BEVORDEREN VAN
ZELFMANAGEMENT
Zelfmanagement hoort bij het leven van een individu met langdurige of chronische gezondheidsproblematiek,
waarbij de verpleegkundige de taak heeft om dit te bieden en te versterken. Zelfmanagement betekend het
‘zelf bepalen’, maar niet over het ‘zelf doen’. De individu heeft de regie over zijn eigen leven, en kan zelfstandig
of met behulp van zorgverleners keuzes maken. Ook wordt bij zelfmanagement familie en/ of naasten
betrokken, om gezamenlijk tot passende keuze te komen (zorgvoorbeter, z.d.).
Binnen de module bevorderen van zelfmanagement wordt er ingegaan op de zelfmanagement van de patiënt
aan de hand van verschillende modellen en voorbeelden uit de praktijk. Ook wordt er een familiesysteem
gevoerd, waaruit een advies brief is geschreven voor zowel de patiënt als de betrokken familie.
De module wordt op de volgende leeruitkomsten getoetst:
1. beschrijft de samenhang tussen de concepten zelf- en samenredzaamheid, omschrijft hoe deze
begrippen in de verpleegkundige en multidisciplinaire praktijk worden toegepast en omschrijft haar
eigen visie omtrent deze begrippen;
2. voert een (familie) systeemgericht assessment uit in gesprek met een zorgvrager en een of meer
familieleden m.b.v. een gevalideerde methodiek en passende communicatieve vaardigheden;
3. voert een (familie) systeemgericht gesprek met zorgvrager en een of meer familieleden op basis een
gevalideerde methodiek en passende communicatieve vaardigheden;
4. analyseert de zorgsituatie mede op basis van het familie- of systeemgericht assessment en het gesprek
met zorgvrager en familie;
5. analyseert aan de hand van EBP de mogelijkheden van informatie- en communicatie technologieën
gericht op zelf- en samenredzaamheid en houdt een kritische beschouwing over de inzet van de
gekozen technologie binnen de betreffende zorgsituatie;
6. formuleert, in de taal van de patiënt/familie, een passend advies gericht aan de familie/ het systeem
op basis van het assessment, de analyse van de zorgsituatie en het gesprek met zorgvrager en familie
(inclusief technologische mogelijkheden).
De volgende CanMEDS-rollen worden gebruikt binnen deze module:
- zorgverlener: de rol van zorgverlener is de centrale rol van alle andere rollen. Het centrale doel van
deze rol is waar mogelijk het versterken van zorgmanagement van de patiënt, het betrekken van
betrokken naasten (Rosendal 2015).
- Communicatie: iedere zorgvrager en situatie vraagt communicatie ‘op maat’, dit betekend dat er een
groot inlevingsvermogen wordt verwacht, met een open een respectvolle manier om te gaan met de
zorgvrager en de naaste omgeving. Deze rol komt terug in het familie systeem gesprek en de advies
brief (Rosendal, 2015).
- Samenwerkingspartner: om goede kwaliteit van zorg te kunnen verlenen, wordt er nauw
samengewerkt met andere disciplines. In de toelichting van de casus, worden er verschillende
disciplines benoemd en wat voor invloed hun uitoefenen op de casus. In gemarkeerde stukken tekst is
ook beschrijven wat mijn invloed is binnen de multidisciplinaire context en hoe ik hiermee heb
samengewerkt (Rosendal, 2015).
- gezondheidsbevorderaar: een verpleegkundige speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van de
gezondheid van individuen. Veel patiënten hebben een verhoogd risico op gezondheidsproblemen of
problematiek binnen de betrokken omgeving. Samen met de patiënt en betrokkenen onderzoek je
welke preventiemogelijkheden, er wordt gekeken hoe iemand positief kunt beïnvloeden om de
leefstijl en/ of gedrag kunt beïnvloeden (Rosendal 2015). De gehele module bestaat uit het
onderzoeken van problematiek, met name rondom de communicatie en hoe dit beïnvloed kan
worden.
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 casuïstiek..............................................................................................................................................3
1.1. Casus...............................................................................................................................................................3
1.2. Vastgestelde DSM-diagnose...........................................................................................................................4
hoodstuk 2 Zelf- en samenredzaamheid...................................................................................................................7
2.1. Samenhang zelf- en samenredzaamheid.......................................................................................................7
2.2. Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk.....................................................................................................7
2.3. Eigen visie.......................................................................................................................................................8
Hoofdstuk 3 Systeemgericht assesment...................................................................................................................9
3.1. Indicatie voor familiegesprek.........................................................................................................................9
3.2. Assesment....................................................................................................................................................10
3.3. Ecogram........................................................................................................................................................11
3.4. Draagkracht- draaglast analyse....................................................................................................................12
3.5. Zelfredaamheidsradar..................................................................................................................................13
3.6. Mantelscan (EDIZ)........................................................................................................................................16
Hoofdstuk 4 Systeemgesprek..................................................................................................................................17
4.1. Systeemgesprek met patiënt en ouders......................................................................................................17
4.1.1. De sociale fase.......................................................................................................................................17
4.1.2. Probleemstadium..................................................................................................................................17
4.1.3. Interactie stadium.................................................................................................................................18
4.1.4. Doelstadium..........................................................................................................................................18
4.1.5. Afspraakstadium...................................................................................................................................18
4.2. Communicatie vaardigheden.......................................................................................................................19
hoofdstuk 5 Zorgsituatie.........................................................................................................................................20
5.1. Analyse zorgsitautie.....................................................................................................................................20
5.1.1. Gespreksanalyse ouders en patiënt......................................................................................................20
5.1.2. Zorgsituatie............................................................................................................................................21
5.2. Informatie- en communicatietechnologieën...............................................................................................21
5.2.1. E-care Roqua (routine outcome monitoring)........................................................................................21
5.2.2. E-Health psycho-educatie.....................................................................................................................22
hoofdstuk 6 Advies..................................................................................................................................................23
6.1. Preventief adviesbrief..................................................................................................................................24
, HOOFDSTUK 1 CASUÏSTIEK
Binnen dit hoofdstuk wordt de casus uitgebreid toegelicht, met de bijbehorende vastgestelde DSM-VI
beschreven.
1.1. CASUS
De heer X is een 25-jarige man die een beeld van psychotische, katatonie en depressieve klachten laat zien. De
heer is sinds 2019 wisselend in beeld bij BuurtzorgT vanwege meerdere manische psychotische episodes en
somberheid, passend bij een bipolaire stoornis, echter is dit nooit volledig vast gesteld. In de manische
episodes heeft de heer veel geëxperimenteerd met middelengebruik (o.a. cannabis en psychedelica).
Sinds augustus is er sprake van een depressieve episode met psychotische en katatonie kenmerken, die zich
uiten in twijfelzucht, wantrouwen, achterdocht, nihilistische opvattingen, slechte zelfzorg en een verstoord
slaappatroon. Dit resulteert dat de heer beperkt wordt in het uitvoeren van zijn dagelijkse activiteiten, als zijn
studie op het Minerva en een slechte voedingstoestand met veel gewichtsverlies en spierafbraak. In
samenspraak met BuurtzorgT werd er besloten voor een vrijwillige opname op de gesloten acute opname
afdeling PSI4.
Vanwege de twijfelzucht lukt het de heer tijdens het opnamegesprek niet om in te stemmen met een vrijwillige
opname. Er werd besloten tot een beoordeling crisismaatregel (CM) vanwege de zorgen. Na beoordeling stemt
de heer toch in met een vrijwillige opname.
Tijdens de opname is er ondanks de wens op geen psychofarmaca te starten, dit toch gestart omdat het
toestandsbeeld zwaarder weegt dan de wens van de heer. Zonder de juiste medicatie wordt verwacht dat de
heer niet goed en voldoende gaat opknappen. Er is lorazepam 1mg 3dd zo nodig voorgeschreven, samen met
kaliumdrank in verband met hypokaliaemie, thiamine 50mg en vitamine B-complex bij een slechte
voedingstoestand. Ondanks de medicatie en aangeboden therapieën verbeterd het beeld niet voldoende en
werd er na 20 dagen in overleg olanzapine 5mg bij gestart. Echter stond de heer hier zelf niet achter, was de
innamen van het medicijn wisselend.
Op de olanzapine leek de heer meer achter uit te gaan, de heer uitte een katatonie beeld, door veel vast te
lopen in zijn twijfels en gedachten, het niet kunnen organiseren van activiteiten en verminderd contact bij
aanspreken. Ondanks dat de olanzapine werd afgebouwd na 2.5 mg met 3dd 1mg lorazepam, nam de katatonie
toe. De heer zat de gehele dag in dezelfde houding op bed, kon ondanks plannen dit niet organiseren, was
communicatie bijna niet mogelijk en wou geen enkele medicatie meer innemen. Om deze redenen is de heer
beoordeeld voor een crisismaatregel en ook afgegeven. In de crisismaatregelen zijn de volgende vormen van
verplichte zorg beschreven:
- Toediening van medicatie: Betrokkene is als gevolg van zijn katatone toestand op de rand van
dehydratie en ondervoeding. Bij opname had de patiënt een fors verlaagd kalium (tgv langdurige
ondervoeding) hetgeen op zich ook weer leidt tot vermoeidheid, spierzwakte, obstipatie, vaak plassen
of verlies van eetlust. Tevens kan het in uitzonderlijke gevallen aanleiding zijn tot
hartritmestoornissen.
Medicatie in de vorm van lorazepam is noodzakelijk om de katatonie te herstellen. Deze zal oraal
worden aangeboden, bij weigering wordt het intra musculair toegediend
- Verrichting van medische controles: Deze zijn noodzakelijk om de vitale functies te monitoren
vanwege de katatonie.
- Opname in accommodatie: Voor de behandeling van de katatonie en de onderliggende psychiatrische
problematiek is het noodzakelijk dat de patiënt is opgenomen.
Er is een medicatie beleid afgesproken door 3dd 1mg lorazepam te geven en 2dd 5mg olanzapine. De katatonie
werd niet meer geduid bij de olanzapine gebruik, maar nu juist gebruikt om de onderliggende problematiek te
verbeteren. Verwacht wordt dat de heer onder deze medicatie minder katatone symptomen laat zien,
waardoor zijn autonomie en zelfmanagement zal verbeterd worden.
Tot nu toe is nog het nog niet volledig bekend bij welke diagnose de klachten van de heer passen, er is mogelijk
sprake van een depressie met psychotische kenmerken, psychotische stoornis, schizo-affectieve stoornis of
bipolaire stoornis. De heer zelf vindt het lastig om al deze ‘labels’ aan te horen, en heeft liever niet dat hij een
label krijgt. Ook vindt hij het lastig dat hij een crisismaatregel heeft gekregen, de heer geeft aan dat hij het zelf
ook wel zou lukken. Echter zagen wij in 35 dagen een kleine vooruitgang maar lang niet voldoende. De
ZELFMANAGEMENT
Zelfmanagement hoort bij het leven van een individu met langdurige of chronische gezondheidsproblematiek,
waarbij de verpleegkundige de taak heeft om dit te bieden en te versterken. Zelfmanagement betekend het
‘zelf bepalen’, maar niet over het ‘zelf doen’. De individu heeft de regie over zijn eigen leven, en kan zelfstandig
of met behulp van zorgverleners keuzes maken. Ook wordt bij zelfmanagement familie en/ of naasten
betrokken, om gezamenlijk tot passende keuze te komen (zorgvoorbeter, z.d.).
Binnen de module bevorderen van zelfmanagement wordt er ingegaan op de zelfmanagement van de patiënt
aan de hand van verschillende modellen en voorbeelden uit de praktijk. Ook wordt er een familiesysteem
gevoerd, waaruit een advies brief is geschreven voor zowel de patiënt als de betrokken familie.
De module wordt op de volgende leeruitkomsten getoetst:
1. beschrijft de samenhang tussen de concepten zelf- en samenredzaamheid, omschrijft hoe deze
begrippen in de verpleegkundige en multidisciplinaire praktijk worden toegepast en omschrijft haar
eigen visie omtrent deze begrippen;
2. voert een (familie) systeemgericht assessment uit in gesprek met een zorgvrager en een of meer
familieleden m.b.v. een gevalideerde methodiek en passende communicatieve vaardigheden;
3. voert een (familie) systeemgericht gesprek met zorgvrager en een of meer familieleden op basis een
gevalideerde methodiek en passende communicatieve vaardigheden;
4. analyseert de zorgsituatie mede op basis van het familie- of systeemgericht assessment en het gesprek
met zorgvrager en familie;
5. analyseert aan de hand van EBP de mogelijkheden van informatie- en communicatie technologieën
gericht op zelf- en samenredzaamheid en houdt een kritische beschouwing over de inzet van de
gekozen technologie binnen de betreffende zorgsituatie;
6. formuleert, in de taal van de patiënt/familie, een passend advies gericht aan de familie/ het systeem
op basis van het assessment, de analyse van de zorgsituatie en het gesprek met zorgvrager en familie
(inclusief technologische mogelijkheden).
De volgende CanMEDS-rollen worden gebruikt binnen deze module:
- zorgverlener: de rol van zorgverlener is de centrale rol van alle andere rollen. Het centrale doel van
deze rol is waar mogelijk het versterken van zorgmanagement van de patiënt, het betrekken van
betrokken naasten (Rosendal 2015).
- Communicatie: iedere zorgvrager en situatie vraagt communicatie ‘op maat’, dit betekend dat er een
groot inlevingsvermogen wordt verwacht, met een open een respectvolle manier om te gaan met de
zorgvrager en de naaste omgeving. Deze rol komt terug in het familie systeem gesprek en de advies
brief (Rosendal, 2015).
- Samenwerkingspartner: om goede kwaliteit van zorg te kunnen verlenen, wordt er nauw
samengewerkt met andere disciplines. In de toelichting van de casus, worden er verschillende
disciplines benoemd en wat voor invloed hun uitoefenen op de casus. In gemarkeerde stukken tekst is
ook beschrijven wat mijn invloed is binnen de multidisciplinaire context en hoe ik hiermee heb
samengewerkt (Rosendal, 2015).
- gezondheidsbevorderaar: een verpleegkundige speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van de
gezondheid van individuen. Veel patiënten hebben een verhoogd risico op gezondheidsproblemen of
problematiek binnen de betrokken omgeving. Samen met de patiënt en betrokkenen onderzoek je
welke preventiemogelijkheden, er wordt gekeken hoe iemand positief kunt beïnvloeden om de
leefstijl en/ of gedrag kunt beïnvloeden (Rosendal 2015). De gehele module bestaat uit het
onderzoeken van problematiek, met name rondom de communicatie en hoe dit beïnvloed kan
worden.
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 casuïstiek..............................................................................................................................................3
1.1. Casus...............................................................................................................................................................3
1.2. Vastgestelde DSM-diagnose...........................................................................................................................4
hoodstuk 2 Zelf- en samenredzaamheid...................................................................................................................7
2.1. Samenhang zelf- en samenredzaamheid.......................................................................................................7
2.2. Zelf- en samenredzaamheid in de praktijk.....................................................................................................7
2.3. Eigen visie.......................................................................................................................................................8
Hoofdstuk 3 Systeemgericht assesment...................................................................................................................9
3.1. Indicatie voor familiegesprek.........................................................................................................................9
3.2. Assesment....................................................................................................................................................10
3.3. Ecogram........................................................................................................................................................11
3.4. Draagkracht- draaglast analyse....................................................................................................................12
3.5. Zelfredaamheidsradar..................................................................................................................................13
3.6. Mantelscan (EDIZ)........................................................................................................................................16
Hoofdstuk 4 Systeemgesprek..................................................................................................................................17
4.1. Systeemgesprek met patiënt en ouders......................................................................................................17
4.1.1. De sociale fase.......................................................................................................................................17
4.1.2. Probleemstadium..................................................................................................................................17
4.1.3. Interactie stadium.................................................................................................................................18
4.1.4. Doelstadium..........................................................................................................................................18
4.1.5. Afspraakstadium...................................................................................................................................18
4.2. Communicatie vaardigheden.......................................................................................................................19
hoofdstuk 5 Zorgsituatie.........................................................................................................................................20
5.1. Analyse zorgsitautie.....................................................................................................................................20
5.1.1. Gespreksanalyse ouders en patiënt......................................................................................................20
5.1.2. Zorgsituatie............................................................................................................................................21
5.2. Informatie- en communicatietechnologieën...............................................................................................21
5.2.1. E-care Roqua (routine outcome monitoring)........................................................................................21
5.2.2. E-Health psycho-educatie.....................................................................................................................22
hoofdstuk 6 Advies..................................................................................................................................................23
6.1. Preventief adviesbrief..................................................................................................................................24
, HOOFDSTUK 1 CASUÏSTIEK
Binnen dit hoofdstuk wordt de casus uitgebreid toegelicht, met de bijbehorende vastgestelde DSM-VI
beschreven.
1.1. CASUS
De heer X is een 25-jarige man die een beeld van psychotische, katatonie en depressieve klachten laat zien. De
heer is sinds 2019 wisselend in beeld bij BuurtzorgT vanwege meerdere manische psychotische episodes en
somberheid, passend bij een bipolaire stoornis, echter is dit nooit volledig vast gesteld. In de manische
episodes heeft de heer veel geëxperimenteerd met middelengebruik (o.a. cannabis en psychedelica).
Sinds augustus is er sprake van een depressieve episode met psychotische en katatonie kenmerken, die zich
uiten in twijfelzucht, wantrouwen, achterdocht, nihilistische opvattingen, slechte zelfzorg en een verstoord
slaappatroon. Dit resulteert dat de heer beperkt wordt in het uitvoeren van zijn dagelijkse activiteiten, als zijn
studie op het Minerva en een slechte voedingstoestand met veel gewichtsverlies en spierafbraak. In
samenspraak met BuurtzorgT werd er besloten voor een vrijwillige opname op de gesloten acute opname
afdeling PSI4.
Vanwege de twijfelzucht lukt het de heer tijdens het opnamegesprek niet om in te stemmen met een vrijwillige
opname. Er werd besloten tot een beoordeling crisismaatregel (CM) vanwege de zorgen. Na beoordeling stemt
de heer toch in met een vrijwillige opname.
Tijdens de opname is er ondanks de wens op geen psychofarmaca te starten, dit toch gestart omdat het
toestandsbeeld zwaarder weegt dan de wens van de heer. Zonder de juiste medicatie wordt verwacht dat de
heer niet goed en voldoende gaat opknappen. Er is lorazepam 1mg 3dd zo nodig voorgeschreven, samen met
kaliumdrank in verband met hypokaliaemie, thiamine 50mg en vitamine B-complex bij een slechte
voedingstoestand. Ondanks de medicatie en aangeboden therapieën verbeterd het beeld niet voldoende en
werd er na 20 dagen in overleg olanzapine 5mg bij gestart. Echter stond de heer hier zelf niet achter, was de
innamen van het medicijn wisselend.
Op de olanzapine leek de heer meer achter uit te gaan, de heer uitte een katatonie beeld, door veel vast te
lopen in zijn twijfels en gedachten, het niet kunnen organiseren van activiteiten en verminderd contact bij
aanspreken. Ondanks dat de olanzapine werd afgebouwd na 2.5 mg met 3dd 1mg lorazepam, nam de katatonie
toe. De heer zat de gehele dag in dezelfde houding op bed, kon ondanks plannen dit niet organiseren, was
communicatie bijna niet mogelijk en wou geen enkele medicatie meer innemen. Om deze redenen is de heer
beoordeeld voor een crisismaatregel en ook afgegeven. In de crisismaatregelen zijn de volgende vormen van
verplichte zorg beschreven:
- Toediening van medicatie: Betrokkene is als gevolg van zijn katatone toestand op de rand van
dehydratie en ondervoeding. Bij opname had de patiënt een fors verlaagd kalium (tgv langdurige
ondervoeding) hetgeen op zich ook weer leidt tot vermoeidheid, spierzwakte, obstipatie, vaak plassen
of verlies van eetlust. Tevens kan het in uitzonderlijke gevallen aanleiding zijn tot
hartritmestoornissen.
Medicatie in de vorm van lorazepam is noodzakelijk om de katatonie te herstellen. Deze zal oraal
worden aangeboden, bij weigering wordt het intra musculair toegediend
- Verrichting van medische controles: Deze zijn noodzakelijk om de vitale functies te monitoren
vanwege de katatonie.
- Opname in accommodatie: Voor de behandeling van de katatonie en de onderliggende psychiatrische
problematiek is het noodzakelijk dat de patiënt is opgenomen.
Er is een medicatie beleid afgesproken door 3dd 1mg lorazepam te geven en 2dd 5mg olanzapine. De katatonie
werd niet meer geduid bij de olanzapine gebruik, maar nu juist gebruikt om de onderliggende problematiek te
verbeteren. Verwacht wordt dat de heer onder deze medicatie minder katatone symptomen laat zien,
waardoor zijn autonomie en zelfmanagement zal verbeterd worden.
Tot nu toe is nog het nog niet volledig bekend bij welke diagnose de klachten van de heer passen, er is mogelijk
sprake van een depressie met psychotische kenmerken, psychotische stoornis, schizo-affectieve stoornis of
bipolaire stoornis. De heer zelf vindt het lastig om al deze ‘labels’ aan te horen, en heeft liever niet dat hij een
label krijgt. Ook vindt hij het lastig dat hij een crisismaatregel heeft gekregen, de heer geeft aan dat hij het zelf
ook wel zou lukken. Echter zagen wij in 35 dagen een kleine vooruitgang maar lang niet voldoende. De
