Samenvatting:
Inleiding Sociaal Werk
Inleiding Sociaal Werk 1 van 60
,1. Sociaal werk de niëren
1.1 Inleiding
Als we het hebben over sociaal werk (SW) in Vlaanderen, valt een grote verscheidenheid op. Een verscheidenheid in :
- praktijken
- professionels
- functies
- opleidingen
Sociaal werkers zullen zich eerder voorstellen als werkzaam in een bepaalde organisatie, identi ceren met de doelgroep
waarmee ze werken of benoemen hun professionele rol vanuit hun speci eke functie of specialisme.
Een gemeenschappelijk vertrekpunt vinden we in de globale de nitie van sociaal werk geformuleerd door de
International Federation of Social Workers of IFSW en de International Association of Schools of Social Work of
IASSW.
Voorstelling van sociaal werk als een boom (metafoor) :
1.2 Eerste beeld : de sociaalwerkboom
De Sociaalwerkboom is een visuele metafoor die in Vlaanderen vaak gebruikt wordt om de verschillende sectoren,
rollen, en waarden binnen het sociaal werk overzichtelijk weer te geven. Het beeld van een boom helpt om duidelijk te
maken hoe sociaal werk geworteld is in maatschappelijke waarden en hoe het zich vertakt in verschillende domeinen en
praktijken. De boom als metafoor geeft ook aan dat alle sociaalwerkpraktijken een gemeenschappelijke basis hebben!
De boom heeft takken, een stam en wortels:
de gemeenschappelijke stam
- grootste deler tussen alle vormen van sociaal werk
- gemeenschappelijke vaardigheden, kennis en attitudes die
vertaald worden in methodiek, theorieën en normatieve kaders
de takken
- verschillende specialismen in het sociaal werk
- verwijzing naar de afstudeerrichtingen nl
1/ personeelswerk
2/ sociaal-cultureel werk
3/ maatschappelijk werk
4/ maatschappelijke advisering
5/ kunst- en cultuurbemiddeling (niet in Vives)
de wortels
De gemeenschappelijke historiek die voor alle vormen van SW dezelfde
zijn.
De kruin van de boom wordt blootgesteld aan allerlei elementen.. ook sociaal werk staat in de frontlinie van de
samenleving en wordt geconfronteerd met allerlei veranderingen, andere dynamieken en problemen.
Inleiding Sociaal Werk 2 van 60
fi fi fi fi
, De sociaal werker (SW’er) moeten zich - zoals de kruin - aan deze uitdagingen aanpassen en oplossingen zoeken. Er
ontstaan doorheen de tijd nieuwe takken of deze verstrengelen zich met elkaar zoals bijvoorbeeld een maatschappelijk
werker die educatieve taken uitvoert tijdens haar functie.
De sociaalwerkboom is tenslotte geen alleenstaande boom. Hij staat er met andere bomen of andere disciplines
waarmee SW haar praktijk deelt zoals bijvoorbeeld sociologie, psychologie, verpleegkunde, …
1.3 Sociaal werk de niëren in historisch perspectief
Payne beschouwt sociaal werk als een sociaal construct, wat betekent dat sociaal werk geen vaste of universele
betekenis heeft, maar ontstaat uit hoe samenlevingen op een bepaald moment denken over hulp, zorg en sociale
problemen en misschien nog belangrijker, hoe deze worden aangepakt. De invulling van sociaal werk wordt dus
gevormd door culturele, historische en politieke contexten. Wat sociaal werk is en doet, verschilt bijgevolg van
plaats tot plaats en doorheen de tijd.
De veelheid aan de nities voor sociaal werk bewijst dat geen enkele de nitie geheel de tand des tijds kan doorstaan.
De functie van sociaal werk is verbonden aan de bestaande sociale structuren en het huidige sociaal beleid. Een
samenleving verandert, en dus verandert ook de invulling van SW en haar de nitie.
Verschillende de nities van sociaal werk :
1. Liefdadigheidsmodel (19e eeuw)
• De nitie: Hulp aan armen via privé-initiatieven (bv. armenzorg, kerk).
• Rol sociaal werker: Morele gids, vaak vrijwilliger; focus op gedragsverandering.
2. Professionalisering (begin 20e eeuw)
• De nitie: Sociaal werk als beroep met methodes en opleidingen.
• Rol sociaal werker: Hulpverlener, met aandacht voor individueel welzijn via casework.
3. Welvaartsstaatmodel (1945–1980)
• De nitie: Sociaal werk als onderdeel van het sociaal beleid.
• Rol sociaal werker: Brug tussen burger en staat; rechten realiseren.
4. Kritisch en emancipatorisch sociaal werk (1970–1990)
• De nitie: Sociaal werk als instrument voor sociale verandering.
• Rol sociaal werker: Activist en pleitbezorger; bestrijding van structurele ongelijkheid.
5. Managerieel en neoliberaal model (1990–heden)
• De nitie: E ciëntie, meetbaarheid en zelfredzaamheid staan centraal.
• Rol sociaal werker: Coach/begeleider, maar soms onder druk door bureaucratie.
6. Hedendaags sociaal werk (nu)
• De nitie: Gericht op empowerment, mensenrechten en inclusie.
• Rol sociaal werker: Versterker van krachten, netwerker en systeemdenker.
==> De nitie 2000 (IFSW):
Focus op sociale verandering, mensenrechten (rechtvaardigheid), en bevrijding van mensen om welzijn te
vergroten. De cliënt werd centraal geplaatst in zijn sociale context.
==> De nitie 2014 (IFSW):
Behield de kern, maar voegde expliciet toe:
• Sociale rechtvaardigheid
Inleiding Sociaal Werk 3 van 60
fi ffifi fi fi fi fi fi
, • Collectieve verantwoordelijkheid
• Aandacht en respect voor diversiteit
• Samenwerking met mensen als partners
Kritiek op de de nitie van 2000:
- Te Westers/ focus op individuele rechten (geen aandacht voor collectieve rechten, sociale cohesie…)
- Gebrek aan theoretische onderbouw
- Refereert niet naar kennis van ‘Indigenous People’/ de inheemse bevolking
- Ook geen aandacht besteed aan inheemse en lokale vormen van kennis die speci ek zijn voor bepaalde landen,
volkeren of regio ==> indigenous knowledge
Accenten van de de nitie van 2014
- Meer mensen kunnen zich hierin terugvinden of herkennen mensenrechten en sociale rechtvaardigheid
- Focus op sociale cohesie en sociale ontwikkeling
- Collectieve benadering
- Sterke nadruk op macroconcepten en structurele bronnen van ongelijkheid.
- Empowerment en bevrijding
- Sociale veranderingen
- Benadrukken dat de anders kan worden ingevuld naar gelang de landcontext en cultuur. (Finetunen)
- Structurele benadering
- Globale ipv internationale de nitie
- Erkenning van sociaal werk als academische discipline theorie en wetenschappelijk raamwerk voor sociaal werk
worden in de kijker gezet
Sociaal werk ontwikkelt zich binnen een ‘een sociale ruimte’. Het e ect daarvan is dat sociaal werk hier vaak anders is
dan daar.. het is dan ook moeilijk om ‘sociaal werk’ vanuti verschillende landen of contexten zomaar te vergelijken en
daarom is de globale de nitie van de IFSW en IASSW zo belangrijk!
Globale de nitie 2014
Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan
centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen
van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en welzijn
te bevorderen.
Bovenstaande de nitie kan naargelang de nationale en/of regionale situatie toegelicht, gespeci ceerd en uitgebreid
worden.
1.4 De huidige globale de nitie van sociaal werk uitgelicht
SOCIAAL WERK ALS PRAKTIJKGERICHT BEROEP
De kern van sociaal werk => het ondersteunen van sociaal functioneren (Ewijk) → Sociaal werkers helpen mensen
rechtstreeks in hun dagelijks leven, met concrete ondersteuning, begeleiding en interventies.
De eigenheid van die kern wordt gekoppeld aan een geijkte opleiding, een theoretische onderbouwing, passende
handelingswijzen, …
Met sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep bedoelen we:
Inleiding Sociaal Werk 4 van 60
fi fi fi fi fi fi fi ff fi fi
Inleiding Sociaal Werk
Inleiding Sociaal Werk 1 van 60
,1. Sociaal werk de niëren
1.1 Inleiding
Als we het hebben over sociaal werk (SW) in Vlaanderen, valt een grote verscheidenheid op. Een verscheidenheid in :
- praktijken
- professionels
- functies
- opleidingen
Sociaal werkers zullen zich eerder voorstellen als werkzaam in een bepaalde organisatie, identi ceren met de doelgroep
waarmee ze werken of benoemen hun professionele rol vanuit hun speci eke functie of specialisme.
Een gemeenschappelijk vertrekpunt vinden we in de globale de nitie van sociaal werk geformuleerd door de
International Federation of Social Workers of IFSW en de International Association of Schools of Social Work of
IASSW.
Voorstelling van sociaal werk als een boom (metafoor) :
1.2 Eerste beeld : de sociaalwerkboom
De Sociaalwerkboom is een visuele metafoor die in Vlaanderen vaak gebruikt wordt om de verschillende sectoren,
rollen, en waarden binnen het sociaal werk overzichtelijk weer te geven. Het beeld van een boom helpt om duidelijk te
maken hoe sociaal werk geworteld is in maatschappelijke waarden en hoe het zich vertakt in verschillende domeinen en
praktijken. De boom als metafoor geeft ook aan dat alle sociaalwerkpraktijken een gemeenschappelijke basis hebben!
De boom heeft takken, een stam en wortels:
de gemeenschappelijke stam
- grootste deler tussen alle vormen van sociaal werk
- gemeenschappelijke vaardigheden, kennis en attitudes die
vertaald worden in methodiek, theorieën en normatieve kaders
de takken
- verschillende specialismen in het sociaal werk
- verwijzing naar de afstudeerrichtingen nl
1/ personeelswerk
2/ sociaal-cultureel werk
3/ maatschappelijk werk
4/ maatschappelijke advisering
5/ kunst- en cultuurbemiddeling (niet in Vives)
de wortels
De gemeenschappelijke historiek die voor alle vormen van SW dezelfde
zijn.
De kruin van de boom wordt blootgesteld aan allerlei elementen.. ook sociaal werk staat in de frontlinie van de
samenleving en wordt geconfronteerd met allerlei veranderingen, andere dynamieken en problemen.
Inleiding Sociaal Werk 2 van 60
fi fi fi fi
, De sociaal werker (SW’er) moeten zich - zoals de kruin - aan deze uitdagingen aanpassen en oplossingen zoeken. Er
ontstaan doorheen de tijd nieuwe takken of deze verstrengelen zich met elkaar zoals bijvoorbeeld een maatschappelijk
werker die educatieve taken uitvoert tijdens haar functie.
De sociaalwerkboom is tenslotte geen alleenstaande boom. Hij staat er met andere bomen of andere disciplines
waarmee SW haar praktijk deelt zoals bijvoorbeeld sociologie, psychologie, verpleegkunde, …
1.3 Sociaal werk de niëren in historisch perspectief
Payne beschouwt sociaal werk als een sociaal construct, wat betekent dat sociaal werk geen vaste of universele
betekenis heeft, maar ontstaat uit hoe samenlevingen op een bepaald moment denken over hulp, zorg en sociale
problemen en misschien nog belangrijker, hoe deze worden aangepakt. De invulling van sociaal werk wordt dus
gevormd door culturele, historische en politieke contexten. Wat sociaal werk is en doet, verschilt bijgevolg van
plaats tot plaats en doorheen de tijd.
De veelheid aan de nities voor sociaal werk bewijst dat geen enkele de nitie geheel de tand des tijds kan doorstaan.
De functie van sociaal werk is verbonden aan de bestaande sociale structuren en het huidige sociaal beleid. Een
samenleving verandert, en dus verandert ook de invulling van SW en haar de nitie.
Verschillende de nities van sociaal werk :
1. Liefdadigheidsmodel (19e eeuw)
• De nitie: Hulp aan armen via privé-initiatieven (bv. armenzorg, kerk).
• Rol sociaal werker: Morele gids, vaak vrijwilliger; focus op gedragsverandering.
2. Professionalisering (begin 20e eeuw)
• De nitie: Sociaal werk als beroep met methodes en opleidingen.
• Rol sociaal werker: Hulpverlener, met aandacht voor individueel welzijn via casework.
3. Welvaartsstaatmodel (1945–1980)
• De nitie: Sociaal werk als onderdeel van het sociaal beleid.
• Rol sociaal werker: Brug tussen burger en staat; rechten realiseren.
4. Kritisch en emancipatorisch sociaal werk (1970–1990)
• De nitie: Sociaal werk als instrument voor sociale verandering.
• Rol sociaal werker: Activist en pleitbezorger; bestrijding van structurele ongelijkheid.
5. Managerieel en neoliberaal model (1990–heden)
• De nitie: E ciëntie, meetbaarheid en zelfredzaamheid staan centraal.
• Rol sociaal werker: Coach/begeleider, maar soms onder druk door bureaucratie.
6. Hedendaags sociaal werk (nu)
• De nitie: Gericht op empowerment, mensenrechten en inclusie.
• Rol sociaal werker: Versterker van krachten, netwerker en systeemdenker.
==> De nitie 2000 (IFSW):
Focus op sociale verandering, mensenrechten (rechtvaardigheid), en bevrijding van mensen om welzijn te
vergroten. De cliënt werd centraal geplaatst in zijn sociale context.
==> De nitie 2014 (IFSW):
Behield de kern, maar voegde expliciet toe:
• Sociale rechtvaardigheid
Inleiding Sociaal Werk 3 van 60
fi ffifi fi fi fi fi fi
, • Collectieve verantwoordelijkheid
• Aandacht en respect voor diversiteit
• Samenwerking met mensen als partners
Kritiek op de de nitie van 2000:
- Te Westers/ focus op individuele rechten (geen aandacht voor collectieve rechten, sociale cohesie…)
- Gebrek aan theoretische onderbouw
- Refereert niet naar kennis van ‘Indigenous People’/ de inheemse bevolking
- Ook geen aandacht besteed aan inheemse en lokale vormen van kennis die speci ek zijn voor bepaalde landen,
volkeren of regio ==> indigenous knowledge
Accenten van de de nitie van 2014
- Meer mensen kunnen zich hierin terugvinden of herkennen mensenrechten en sociale rechtvaardigheid
- Focus op sociale cohesie en sociale ontwikkeling
- Collectieve benadering
- Sterke nadruk op macroconcepten en structurele bronnen van ongelijkheid.
- Empowerment en bevrijding
- Sociale veranderingen
- Benadrukken dat de anders kan worden ingevuld naar gelang de landcontext en cultuur. (Finetunen)
- Structurele benadering
- Globale ipv internationale de nitie
- Erkenning van sociaal werk als academische discipline theorie en wetenschappelijk raamwerk voor sociaal werk
worden in de kijker gezet
Sociaal werk ontwikkelt zich binnen een ‘een sociale ruimte’. Het e ect daarvan is dat sociaal werk hier vaak anders is
dan daar.. het is dan ook moeilijk om ‘sociaal werk’ vanuti verschillende landen of contexten zomaar te vergelijken en
daarom is de globale de nitie van de IFSW en IASSW zo belangrijk!
Globale de nitie 2014
Sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep en een academische discipline die
sociale verandering en ontwikkeling, sociale cohesie, empowerment en bevrijding van mensen bevordert.
Principes van sociale rechtvaardigheid, mensenrechten, collectieve verantwoordelijkheid en respect voor diversiteit staan
centraal in het sociaal werk.
Onderbouwd door sociaalwerktheorieën, sociale wetenschappen, menswetenschappen en inheemse en lokale vormen
van kennis, engageert sociaal werk mensen en structuren om levensuitdagingen en problemen aan te pakken en welzijn
te bevorderen.
Bovenstaande de nitie kan naargelang de nationale en/of regionale situatie toegelicht, gespeci ceerd en uitgebreid
worden.
1.4 De huidige globale de nitie van sociaal werk uitgelicht
SOCIAAL WERK ALS PRAKTIJKGERICHT BEROEP
De kern van sociaal werk => het ondersteunen van sociaal functioneren (Ewijk) → Sociaal werkers helpen mensen
rechtstreeks in hun dagelijks leven, met concrete ondersteuning, begeleiding en interventies.
De eigenheid van die kern wordt gekoppeld aan een geijkte opleiding, een theoretische onderbouwing, passende
handelingswijzen, …
Met sociaal werk is een praktijk gebaseerd beroep bedoelen we:
Inleiding Sociaal Werk 4 van 60
fi fi fi fi fi fi fi ff fi fi
