THEMA 3: DE BABYTIJD
HOOFDSTUK 5: DE FYSIEKE ONTWIKKELING IN DE BABYTIJD
5. De fysieke ontwikkeling in de babytijd
5.1. Groei en ontwikkeling
5.1.1.Fysieke groei: de snelle schreden van de babytijd
- Baby's worden snel langer en zwaarder, vooral tijdens de eerste twee jaar van hun leven.
- Eerste verjaardag: weegt het kind ongeveer 3x zoveel als bij zijn geboorte (10kg), gemiddeld 75 cm. (25cm
gegroeid sinds geboorte)
- Tweede verjaardag: ongeveer 90 centimeter
- Eind 2e jaar: weegt de baby ongeveer 4x zoveel als bij zijn geboorte
- Belangrijke 4 principes die ten grondslag liggen aan de menselijke groei zijn
o onder andere het cefalocaudale principe (van boven naar beneden), (van hoofd tot staart)
o het proximodistale principe (vanuit het centrum naar buiten),
o het principe van hiërarchische integratie (van eenvoudig naar complex) en
o het principe van de onafhankelijkheid van systemen (verschillende systemen kan een verschillend
groeitempo).
Cefalocaudaal principe Het principe dat groei een patroon volgt dat begint met het hoofd en de bovenste
lichaamsdelen en zich vervolgens uitstrekt naar de rest van het lichaam.
Proximodistale principe Het principe dat de ontwikkeling zich vanuit het centrum van ons lichaam naar buiten
toe trekt.
Principe van Het principe dat eenvoudige vaardigheden zich doorgaans afzonderlijk en onafhankelijk
hiërarchische integratie van elkaar ontwikkelen, en later geïntegreerd worden in complexere vaardigheden.
Principe van de Het principe dat verschillende lichaamssystemen een verschillend groeitempo kennen.
onafhankelijkheid van
systemen
5.1.2.Het zenuwstelsel en de hersenen: de fundamenten van onze ontwikkeling
- Het zenuwstelsel van baby's bevat een enorme hoeveelheid neuronen, meer dan ze eigenlijk nodig hebben.
- Om te overleven en een functie te krijgen, moeten neuronen verbindingen vormen met andere neuronen op
basis van de ervaringen die een baby in de wereld opdoet.
- Snoeien van synapsen is het proces waarbij overbodige neuronen afsterven.
- De synapsen en myelinisering na 3 a 4 maanden een groeispurt door in het gebied van de hersenschors dat
betrokken is bij auditieve en visuele vaardigheden. (gebieden die we auditieve en visuele hersenschors
noemen.)
- Het shakenbabysyndroom is een aandoening die tot ernstige problemen en zelfs de dood kan leiden: de
hersenen kunnen beschadigd raken door de baby hardhandig te schudden.
- De ontwikkeling van de hersenen, die grotendeels genetisch vastligt, kent een sterke mate van plasticiteit en
is dus veranderbaar, vooral onder invloed van de omgeving.
- Controversieel onderzoek met katten heeft veel informatie opgebracht over de ontwikkeling van de hersenen.
Jonge katjes kregen een bril opgezet … (p144) verticale en horizontale lijnen onderscheiden. (Hirsch &
Spinelli, 1970)
- Veel aspecten van de ontwikkeling voltrekken zich tijdens gevoelige perioden.
Neuron De basiscel van het zenuwstelsel. Ze hebben een cellichaam dat een nucleus of celkern bevat. Ze
kunnen met andere cellen communiceren, daarvoor hebben ze aan één uiteinde een cluster van
vertakkingen die dendrieten heten.
Neurotransmitte Stof die het mogelijk maakt dat neuronen met elkaar communiceren.
r
Synaps De kleine ruimte tussen neuronen.
Myeline Een vettige substantie die de neuronen beschermt en de overdracht van zenuwsignalen versnelt.
Hersenschors De bovenste laag van de hersenen.
Plasticiteit De mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderbaar is.
Gevoelige Een afgebakende tijdspanne, meestal vroeg in het leven, waarin mensen extra gevoelig zijn voor
periode omgevingsinvloeden en sterk ontvankelijk zijn voor het leren van specifieke vaardigheden. (je
hebt ook een kritieke periode)
, 5.1.3.Integratie van lichaamssystemen: cycli van de babytijd
- De harmonie tussen verschillende activiteiten van baby's komt met name tot stand door de ontwikkeling van
verschillende lichaamsritmen.
- Een belangrijk ritme heeft betrekking op de gedragstoestand van de baby: de mate van bewustzijn die hij aan
de dag legt bij stimulatie.
- Gemiddeld slaapt een baby 16-17 uur per dag.
- Baby's slapen in spurts (van ongeveer 2 uur) en vertonen tijdens hun slaap REM-achtige perioden, mogelijk
een vorm van autostimulatie.
- De meeste baby’s slapen aan het eind van het eerste jaar de hele nacht door en hebben in totaal nog 15 uur
slaap per dag nodig.
Ritmen Zich herhalende, cyclische gedragspatronen.
Gedragstoestand De mate van bewustzijn van interne en externe stimulatie.
Rapid eye movement- De periode tijdens de slaap van oudere kinderen en volwassenen die geassocieerd wordt
slaap (REM-slaap) met dromen.
5.1.4.Wiegendood (SIDS) en SUID
- Wiegendood is een raadselachtige stoornis waarbij ogenschijnlijk gezonde baby's in hun slaap overlijden.
- Hoewel er nog geen duidelijke verklaring voor of remedie tegen wiegendood is gevonden, wordt ouders onder
andere aangeraden hun baby's niet op hun zij of buik, maar op hun rug te laten slapen.
- Wiegendood maakt deel uit van een ruimere categorie: sudden unexpected infant death (SUID), ofwel
plotselinge onverwachte kindersterfte.
- Jongens lijken een groter risico te lopen, ook een laag geboortegewich en lagere Apgar-scores bij de geboorte.
Wiegendood of sudden infant De onverklaarbare dood van een ogenschijnlijk gezonde baby voor de leeftijd
death syndrome SIDS van 1 jaar.
Sudden unexpected infant death Plotselinge onverwachte kindersterfte: de dood van een kind onder de 1 jaar,
zonder direct duidelijke oorzaak.
5.2. De motorische ontwikkeling
5.2.1.Reflexen: onze aangeboren fysieke vaardigheden
- Reflexen zijn niet-aangeleerde, automatische reacties op stimuli die pasgeboren baby's helpen om te
overleven en zich te beschermen.
- Voorbeelden zijn de zoek-, stap-, zwem-, Moro-, Babinski-, schrik-, knipper-, zuig- en kokhalsreflex.
- Sommige reflexen hebben waarde als basis voor toekomstige, bewustere gedragspatronen.
- De kinderen die loopoefeningen deden gingen enkele maanden eerder lopen dan diegene die de oefeningen
niet deden. Volgens deze onderzoekers stimuleerde de training de stapreflex, die op zijn beurt leidde tot
stimulatie van de hersenschors, waardoor de baby’s eerder in staat waren om zich zelfstandig voor te
bewegen. (Zelazo et al 1993, Zelazo 1998).
- Volgens de American Academy of Pediatrics kan gestructureerd oefenen bij baby’s leiden tot overbelasting
van de spieren, gebroken botten en ontwrichte ledematen, consequenties die absoluut niet opwegen tegen de
onbewezen voordelen die de oefening met zich mee kunnen brengen (National Association for sport and
physical education 2006).
Reflexen Niet-aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch optreedt in de aanwezigheid
van bepaalde stimuli.
5.2.2.Motorische ontwikkeling bij baby’s: fysieke mijlpalen
- De ontwikkeling van grove en fijne motorische vaardigheden verloopt in het algemeen snel.
- De meeste babys beginnen te kruipen als ze 8 tot 10 maanden oud zijn.
- Rond de 9 maanden kunnen ze kleine stapjes zetten door zich vast te houden aan meubels.
- Aan het eind van hun eerste jaar kan de helft lopen zonder ondersteuning.
- Als ze 3 maanden oud zijn, zijn ze in staat om de bewegingen van hun armen en benen op elkaar af te
stemmen.
HOOFDSTUK 5: DE FYSIEKE ONTWIKKELING IN DE BABYTIJD
5. De fysieke ontwikkeling in de babytijd
5.1. Groei en ontwikkeling
5.1.1.Fysieke groei: de snelle schreden van de babytijd
- Baby's worden snel langer en zwaarder, vooral tijdens de eerste twee jaar van hun leven.
- Eerste verjaardag: weegt het kind ongeveer 3x zoveel als bij zijn geboorte (10kg), gemiddeld 75 cm. (25cm
gegroeid sinds geboorte)
- Tweede verjaardag: ongeveer 90 centimeter
- Eind 2e jaar: weegt de baby ongeveer 4x zoveel als bij zijn geboorte
- Belangrijke 4 principes die ten grondslag liggen aan de menselijke groei zijn
o onder andere het cefalocaudale principe (van boven naar beneden), (van hoofd tot staart)
o het proximodistale principe (vanuit het centrum naar buiten),
o het principe van hiërarchische integratie (van eenvoudig naar complex) en
o het principe van de onafhankelijkheid van systemen (verschillende systemen kan een verschillend
groeitempo).
Cefalocaudaal principe Het principe dat groei een patroon volgt dat begint met het hoofd en de bovenste
lichaamsdelen en zich vervolgens uitstrekt naar de rest van het lichaam.
Proximodistale principe Het principe dat de ontwikkeling zich vanuit het centrum van ons lichaam naar buiten
toe trekt.
Principe van Het principe dat eenvoudige vaardigheden zich doorgaans afzonderlijk en onafhankelijk
hiërarchische integratie van elkaar ontwikkelen, en later geïntegreerd worden in complexere vaardigheden.
Principe van de Het principe dat verschillende lichaamssystemen een verschillend groeitempo kennen.
onafhankelijkheid van
systemen
5.1.2.Het zenuwstelsel en de hersenen: de fundamenten van onze ontwikkeling
- Het zenuwstelsel van baby's bevat een enorme hoeveelheid neuronen, meer dan ze eigenlijk nodig hebben.
- Om te overleven en een functie te krijgen, moeten neuronen verbindingen vormen met andere neuronen op
basis van de ervaringen die een baby in de wereld opdoet.
- Snoeien van synapsen is het proces waarbij overbodige neuronen afsterven.
- De synapsen en myelinisering na 3 a 4 maanden een groeispurt door in het gebied van de hersenschors dat
betrokken is bij auditieve en visuele vaardigheden. (gebieden die we auditieve en visuele hersenschors
noemen.)
- Het shakenbabysyndroom is een aandoening die tot ernstige problemen en zelfs de dood kan leiden: de
hersenen kunnen beschadigd raken door de baby hardhandig te schudden.
- De ontwikkeling van de hersenen, die grotendeels genetisch vastligt, kent een sterke mate van plasticiteit en
is dus veranderbaar, vooral onder invloed van de omgeving.
- Controversieel onderzoek met katten heeft veel informatie opgebracht over de ontwikkeling van de hersenen.
Jonge katjes kregen een bril opgezet … (p144) verticale en horizontale lijnen onderscheiden. (Hirsch &
Spinelli, 1970)
- Veel aspecten van de ontwikkeling voltrekken zich tijdens gevoelige perioden.
Neuron De basiscel van het zenuwstelsel. Ze hebben een cellichaam dat een nucleus of celkern bevat. Ze
kunnen met andere cellen communiceren, daarvoor hebben ze aan één uiteinde een cluster van
vertakkingen die dendrieten heten.
Neurotransmitte Stof die het mogelijk maakt dat neuronen met elkaar communiceren.
r
Synaps De kleine ruimte tussen neuronen.
Myeline Een vettige substantie die de neuronen beschermt en de overdracht van zenuwsignalen versnelt.
Hersenschors De bovenste laag van de hersenen.
Plasticiteit De mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderbaar is.
Gevoelige Een afgebakende tijdspanne, meestal vroeg in het leven, waarin mensen extra gevoelig zijn voor
periode omgevingsinvloeden en sterk ontvankelijk zijn voor het leren van specifieke vaardigheden. (je
hebt ook een kritieke periode)
, 5.1.3.Integratie van lichaamssystemen: cycli van de babytijd
- De harmonie tussen verschillende activiteiten van baby's komt met name tot stand door de ontwikkeling van
verschillende lichaamsritmen.
- Een belangrijk ritme heeft betrekking op de gedragstoestand van de baby: de mate van bewustzijn die hij aan
de dag legt bij stimulatie.
- Gemiddeld slaapt een baby 16-17 uur per dag.
- Baby's slapen in spurts (van ongeveer 2 uur) en vertonen tijdens hun slaap REM-achtige perioden, mogelijk
een vorm van autostimulatie.
- De meeste baby’s slapen aan het eind van het eerste jaar de hele nacht door en hebben in totaal nog 15 uur
slaap per dag nodig.
Ritmen Zich herhalende, cyclische gedragspatronen.
Gedragstoestand De mate van bewustzijn van interne en externe stimulatie.
Rapid eye movement- De periode tijdens de slaap van oudere kinderen en volwassenen die geassocieerd wordt
slaap (REM-slaap) met dromen.
5.1.4.Wiegendood (SIDS) en SUID
- Wiegendood is een raadselachtige stoornis waarbij ogenschijnlijk gezonde baby's in hun slaap overlijden.
- Hoewel er nog geen duidelijke verklaring voor of remedie tegen wiegendood is gevonden, wordt ouders onder
andere aangeraden hun baby's niet op hun zij of buik, maar op hun rug te laten slapen.
- Wiegendood maakt deel uit van een ruimere categorie: sudden unexpected infant death (SUID), ofwel
plotselinge onverwachte kindersterfte.
- Jongens lijken een groter risico te lopen, ook een laag geboortegewich en lagere Apgar-scores bij de geboorte.
Wiegendood of sudden infant De onverklaarbare dood van een ogenschijnlijk gezonde baby voor de leeftijd
death syndrome SIDS van 1 jaar.
Sudden unexpected infant death Plotselinge onverwachte kindersterfte: de dood van een kind onder de 1 jaar,
zonder direct duidelijke oorzaak.
5.2. De motorische ontwikkeling
5.2.1.Reflexen: onze aangeboren fysieke vaardigheden
- Reflexen zijn niet-aangeleerde, automatische reacties op stimuli die pasgeboren baby's helpen om te
overleven en zich te beschermen.
- Voorbeelden zijn de zoek-, stap-, zwem-, Moro-, Babinski-, schrik-, knipper-, zuig- en kokhalsreflex.
- Sommige reflexen hebben waarde als basis voor toekomstige, bewustere gedragspatronen.
- De kinderen die loopoefeningen deden gingen enkele maanden eerder lopen dan diegene die de oefeningen
niet deden. Volgens deze onderzoekers stimuleerde de training de stapreflex, die op zijn beurt leidde tot
stimulatie van de hersenschors, waardoor de baby’s eerder in staat waren om zich zelfstandig voor te
bewegen. (Zelazo et al 1993, Zelazo 1998).
- Volgens de American Academy of Pediatrics kan gestructureerd oefenen bij baby’s leiden tot overbelasting
van de spieren, gebroken botten en ontwrichte ledematen, consequenties die absoluut niet opwegen tegen de
onbewezen voordelen die de oefening met zich mee kunnen brengen (National Association for sport and
physical education 2006).
Reflexen Niet-aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch optreedt in de aanwezigheid
van bepaalde stimuli.
5.2.2.Motorische ontwikkeling bij baby’s: fysieke mijlpalen
- De ontwikkeling van grove en fijne motorische vaardigheden verloopt in het algemeen snel.
- De meeste babys beginnen te kruipen als ze 8 tot 10 maanden oud zijn.
- Rond de 9 maanden kunnen ze kleine stapjes zetten door zich vast te houden aan meubels.
- Aan het eind van hun eerste jaar kan de helft lopen zonder ondersteuning.
- Als ze 3 maanden oud zijn, zijn ze in staat om de bewegingen van hun armen en benen op elkaar af te
stemmen.
