Wetenschapsfilosofie en
Beroepsethiek
BSc Biomedische Wetenschappen jaar 2 UvA (2023-2024)
1
,Inhoud
Dag 1...................................................................................................................... 3
Hoorcollege......................................................................................................... 3
Werkcollege......................................................................................................... 8
Dag 2.................................................................................................................... 15
Hoorcollege....................................................................................................... 15
Werkcollege....................................................................................................... 18
Dag 3.................................................................................................................... 21
Hoorcollege....................................................................................................... 21
Werkcollege....................................................................................................... 25
Dag 4.................................................................................................................... 26
Hoorcollege....................................................................................................... 26
Werkcollege....................................................................................................... 28
Dag 5.................................................................................................................... 29
Hoorcollege....................................................................................................... 29
Werkcollege....................................................................................................... 34
Dag 6.................................................................................................................... 35
Hoorcollege....................................................................................................... 35
Werkcollege....................................................................................................... 38
Dag 7.................................................................................................................... 41
Hoorcollege....................................................................................................... 41
Werkcollege....................................................................................................... 43
Dag 8.................................................................................................................... 44
Hoorcollege....................................................................................................... 44
Werkcollege....................................................................................................... 46
2
,Dag 1
Hoorcollege
Wat is ethiek?
- Wat is het juiste om te doen?
Normen en waarden
- Norm : concrete gedragsregel of een handelingsvoorschrift, aanwijzingen
en criteria voor ons handelen. Normen vindt je bijvoorbeeld in het
wetboek, universele verklaring van de rechten van de mens.
- Waarde: belangrijke nastrevenswaardig eigenschappen, ervaringen of
principes. Zoals eerlijkheid, loyaliteit etc..
- Moraal: geheel van morele normen en waarden dat door een individu of
binnen een groep, instelling of cultuur als een belangrijke richtlijn voor het
eigen handelen wordt beschouwd.
- Ethiek: wetenschappelijke discipline die systematisch reflecteert op de
moraal.
Verschillende moralen (voortdurend in ontwikkeling en dynamisch, de normen en
waarden kunnen veranderen)
- Persoonssfeer moraal
o Relationele normen
o Norm: ‘je mag je vrienden niet laten vallen’
o Waarde: betrouwbaarheid, loyaliteit, eerlijkheid
o Toepassingsbereik: individuele sfeer
- Professionele moraal
o Professionele normen (beroepscode)
o Norm: je moet proefdieren goed huisvesten
o Waarde: respect voor de eigenwaarde van dieren
o Toepassingsbereik: iets groter, namelijk uitwisselbaar tussen de
verschillende professionals.
- Bedrijfsmoraal
o Bedrijfsnormen (business principles, gedragscode)
o Norm: wij doen alleen zaken met gecertificeerde leveranciers
o Waarde: eerlijkheid
o Toepassingsbereik: de mensen binnen de organisatie
- Publieke moraal
o Publieke normen: de wet + de gewoonte!
o Norm: niet discrimineren
o Waarde: gelijkheid
o Toepassingsbereik: alle burgers, inwoners
Wanneer heb je een moreel probleem?
Binnen deze moralen, maar ook ertussen op de grensvlakken kunnen
morele conflicten ontstaan. Dan heb je een moreel probleem. Een
probleem met de moraal. Het kan gebeuren dat jouw persoonlijke normen
botsen met de normen met jouw bedrijf. Je wilt bijvoorbeeld eerlijk zijn
3
, maar je hebt ook een geheimhoudingsplicht. Wat doe je dan? Je hebt dan
een moreel probleem.
4 oorzaken voor het ontstaan van een moreel probleem
Ze ontstaan door botsende normen. Bijvoorbeeld botsingen tussen
relationele normen, professionele nomen, publieke normen en
bedrijfsnormen. Morele problemen kunnen echter ook ontstaan door
verschuivende waarden. Bijvoorbeeld, vroeger was het de normaalste zaak
van de wereld dat men vlees at. Tegenwoordig stellen grote groepen
mensen hier morele vragen bij. De derde manier is een ideaal die nog niet
is verwezenlijkt. Als men vindt dat het voor de samenleving het beste is als
drugsvrij is, dan heb je dagelijks in Amsterdam een probleem, omdat je
ziet dat dat ideaal nog niet verwezenlijkt is. Tot slot kan een moreel
probleem ontstaan door nieuwe kennis of feiten, bijvoorbeeld, door de
huidige technologie en kennis kunnen we al heel vroeg in de zwangerschap
zien of er iets mis is met de embryo, of welk geslacht dit heeft. Hierdoor
kunnen morele problemen ontstaan zoals ga ik de zwangerschap
vervroegd termineren.
Als antwoord op de vraag, wanneer heb je nou een moreel probleem? Als jouw
beslissing gevolgen heeft voor de rechten, belangen en wensen van de ander.
Maar wie is die ander? Met de ander wordt bedoeld, iedereen die gevolgen
ondervindt van de beslissing die genomen wordt in het probleem. Dus ook
indirect betrokkenen. Maar let op, er is een verschil tussen een moreel probleem,
oftewel moreel problematisch, of moreel verwerpelijk. Moreel verwerpelijk is een
oordeel. En voor het vellen van een moreel oordeel moet je afwegen of de moreel
problematische beslissing ook moreel verwerpelijk is. Het kan dus zijn dat een
handeling moreel problematisch is, maar het toch wel moet uitvoeren aangezien
het de best mogelijke beslissing is.
Is het morele oordeel zinloos?
- Ja, want subjectief (moreel relativisme)
o Iedereen mag bepalen wat we zelf goed vinden. Ik vind dat
handeling A goed is en jij vindt dat handeling B goed is. We hebben
twee verschillende meningen over de juiste handeling, maar we zijn
toch alle twee blij. Maar als we kijken naar de Jodenvervolging in
WOII, is er volgens deze theorie geen reden om de nazi’s in het
moreel te achten, want ik heb mijn mening wat goed is en zij
hebben hun mening wat goed is. Echter voelen we zelf allemaal ook
wel aan wat goed en slecht is, en daar zijn we het dan vaak over
eens. Dit komt door de manier waarop je bent opgevoed. Door jouw
opvoeding geef jij bepaalde reacties op situaties, of doe jij bepaalde
handelingen die eigenlijk helemaal niet logisch zijn.
- Nee, want mensen kunnen hun oordelen in redelijkheid bespreken
waardoor ze aan objectiviteit winnen.
Normatieve theorieën
4
Beroepsethiek
BSc Biomedische Wetenschappen jaar 2 UvA (2023-2024)
1
,Inhoud
Dag 1...................................................................................................................... 3
Hoorcollege......................................................................................................... 3
Werkcollege......................................................................................................... 8
Dag 2.................................................................................................................... 15
Hoorcollege....................................................................................................... 15
Werkcollege....................................................................................................... 18
Dag 3.................................................................................................................... 21
Hoorcollege....................................................................................................... 21
Werkcollege....................................................................................................... 25
Dag 4.................................................................................................................... 26
Hoorcollege....................................................................................................... 26
Werkcollege....................................................................................................... 28
Dag 5.................................................................................................................... 29
Hoorcollege....................................................................................................... 29
Werkcollege....................................................................................................... 34
Dag 6.................................................................................................................... 35
Hoorcollege....................................................................................................... 35
Werkcollege....................................................................................................... 38
Dag 7.................................................................................................................... 41
Hoorcollege....................................................................................................... 41
Werkcollege....................................................................................................... 43
Dag 8.................................................................................................................... 44
Hoorcollege....................................................................................................... 44
Werkcollege....................................................................................................... 46
2
,Dag 1
Hoorcollege
Wat is ethiek?
- Wat is het juiste om te doen?
Normen en waarden
- Norm : concrete gedragsregel of een handelingsvoorschrift, aanwijzingen
en criteria voor ons handelen. Normen vindt je bijvoorbeeld in het
wetboek, universele verklaring van de rechten van de mens.
- Waarde: belangrijke nastrevenswaardig eigenschappen, ervaringen of
principes. Zoals eerlijkheid, loyaliteit etc..
- Moraal: geheel van morele normen en waarden dat door een individu of
binnen een groep, instelling of cultuur als een belangrijke richtlijn voor het
eigen handelen wordt beschouwd.
- Ethiek: wetenschappelijke discipline die systematisch reflecteert op de
moraal.
Verschillende moralen (voortdurend in ontwikkeling en dynamisch, de normen en
waarden kunnen veranderen)
- Persoonssfeer moraal
o Relationele normen
o Norm: ‘je mag je vrienden niet laten vallen’
o Waarde: betrouwbaarheid, loyaliteit, eerlijkheid
o Toepassingsbereik: individuele sfeer
- Professionele moraal
o Professionele normen (beroepscode)
o Norm: je moet proefdieren goed huisvesten
o Waarde: respect voor de eigenwaarde van dieren
o Toepassingsbereik: iets groter, namelijk uitwisselbaar tussen de
verschillende professionals.
- Bedrijfsmoraal
o Bedrijfsnormen (business principles, gedragscode)
o Norm: wij doen alleen zaken met gecertificeerde leveranciers
o Waarde: eerlijkheid
o Toepassingsbereik: de mensen binnen de organisatie
- Publieke moraal
o Publieke normen: de wet + de gewoonte!
o Norm: niet discrimineren
o Waarde: gelijkheid
o Toepassingsbereik: alle burgers, inwoners
Wanneer heb je een moreel probleem?
Binnen deze moralen, maar ook ertussen op de grensvlakken kunnen
morele conflicten ontstaan. Dan heb je een moreel probleem. Een
probleem met de moraal. Het kan gebeuren dat jouw persoonlijke normen
botsen met de normen met jouw bedrijf. Je wilt bijvoorbeeld eerlijk zijn
3
, maar je hebt ook een geheimhoudingsplicht. Wat doe je dan? Je hebt dan
een moreel probleem.
4 oorzaken voor het ontstaan van een moreel probleem
Ze ontstaan door botsende normen. Bijvoorbeeld botsingen tussen
relationele normen, professionele nomen, publieke normen en
bedrijfsnormen. Morele problemen kunnen echter ook ontstaan door
verschuivende waarden. Bijvoorbeeld, vroeger was het de normaalste zaak
van de wereld dat men vlees at. Tegenwoordig stellen grote groepen
mensen hier morele vragen bij. De derde manier is een ideaal die nog niet
is verwezenlijkt. Als men vindt dat het voor de samenleving het beste is als
drugsvrij is, dan heb je dagelijks in Amsterdam een probleem, omdat je
ziet dat dat ideaal nog niet verwezenlijkt is. Tot slot kan een moreel
probleem ontstaan door nieuwe kennis of feiten, bijvoorbeeld, door de
huidige technologie en kennis kunnen we al heel vroeg in de zwangerschap
zien of er iets mis is met de embryo, of welk geslacht dit heeft. Hierdoor
kunnen morele problemen ontstaan zoals ga ik de zwangerschap
vervroegd termineren.
Als antwoord op de vraag, wanneer heb je nou een moreel probleem? Als jouw
beslissing gevolgen heeft voor de rechten, belangen en wensen van de ander.
Maar wie is die ander? Met de ander wordt bedoeld, iedereen die gevolgen
ondervindt van de beslissing die genomen wordt in het probleem. Dus ook
indirect betrokkenen. Maar let op, er is een verschil tussen een moreel probleem,
oftewel moreel problematisch, of moreel verwerpelijk. Moreel verwerpelijk is een
oordeel. En voor het vellen van een moreel oordeel moet je afwegen of de moreel
problematische beslissing ook moreel verwerpelijk is. Het kan dus zijn dat een
handeling moreel problematisch is, maar het toch wel moet uitvoeren aangezien
het de best mogelijke beslissing is.
Is het morele oordeel zinloos?
- Ja, want subjectief (moreel relativisme)
o Iedereen mag bepalen wat we zelf goed vinden. Ik vind dat
handeling A goed is en jij vindt dat handeling B goed is. We hebben
twee verschillende meningen over de juiste handeling, maar we zijn
toch alle twee blij. Maar als we kijken naar de Jodenvervolging in
WOII, is er volgens deze theorie geen reden om de nazi’s in het
moreel te achten, want ik heb mijn mening wat goed is en zij
hebben hun mening wat goed is. Echter voelen we zelf allemaal ook
wel aan wat goed en slecht is, en daar zijn we het dan vaak over
eens. Dit komt door de manier waarop je bent opgevoed. Door jouw
opvoeding geef jij bepaalde reacties op situaties, of doe jij bepaalde
handelingen die eigenlijk helemaal niet logisch zijn.
- Nee, want mensen kunnen hun oordelen in redelijkheid bespreken
waardoor ze aan objectiviteit winnen.
Normatieve theorieën
4
