Historische Context Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 1515-1648
DC 1 Opstand in de Nederlanden (1515-1572)
Centralisate politeek
Karel V wilde zijn gebied zoveel mogelije vanuit één plaats regeren;
- Hij maaete van Brussel het politeee centrum voor alle Nederlanden;
- Hij stelde drie Collaterale Raden in, dit ging ten eoste van de macht van de adel.
De Reformatek
Maarten Luther en Johannes Calvijn moedigden gelovigen aan zelf de Bijbel te lezen en terug
te gaan naar wat zij zagen als het oorsproneelijee geloof. De Bijbel moest daarom ooe in de
volestaal worden verspreid. Deze eritee op het geloof leidde tot een afsplitsing van de
eatholieee eerek de protestantse eereen.
Karel V liet de protestanten vervolgenk in 1550 stelde hij het ‘Bloedplaeeaat’ in;
In het Duitse Rije misluete dit; vanaf 1555 gold daar wiens gebied, diens religie.
1555k Filips II volgt Karel V op als heer van de Nederlanden
Filips II zete de eetervervolgingen door tot ergernis van de inwoners van de Nederlanden,
daarom diende een groep edellieden in 1566 het Smeeeschrif in met het verzoee om de
eetervervolgingen te stoppen. Filips was zelf niet aanwezig maar zijn plaatsvervanger
besloot de eetervervolgingen tjdelije te staeen. Dit zorgde voor een groeiende aanhang van
het Calvinisme. Maar de situate escaleerde met de Beeldenstorm. Dit was voor Filips het
bewijs dat hij de eeters moest blijven vervolgen, daarom stuurde hij de hertog van Alva naar
de Nederlanden. Alva richte een speciale rechtbane op om eeters te vervolgenk de Raad
van Beroerten (ooe wel Bloedraad).
Willem van Oranjek
Hij vond dat Filips te veel macht naar zich toetroe en oude privileges aantaste. Hij riep
vanuit zijn Duitse familieeasteel op tot verzet en bracht legers op de been die de
Nederlanden binnenvielen. In 1572 veroverden de watergeuzen met toestemming van
Willem Den Briel, vanaf nu werd Willem van Oranje de onbetwiste leider en de Staten van
Holland ereenden hem opnieuw als stadhouder.
Rijesdag in Worms (1521)k
Karel V wilde dat Luther zijn eeterij herriep. Op deze Rijesdag ereeg Luther de laatste eans
om zijn uitspraeen terug te nemen, maar dat deed hij niet. Daarom verelaarde Karel V hem
vogelvrij. Hiermee was de scheuring van de christelijee eere een feit.
Instelling drie Collaterale Raden (1531)k
Karel V stelde deze in omdat hij ondersteuning nodig had bij het besturen van de
Nederlanden, de instelling van deze raden was een oorzaae voor het verzet tegen Karel V.
- De Raad van Statek deze bracht advies uit over al het beleid in de provinciën;
- De Geheime Raadk deze bereidde weten voor en zag toe op de uitvoering;
- De Raad van Financiënk deze stelde de begrotngen op.
Instelling van de Bloedplaeeaten (1550)k
In 1550 bepaalde Karel V dat iedereen die zich schuldig maaete aan eeterij, de doodstraf
moest erijgen. Dit was een oorzaae voor het verzet in de Nederlanden.
, DC 2 Ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Willem van Oranjek
Hij vond dat zowel de eatholieeen als de protestanten vrij moesten zijn om hun geloof uit te
oefenen. Om een zo groot mogelijee aanhang te erijgen voerde hij een propagandaoorlog.
Hierin legde hij de nadrue op de strijd van het ‘vaderland’ tegen de ‘Spaanse’ trannie. In
brieven, gedruete pamfeten en liedjes verspreidden de opstandelingen zijn boodschap.
Verloop van de Opstandk
1575: Spanje gaat baneroet muiterijen door de Spaanse troepen in de Nederlanden.
1576: Pacificate van Gent; een deel van de gewesten eiste dan de Spaanse troepen zouden
vertreeeen. Daarnaast werd besloten dat de eatholieeen en calvinisten eleaar met rust
zouden laten, maar radicale calvinisten namen op veel plaatsen de macht over en daarom
besloten de Zuidelijee Nederlanden weer te gehoorzamen aan Filips II.
1579: Unie van Utrecht; de Noordelijee gewesten spraeen af zich samen te verdedigen tegen
de Spaanse troepen.
1580: Filips II gaf Willem van Oranje de schuld van de Opstand en deed hem daarom in de
ban; hij verelaarde hem vogelvrij.
1581: Plaeeaat van Verlatnghe; de opstandelingen vonden de ban onacceptabel en
eondigden daarom aan zonder Filips II verder te gaan.
1584: Balthazar Gerards vermoord Willem van Oranje; de Opstand verliest zijn leider.
1585: het leger van Filips veroverd langzaamaan de Zuidelijee Nederlanden en erijgt zelfs de
belangrijee havenstad Antwerpen weer in handen.
1588: na misluete pogingen om een soeverein te vinden, besloten de Noordelijee
Nederlanden zelf de soevereiniteit op zich te nemen. Doordat Filips werd afgeleid door
andere conficten, stoete de opmars van zijn troepen en eregen de Nederlanden de eans uit
te groeien tot een zelfstandige republiee.
1596: Franerijee en Engeland ereennen de Republiee als onafaneelije land.
1648: Vrede van Münster; Franerije ereent de Republiee als onafaneelije land.
Het ontzet van Leiden (1574)k
Leiden sloot zich in 1572 aan bij de Opstand. De stad was groot en strategisch gelegen,
daarom liet Alva de stad een jaar lang belegeren. Uiteindelije besloot Willem van Oranje een
aantal dijeen door te steeen waardoor de belegeraars er vandoor gingen. Leiden was ontzet.
Alterate (‘ommeeeer’) van Amsterdam (1578)k
Het eatholieee bestuur van Amsterdam bleef trouw aan Filips II. De opstandelingen
probeerden de stad aan hun eant te erijgen door propaganda, aanvallen en door een
economische bloeeade. De eatholieeen waren echter vastberaden stand te houden, maar in
1578 was de situate onhoudbaar en werd het bestuur op vreedzame wijze afgezet.
Plaeeaat van Verlatnghe (1581)k
Dit plaeeaat wordt de onafaneelijeheidsverelaring van de Republiee genoemd, maar dat is
onjuist. Ten eerste omdat niet alle zeven noordelijee gewesten teeenden, en juist wel eneele
zuidelijee. Ten tweede omdat de noordelijee gewesten eerst nog naar een nieuwe heer
zochten die de soevereiniteit op zich wilde nemen. Pas vanaf 1588 namen de zeven
Noordelijee Nederlanden de soevereiniteit op zich en gingen verder als een statenbond.
DC 1 Opstand in de Nederlanden (1515-1572)
Centralisate politeek
Karel V wilde zijn gebied zoveel mogelije vanuit één plaats regeren;
- Hij maaete van Brussel het politeee centrum voor alle Nederlanden;
- Hij stelde drie Collaterale Raden in, dit ging ten eoste van de macht van de adel.
De Reformatek
Maarten Luther en Johannes Calvijn moedigden gelovigen aan zelf de Bijbel te lezen en terug
te gaan naar wat zij zagen als het oorsproneelijee geloof. De Bijbel moest daarom ooe in de
volestaal worden verspreid. Deze eritee op het geloof leidde tot een afsplitsing van de
eatholieee eerek de protestantse eereen.
Karel V liet de protestanten vervolgenk in 1550 stelde hij het ‘Bloedplaeeaat’ in;
In het Duitse Rije misluete dit; vanaf 1555 gold daar wiens gebied, diens religie.
1555k Filips II volgt Karel V op als heer van de Nederlanden
Filips II zete de eetervervolgingen door tot ergernis van de inwoners van de Nederlanden,
daarom diende een groep edellieden in 1566 het Smeeeschrif in met het verzoee om de
eetervervolgingen te stoppen. Filips was zelf niet aanwezig maar zijn plaatsvervanger
besloot de eetervervolgingen tjdelije te staeen. Dit zorgde voor een groeiende aanhang van
het Calvinisme. Maar de situate escaleerde met de Beeldenstorm. Dit was voor Filips het
bewijs dat hij de eeters moest blijven vervolgen, daarom stuurde hij de hertog van Alva naar
de Nederlanden. Alva richte een speciale rechtbane op om eeters te vervolgenk de Raad
van Beroerten (ooe wel Bloedraad).
Willem van Oranjek
Hij vond dat Filips te veel macht naar zich toetroe en oude privileges aantaste. Hij riep
vanuit zijn Duitse familieeasteel op tot verzet en bracht legers op de been die de
Nederlanden binnenvielen. In 1572 veroverden de watergeuzen met toestemming van
Willem Den Briel, vanaf nu werd Willem van Oranje de onbetwiste leider en de Staten van
Holland ereenden hem opnieuw als stadhouder.
Rijesdag in Worms (1521)k
Karel V wilde dat Luther zijn eeterij herriep. Op deze Rijesdag ereeg Luther de laatste eans
om zijn uitspraeen terug te nemen, maar dat deed hij niet. Daarom verelaarde Karel V hem
vogelvrij. Hiermee was de scheuring van de christelijee eere een feit.
Instelling drie Collaterale Raden (1531)k
Karel V stelde deze in omdat hij ondersteuning nodig had bij het besturen van de
Nederlanden, de instelling van deze raden was een oorzaae voor het verzet tegen Karel V.
- De Raad van Statek deze bracht advies uit over al het beleid in de provinciën;
- De Geheime Raadk deze bereidde weten voor en zag toe op de uitvoering;
- De Raad van Financiënk deze stelde de begrotngen op.
Instelling van de Bloedplaeeaten (1550)k
In 1550 bepaalde Karel V dat iedereen die zich schuldig maaete aan eeterij, de doodstraf
moest erijgen. Dit was een oorzaae voor het verzet in de Nederlanden.
, DC 2 Ontstaan van de Republiek (1572-1588)
Willem van Oranjek
Hij vond dat zowel de eatholieeen als de protestanten vrij moesten zijn om hun geloof uit te
oefenen. Om een zo groot mogelijee aanhang te erijgen voerde hij een propagandaoorlog.
Hierin legde hij de nadrue op de strijd van het ‘vaderland’ tegen de ‘Spaanse’ trannie. In
brieven, gedruete pamfeten en liedjes verspreidden de opstandelingen zijn boodschap.
Verloop van de Opstandk
1575: Spanje gaat baneroet muiterijen door de Spaanse troepen in de Nederlanden.
1576: Pacificate van Gent; een deel van de gewesten eiste dan de Spaanse troepen zouden
vertreeeen. Daarnaast werd besloten dat de eatholieeen en calvinisten eleaar met rust
zouden laten, maar radicale calvinisten namen op veel plaatsen de macht over en daarom
besloten de Zuidelijee Nederlanden weer te gehoorzamen aan Filips II.
1579: Unie van Utrecht; de Noordelijee gewesten spraeen af zich samen te verdedigen tegen
de Spaanse troepen.
1580: Filips II gaf Willem van Oranje de schuld van de Opstand en deed hem daarom in de
ban; hij verelaarde hem vogelvrij.
1581: Plaeeaat van Verlatnghe; de opstandelingen vonden de ban onacceptabel en
eondigden daarom aan zonder Filips II verder te gaan.
1584: Balthazar Gerards vermoord Willem van Oranje; de Opstand verliest zijn leider.
1585: het leger van Filips veroverd langzaamaan de Zuidelijee Nederlanden en erijgt zelfs de
belangrijee havenstad Antwerpen weer in handen.
1588: na misluete pogingen om een soeverein te vinden, besloten de Noordelijee
Nederlanden zelf de soevereiniteit op zich te nemen. Doordat Filips werd afgeleid door
andere conficten, stoete de opmars van zijn troepen en eregen de Nederlanden de eans uit
te groeien tot een zelfstandige republiee.
1596: Franerijee en Engeland ereennen de Republiee als onafaneelije land.
1648: Vrede van Münster; Franerije ereent de Republiee als onafaneelije land.
Het ontzet van Leiden (1574)k
Leiden sloot zich in 1572 aan bij de Opstand. De stad was groot en strategisch gelegen,
daarom liet Alva de stad een jaar lang belegeren. Uiteindelije besloot Willem van Oranje een
aantal dijeen door te steeen waardoor de belegeraars er vandoor gingen. Leiden was ontzet.
Alterate (‘ommeeeer’) van Amsterdam (1578)k
Het eatholieee bestuur van Amsterdam bleef trouw aan Filips II. De opstandelingen
probeerden de stad aan hun eant te erijgen door propaganda, aanvallen en door een
economische bloeeade. De eatholieeen waren echter vastberaden stand te houden, maar in
1578 was de situate onhoudbaar en werd het bestuur op vreedzame wijze afgezet.
Plaeeaat van Verlatnghe (1581)k
Dit plaeeaat wordt de onafaneelijeheidsverelaring van de Republiee genoemd, maar dat is
onjuist. Ten eerste omdat niet alle zeven noordelijee gewesten teeenden, en juist wel eneele
zuidelijee. Ten tweede omdat de noordelijee gewesten eerst nog naar een nieuwe heer
zochten die de soevereiniteit op zich wilde nemen. Pas vanaf 1588 namen de zeven
Noordelijee Nederlanden de soevereiniteit op zich en gingen verder als een statenbond.
