Literatuur dag 15, Basiscursus Cognitieve Gedragstherapie Kind &
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen (Prins, Bosch &
Braet, 2018)................................................................................................................................................................................................................2
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren.........................................................................................................2
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................2
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie............................................................................................................2
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken............................................................................2
7.4. Methoden die de samenwerkingsrelatie verder ondersteunen......................................................................4
7.5. Conclusie..................................................................................................................................................................................................4
Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk (Korrelboom &
Ten Broeke, 2014)..................................................................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 16, Context van de behandeling, taxatie en interventies...........................................................................5
16.4. Relationele factoren.......................................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 17, Therapeutisch systeem; diagnostiek en interventies............................................................................8
17.3. De omgeving als veroorzaker of versterker van psychische problemen..................................................8
17.4. De omgeving als lijdend voorwerp van de psychische problemen van de patiënt..........................9
17.5. De omgeving als hulpbron bij het reduceren van psychische problemen.............................................9
17.6. Het inpassen van een systematische visie binnen een primair individueel behandelaanbod.9
Boek: Helpen veranderen. Motiveringsstrategieën in de psychotherapie. (Keijsers, Vossen & Keijsers,
2012)...............................................................................................................................................................................................................................11
Hoofdstuk 4, Voorbereidingsfase en activeringsfase bij patiënten met een lastige interactiestijl.......11
4.1. Lastige interactiestijl........................................................................................................................................................................11
4.2. Interactionele appèls en interactiestijl...............................................................................................................................11
4.3. Voorkeurspositie van de therapeut......................................................................................................................................11
4.4. Persoonlijkheidsstoornissen.....................................................................................................................................................11
4.5. Impasses in de behandeling....................................................................................................................................................12
4.6. Interventies bij patiënten met een lastige interactiestijl.....................................................................................12
4.7. Omgaan met impasses................................................................................................................................................................13
4.8. Twee laatste strategieën.............................................................................................................................................................13
4.9. Ethische overwegingen...............................................................................................................................................................13
4.10. Conclusies...........................................................................................................................................................................................14
1
, Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en
jeugdigen (Prins, Bosch & Braet, 2018)
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren
7.1. Inleiding
Niet-specifieke factoren in een behandeling gaan over algemene ingrediënten van de hulp die tot
het resultaat bijdragen ongeacht de vorm van hulpverlening zelf. Een professioneel opbouwen van
een therapeutische relatie, een goede structurering van de interventie en het adequaat uitvoeren
van de therapie door een hulpverlener zijn algemeen werkzame factoren. Niet-specifieke factoren
kenmerken zich aldus door een mix van zowel interventie- als therapeutkenmerken. Dit worden ook
wel persoonlijke alliantie (verwijzend naar de interpersoonlijke relatie tussen therapeut en cliënt)
en een taakgerelateerde alliantie (verwijzend naar structuur en planning van de behandeling en
de oriëntatie van de doelen) genoemd.
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie
De eerste contacten met cliënten hebben allereerst tot doel informatie te verzamelen waarvoor
hulp gevraagd wordt, door wie en voor wie. Een intake is de eerste stap in het therapeutische
proces.
7.2.1. De eerste contacten met ouders
In eerste instantie zijn het ouders of leerkrachten die hulp inroepen voor de problemen van een kind
of leerling. zij kunnen de noodzakelijke informatie aandragen over de thuis- en schoolsituatie. Deze
gespreksvorm wordt heteroanamnese genoemd (=verzorgers worden geïnterviewd). Inhoudelijk
moeten deze gesprekken met ouders in elk geval gaan over:
Relevante informatie betreffende de gedragsproblematiek van het kind en het functioneren
op diverse terreinen.
De voorgaande hulpverleningsgeschiedenis
De ouderlijke visie op en houding ten aanzien van de problematiek
De gezinsgeschiedenis als context van de problematiek
In de onderzoeksfase gaat het ook over het ouderlijk functioneren als opvoeder; hoe richten ze zich
tot het kind, hoe reageren ze op het gedrag van hun kind.
7.2.2. De eerste contacten met jonge kinderen
Hoe jonger het kind, hoe specifieker zijn de vorm en de inhoud van het gesprek. Bij uitleg over de
reden van het gesprek is het zinvol om aan te sluiten bij wat het kind al weet. In zo’n eerste gesprek
kan het ontwikkelingsniveau van een kind ook globaal getaxeerd worden.
7.2.3. De eerste contacten met adolescenten
Het opbouwen van een goed contact met adolescenten vereist meer geduld om ze niet al voor het
begin van een behandeling te verliezen. Deze leeftijdsgroep zet zich vaak af tegen volwassenen en
al helemaal tegen ouders of professionele opvoeders. Motivatieproblemen vormen veelvuldig een
obstakel tijdens een intake. Het initiële interview is wellicht de meest cruciale therapeutische sessie
bij adolescenten. De spanning die kan ontstaan tussen diagnostisch onderzoek en behandeling
manifesteert zich hier het duidelijkst. Bied de jongere voldoende ruimte om zijn/haar verhaal te
vertellen.
7.2.4. Afsluiting van de intakefase
De eerste gesprekken hebben primair tot doel informatie te verzamelen over datgene wat van
belang is om de gedragsproblematiek te taxeren. Het is daarom van belang om geen advies of
interventiemaatregelen te geven. Het is mogelijk om de intake doelgericht te doen om zo tot een
goed onderbouwde diagnose te kunnen komen. Echter, classificeren op zichzelf levert geen
verklarende diagnose op en evenmin een behandelplan.
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken
Een therapeut dient flexibel, ervaren, eerlijk, respectvol, betrouwbaar, geïnteresseerd, alert,
vriendelijk, warm en open te zijn.
7.3.1. De complexiteit van gedragsbeïnvloeding
De gedragstherapeutische interventies zullen steeds gericht zijn op het afleren van oud gedrag en
het aanleren van nieuw gedrag. Alle gedragspatronen zijn aangeleerd, vervolgens ingeslepen en
daarna resistent tegen verandering. Vaak omdat de onderliggende gedachten en overtuigingen die
2
Jeugd
Inhoudsopgave
Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en jeugdigen (Prins, Bosch &
Braet, 2018)................................................................................................................................................................................................................2
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren.........................................................................................................2
7.1. Inleiding.....................................................................................................................................................................................................2
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie............................................................................................................2
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken............................................................................2
7.4. Methoden die de samenwerkingsrelatie verder ondersteunen......................................................................4
7.5. Conclusie..................................................................................................................................................................................................4
Boek: Geïntegreerde cognitieve gedragstherapie. Handboek voor theorie en praktijk (Korrelboom &
Ten Broeke, 2014)..................................................................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 16, Context van de behandeling, taxatie en interventies...........................................................................5
16.4. Relationele factoren.......................................................................................................................................................................5
Hoofdstuk 17, Therapeutisch systeem; diagnostiek en interventies............................................................................8
17.3. De omgeving als veroorzaker of versterker van psychische problemen..................................................8
17.4. De omgeving als lijdend voorwerp van de psychische problemen van de patiënt..........................9
17.5. De omgeving als hulpbron bij het reduceren van psychische problemen.............................................9
17.6. Het inpassen van een systematische visie binnen een primair individueel behandelaanbod.9
Boek: Helpen veranderen. Motiveringsstrategieën in de psychotherapie. (Keijsers, Vossen & Keijsers,
2012)...............................................................................................................................................................................................................................11
Hoofdstuk 4, Voorbereidingsfase en activeringsfase bij patiënten met een lastige interactiestijl.......11
4.1. Lastige interactiestijl........................................................................................................................................................................11
4.2. Interactionele appèls en interactiestijl...............................................................................................................................11
4.3. Voorkeurspositie van de therapeut......................................................................................................................................11
4.4. Persoonlijkheidsstoornissen.....................................................................................................................................................11
4.5. Impasses in de behandeling....................................................................................................................................................12
4.6. Interventies bij patiënten met een lastige interactiestijl.....................................................................................12
4.7. Omgaan met impasses................................................................................................................................................................13
4.8. Twee laatste strategieën.............................................................................................................................................................13
4.9. Ethische overwegingen...............................................................................................................................................................13
4.10. Conclusies...........................................................................................................................................................................................14
1
, Boek: Methoden en technieken van gedragstherapie bij kinderen en
jeugdigen (Prins, Bosch & Braet, 2018)
Hoofdstuk 7, Non-specifieke therapeutische factoren
7.1. Inleiding
Niet-specifieke factoren in een behandeling gaan over algemene ingrediënten van de hulp die tot
het resultaat bijdragen ongeacht de vorm van hulpverlening zelf. Een professioneel opbouwen van
een therapeutische relatie, een goede structurering van de interventie en het adequaat uitvoeren
van de therapie door een hulpverlener zijn algemeen werkzame factoren. Niet-specifieke factoren
kenmerken zich aldus door een mix van zowel interventie- als therapeutkenmerken. Dit worden ook
wel persoonlijke alliantie (verwijzend naar de interpersoonlijke relatie tussen therapeut en cliënt)
en een taakgerelateerde alliantie (verwijzend naar structuur en planning van de behandeling en
de oriëntatie van de doelen) genoemd.
7.2. Het opbouwen van een therapeutische relatie
De eerste contacten met cliënten hebben allereerst tot doel informatie te verzamelen waarvoor
hulp gevraagd wordt, door wie en voor wie. Een intake is de eerste stap in het therapeutische
proces.
7.2.1. De eerste contacten met ouders
In eerste instantie zijn het ouders of leerkrachten die hulp inroepen voor de problemen van een kind
of leerling. zij kunnen de noodzakelijke informatie aandragen over de thuis- en schoolsituatie. Deze
gespreksvorm wordt heteroanamnese genoemd (=verzorgers worden geïnterviewd). Inhoudelijk
moeten deze gesprekken met ouders in elk geval gaan over:
Relevante informatie betreffende de gedragsproblematiek van het kind en het functioneren
op diverse terreinen.
De voorgaande hulpverleningsgeschiedenis
De ouderlijke visie op en houding ten aanzien van de problematiek
De gezinsgeschiedenis als context van de problematiek
In de onderzoeksfase gaat het ook over het ouderlijk functioneren als opvoeder; hoe richten ze zich
tot het kind, hoe reageren ze op het gedrag van hun kind.
7.2.2. De eerste contacten met jonge kinderen
Hoe jonger het kind, hoe specifieker zijn de vorm en de inhoud van het gesprek. Bij uitleg over de
reden van het gesprek is het zinvol om aan te sluiten bij wat het kind al weet. In zo’n eerste gesprek
kan het ontwikkelingsniveau van een kind ook globaal getaxeerd worden.
7.2.3. De eerste contacten met adolescenten
Het opbouwen van een goed contact met adolescenten vereist meer geduld om ze niet al voor het
begin van een behandeling te verliezen. Deze leeftijdsgroep zet zich vaak af tegen volwassenen en
al helemaal tegen ouders of professionele opvoeders. Motivatieproblemen vormen veelvuldig een
obstakel tijdens een intake. Het initiële interview is wellicht de meest cruciale therapeutische sessie
bij adolescenten. De spanning die kan ontstaan tussen diagnostisch onderzoek en behandeling
manifesteert zich hier het duidelijkst. Bied de jongere voldoende ruimte om zijn/haar verhaal te
vertellen.
7.2.4. Afsluiting van de intakefase
De eerste gesprekken hebben primair tot doel informatie te verzamelen over datgene wat van
belang is om de gedragsproblematiek te taxeren. Het is daarom van belang om geen advies of
interventiemaatregelen te geven. Het is mogelijk om de intake doelgericht te doen om zo tot een
goed onderbouwde diagnose te kunnen komen. Echter, classificeren op zichzelf levert geen
verklarende diagnose op en evenmin een behandelplan.
7.3. Therapeutkenmerken en motiverende gesprekstechnieken
Een therapeut dient flexibel, ervaren, eerlijk, respectvol, betrouwbaar, geïnteresseerd, alert,
vriendelijk, warm en open te zijn.
7.3.1. De complexiteit van gedragsbeïnvloeding
De gedragstherapeutische interventies zullen steeds gericht zijn op het afleren van oud gedrag en
het aanleren van nieuw gedrag. Alle gedragspatronen zijn aangeleerd, vervolgens ingeslepen en
daarna resistent tegen verandering. Vaak omdat de onderliggende gedachten en overtuigingen die
2
