Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen
Hoofdstuk 3 Persoonlijkheidsstoornissen
3.1 Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen?
Uit onderzoek blijkt dat als mensen een lange tijd worden gevolgd, ze in bepaalde perioden
wel en in andere perioden niet aan de classificatie persoonlijkheidsstoornis voldoen. Na tien
jaar zou nog meer de helft van de patiënten aan de criteria van een persoonlijkheidsstoornis
voldoen. Ook als mensen ouder worden, lijden ze minder vaak aan een
persoonlijkheidsstoornis. Dit zou deels te maken kunnen hebben met neurobiologische
veranderingen en rijping van de persoonlijkheid, maar ook succesvolle behandeling en
suïcide spelen een rol.
Volgens de DSM-5 kan er niet van een
persoonlijkheidsstoornis worden gesproken als
iemand tegelijkertijd lijdt aan bijvoorbeeld een
depressieve stoornis, verslaafd is aan alcohol of
drugs of een somatische stoornis heeft. Verslaafde
mensen vertonen vaak antisociale of
borderlinetrekken die soms, maar niet altijd,
verdwijnen als de verslaving verdwenen is.
Depressie patiënten kunnen kenmerken vertonen
van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis, dat
weliswaar verergert wordt door de depressie
stoornis, maar ook los van de depressieve stoornis
aanwezig blijft. Bovendien kunnen
persoonlijkheidsstoornissen tegelijkertijd voorkomen met andere stoornissen.
3.2 Algemene gegevens over persoonlijkheidsstoornissen
3.2.1 Epidemiologie
Persoonlijkheidsstoornissen behoren tot de meest voorkomen psychiatrische stoornissen. De
schattingen lopen uiteen van 10 tot 15% van de bevolking en 45 tot 80% bij psychiatrische
patiënten. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis lijden vaker dan gemiddeld aan een
psychiatrische stoornis.
3.2.2 Oorzaken en verklaringsmodellen
Voor een deel (variërend van 38 tot 50%) is ene persoonlijkheidsstoornis aangeboren,
namelijk wat betreft het temperament (openheid, affectieve labiliteit, neiging tot angst,
geremdheid, dwangmatigheid en mate van dissociaal gedrag) en de stressgevoeligheid. De
aanleg voor stressgevoeligheid komt pas tot uiting in een bepaalde omgeving.
Het belang van de vroege hechting van een baby aan de ouderfiguren is essentieel voor de
psychologische, emotionele ontwikkelingen. Een van de belangrijkste zaken die een baby in
de hechtingsrelatie leert, is het reguleren van de eigen affecten: het kunnen verdragen en
verwerken van pijn, verdriet, woede en angst. Beschikbaarheid en responsiviteit van ouders
zijn essentieel voor de ontwikkeling van veilige gehechtheid. Omgekeerd heeft en gedrag
van het kind invloed op de hechtingsrelatie. Bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis is
vaker dan gemiddeld sprake van onveilige hechting. Niet goed kunnen mentaliseren (beeld
vormen van de eigen gedachtewereld en die van anderen, te begrijpen dan anderen
andersoortige gedachte kunnen hebben dan hijzelf) leidt vaak tot onbegrip.
Veel mensen met een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen disfunctionele cognitieve
schema’s die sterk worden gekenmerkt door zwart-wit denken en generaliseren, daar het
uitgaan van catastrofen, door emoties als basis van feiten te nemen, door de gedachten van
anderen in te vullen, of door van alles op zichzelf te betrekken. De cognitieve schema’s
hangen nauw samen met persoonlijkheidsstoornissen.
Hoofdstuk 3 Persoonlijkheidsstoornissen
3.1 Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen?
Uit onderzoek blijkt dat als mensen een lange tijd worden gevolgd, ze in bepaalde perioden
wel en in andere perioden niet aan de classificatie persoonlijkheidsstoornis voldoen. Na tien
jaar zou nog meer de helft van de patiënten aan de criteria van een persoonlijkheidsstoornis
voldoen. Ook als mensen ouder worden, lijden ze minder vaak aan een
persoonlijkheidsstoornis. Dit zou deels te maken kunnen hebben met neurobiologische
veranderingen en rijping van de persoonlijkheid, maar ook succesvolle behandeling en
suïcide spelen een rol.
Volgens de DSM-5 kan er niet van een
persoonlijkheidsstoornis worden gesproken als
iemand tegelijkertijd lijdt aan bijvoorbeeld een
depressieve stoornis, verslaafd is aan alcohol of
drugs of een somatische stoornis heeft. Verslaafde
mensen vertonen vaak antisociale of
borderlinetrekken die soms, maar niet altijd,
verdwijnen als de verslaving verdwenen is.
Depressie patiënten kunnen kenmerken vertonen
van een vermijdende persoonlijkheidsstoornis, dat
weliswaar verergert wordt door de depressie
stoornis, maar ook los van de depressieve stoornis
aanwezig blijft. Bovendien kunnen
persoonlijkheidsstoornissen tegelijkertijd voorkomen met andere stoornissen.
3.2 Algemene gegevens over persoonlijkheidsstoornissen
3.2.1 Epidemiologie
Persoonlijkheidsstoornissen behoren tot de meest voorkomen psychiatrische stoornissen. De
schattingen lopen uiteen van 10 tot 15% van de bevolking en 45 tot 80% bij psychiatrische
patiënten. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis lijden vaker dan gemiddeld aan een
psychiatrische stoornis.
3.2.2 Oorzaken en verklaringsmodellen
Voor een deel (variërend van 38 tot 50%) is ene persoonlijkheidsstoornis aangeboren,
namelijk wat betreft het temperament (openheid, affectieve labiliteit, neiging tot angst,
geremdheid, dwangmatigheid en mate van dissociaal gedrag) en de stressgevoeligheid. De
aanleg voor stressgevoeligheid komt pas tot uiting in een bepaalde omgeving.
Het belang van de vroege hechting van een baby aan de ouderfiguren is essentieel voor de
psychologische, emotionele ontwikkelingen. Een van de belangrijkste zaken die een baby in
de hechtingsrelatie leert, is het reguleren van de eigen affecten: het kunnen verdragen en
verwerken van pijn, verdriet, woede en angst. Beschikbaarheid en responsiviteit van ouders
zijn essentieel voor de ontwikkeling van veilige gehechtheid. Omgekeerd heeft en gedrag
van het kind invloed op de hechtingsrelatie. Bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis is
vaker dan gemiddeld sprake van onveilige hechting. Niet goed kunnen mentaliseren (beeld
vormen van de eigen gedachtewereld en die van anderen, te begrijpen dan anderen
andersoortige gedachte kunnen hebben dan hijzelf) leidt vaak tot onbegrip.
Veel mensen met een persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen disfunctionele cognitieve
schema’s die sterk worden gekenmerkt door zwart-wit denken en generaliseren, daar het
uitgaan van catastrofen, door emoties als basis van feiten te nemen, door de gedachten van
anderen in te vullen, of door van alles op zichzelf te betrekken. De cognitieve schema’s
hangen nauw samen met persoonlijkheidsstoornissen.
