervinden en de professionals, daar moet ruimte voor komen, de plaats waar
problemen zich voor doen bestaat op een veel lager niveau)
- Samen werken en leren onder druk is meestal niet zo eenvoudig (polarisering, als we de
omstandigheden van gelijkwaardigheden creëren en verschillende mensen met elkaar laten
discussiëren komen ze tot een oplossing dat is niet zo, er is geen oplossing die de beste is
het kan zijn dat ze er nooit echt goed uitkomen)
- Hoe krijgen oplossingen concreet vorm (Er worden bepaalde denkrichtingen aangereikt, maar
hoe worden die concreet, wat zijn de kenmerken van de mensen, bestaan er nog conflicten
hiertussen. Mensen zoals managers, experts (verschillende) en professionals (specifieke
gevallen))
